Tái hiện thời khắc tiếp quản Thủ đô qua gần 200 hình ảnh, tài liệu lưu trữ gốc

Gần 200 hình ảnh, tài liệu lưu trữ gốc về tiếp quản Thủ đô đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ) đã được công bố tại sự kiện “Giới thiệu tài liệu lưu trữ quốc gia về tiếp quản Thủ đô”, tổ chức ngày 24/9, nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024).

Những tài liệu này là minh chứng góp phần tái hiện những thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc và Thủ đô từ khi Hiệp định Geneva năm 1954 được ký kết. Trong đó có một số tài liệu về Chiến thắng Điện Biên Phủ, về Hiệp định Geneva quy định về việc quân Pháp sẽ rút khỏi Hà Nội trong 80 ngày và sự chuẩn bị của Chính phủ đối với việc thi hành Hiệp định; tài liệu về quá trình chuẩn bị tiếp quản, tình hình tiếp quản Thủ đô.

Phó Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Nguyễn Thị Nga cho biết, đây là hoạt động hết sức ý nghĩa, thể hiện trách nhiệm, vai trò của cơ quan lưu trữ trong nhiệm vụ công bố, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ để tạo điều kiện cho đông đảo công chúng được tiếp cận nguồn sử liệu quan trọng, xác thực, đáng tin cậy về một sự kiện rất quan trọng của Thủ đô. Gần 200 tài liệu lưu trữ và hình ảnh đã làm sống lại ký ức cách đây 70 năm, khi nhân dân Thủ đô hân hoan chào đón giây phút lần đầu tiên làm chủ vận mệnh của mình.

Theo Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia III Trần Việt Hoa, trong số 13km giá tài liệu lưu trữ đang bảo quản tại Trung tâm, có rất nhiều tài liệu liên quan đến sự kiện tiếp quản Thủ đô. Qua khối tài liệu được đưa ra giới thiệu, có thể thấy sự ngoan cường, bất khuất của quân dân ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Sự kiện tiếp quản đã được Đảng và Nhà nước chuẩn bị từ rất sớm. Đề án tiếp quản được nghiên cứu tỉ mỉ và được ban hành ngay từ những ngày đầu năm 1951. Đặc biệt khi Hiệp định Geneva được ký kết, kết thúc Chiến dịch Điện Biên Phủ, Chính phủ đã chỉ đạo rất quyết liệt để thực hiện việc tiếp quản.

Ngay sau khi Hiệp định Geneva được ký kết, tháng 8-9/1954, Chính phủ đã có nhiều phiên họp về thực thi Hiệp định, trong đó có nội dung tiếp quản Thủ đô. Ngày 12/9/1954, Hội đồng Chính phủ đã quyết nghị về vấn đề tổ chức tiếp quản Thủ đô, 8 chính sách và 10 điều kỷ luật đối với bộ đội, cán bộ và nhân viên khi vào thành phố tiếp quản; thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội bên cạnh Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội.

Sáng 10/10/1954, các đơn vị Quân đội do Ủy ban Quân chính thành phố và Đại đoàn 308 do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ - Chỉ huy trưởng của Mặt trận Hà Nội đã chia làm nhiều cánh lớn, mở cuộc hành quân tiến vào giải phóng Thủ đô. Liên quan đến tình hình tiếp quản, có nhiều báo cáo, hình ảnh tiêu biểu được công bố như: Báo cáo về cuộc đón tiếp bộ đội, chính quyền ta vào ngày 10/10/1954; ảnh lính Pháp rút ở các tuyến đường ở Thủ đô; bộ đội về tiếp quản cột cờ Hà Nội, hay Lễ Chào cờ thiêng liêng vào chiều 10/10/1954; tình hình đổi tiền Đông Dương và tiền liên bang trong tháng 10/1954…

Báo cáo ngày 24/10/1954 về tình hình của Đoàn cán bộ tiếp quản Thủ đô nêu, tổng số cán bộ và nhân viên tiếp quản vào Thủ đô chia làm 3 đợt: Từ 2/10 đến ngày 24/10 là 4.803 người. Từ ngày 2/10 đến ngày 8/10 là thời gian đấu tranh với đối phương để bàn giao các cơ sở. Từ ngày 9/10 đến ngày 24/10 trở đi, bộ mặt của Hà Nội đã khác, cán bộ và nhân dân đón mừng bộ đội kháng chiến vào giải phóng Thủ đô, tuy nhiên do công việc mới mẻ nên đoàn cán bộ tiếp quản còn một số thiếu sót và gặp những khó khăn…

Ngoài ra, tại sự kiện còn giới thiệu những tài liệu của các nhạc sĩ có hồ sơ lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III như Nhạc sĩ Văn Cao, Huy Du, Nguyễn Đức Toàn với những ca khúc về Hà Nội gồm “Tiến về Hà Nội”, “Sẽ về Thủ đô”, “Hà Nội, trái tim hồng”… cho thấy một Hà Nội vừa nên thơ, vừa hào hùng.

Các tài liệu, hình ảnh này sẽ tiếp tục được trưng bày tại Triển lãm “Hà Nội – Ký ức những ngày tiếp quản” dự kiến khai mạc vào 2/10 tới tại Nhà Triển lãm 61 Tràng Tiền (Hà Nội) do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước phối hợp với Trung tâm Thông tin, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức.

Tại sự kiện, các nhân chứng lịch sử đã kể lại ký ức lịch sử, thời khắc huy hoàng các lực lượng về tiếp quản Thủ đô. Các nhiếp ảnh gia - những người chứng kiến, ghi lại hình ảnh, tài liệu về sự kiện đã tặng Trung tâm Lưu trữ quốc gia III các tài liệu, hình ảnh lưu trữ.