Tân Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Xây dựng hệ sinh thái phát triển kinh tế nông thôn

Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII vừa qua đã xác định nhiều nhiệm vụ trọng tâm với ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn trong giai đoạn 2021-2025. Theo đó, một trong những nhiệm vụ là đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới. Vậy, giải pháp để thực hiện nhiệm vụ này trong thời gian tới của ngành nông nghiệp ra sao đã được Tân Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cùng chia sẻ với phóng viên TTXVN.

Phóng viên: Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII vừa qua đã xác định “đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới”. Xin Bộ trưởng cho biết về mục tiêu phát triển kinh tế nông thôn trong thời gian tới ?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Kinh tế nông thôn nằm trong tổng thể của chương trình cơ cấu lại nông nghiệp. Trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới không có một tiêu chí nào về kinh tế nông thôn, chỉ có một tiêu chí về mô hình phát triển kinh tế tập thể.

Nghị quyết Đảng lần thứ XIII đã xác định đây là một mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng, vừa phục vụ cho xây dựng nông thôn mới vừa trong cơ cấu lại nông nghiệp. Đây là cầu nối giữa cơ cấu lại nông nghiệp với xây dựng nông thôn mới.

Chúng ta hiểu rằng, xây dựng nông thôn mới không chỉ đáp ứng một phần những thay đổi về diện mạo nông thôn thông qua xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn mà mục tiêu cuối cùng của xây dựng nông thôn mới là nâng cao thu nhập của người dân. Thực ra, nâng cao thu nhập người dân chưa đầy đủ lắm mà đủ đó là phải nâng cao chất lượng sống của người dân nông thôn.

Phát triển được kinh tế nông thôn sẽ tạo ra vật chất giúp xây dựng nông thôn mới mà giúp nâng cao chất lượng nông dân. Khi đó, người nông dân sẽ đúng vai trò là trung tâm, chủ thể trong tiến trình cơ cấu lại nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Nói tới kinh tế nông nghiệp đa phần là chúng ta nghĩ tới những tập đoàn doanh nghiệp lớn để dẫn dắt cơ cấu lại nông nghiệp. Nhưng thực tế cho thấy, số lượng những doanh nghiệp nông nghiệp sẽ không đủ phủ kín trong bức tranh nông nghiệp. Bởi, hiện chúng ta có mười mấy nghìn doanh nghiệp nông nghiệp nhưng cũng còn vài chục triệu nông dân. Những hộ nông dân vừa là người sản xuất nông nghiệp vừa là người tham gia vào những loại hình mang tính chất kinh tế tập thể như hợp tác xã, tổ hợp tác hoặc là doanh nghiệp vừa và nhỏ ở nông thôn.

Như vậy, kinh tế nông thôn là một hệ sinh thái để làm một chất kích thích, là nền tảng để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp lớn đầu tư vào nông thôn, chỗ dựa tạo ra sự liên kết từ sản xuất, bảo quản, sơ chế, chế biến… với sự tham gia giữa các doanh nghiệp để thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp. Tư duy kinh tế nông nghiệp một trong những thành tố là kinh tế nông thôn.

Phóng viên: Để phát triển kinh tế nông thôn, thời gian tới ngành nông nghiệp sẽ thực hiện như thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan:  Để phát triển kinh tế nông thôn thì cần xem lại những gì đang cản trở kinh tế nông thôn phát triển để đưa ra những khuyến nghị chính sách, cơ chế nhằm kích thích sự phát triển, vượt qua những sự cản trở đó.

Có một thời gian chúng ta chỉ chú trọng tới những doanh nghiệp lớn những nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực nông nghiệp. Điều đó cũng quan trọng, rất cần thiết bởi vì chỉ có những doanh nghiệp lớn mới dẫn dắt được một xu thế thị trường, định ra được phát triển thị trường. Nhưng, với những doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí là siêu nhỏ có đôi lúc chúng ta lại thiếu mặn mà. Bên cạnh đó, vẫn còn hiện tượng xem nhẹ việc phát triển về hợp tác xã và thậm chí không chú trọng lắm.

Trong khi đó, hợp tác xã bản chất là sức mạnh của số đông, từ đơn lẻ mà tập hợp được nhiều. Rất nhiều quốc gia thành công về hợp tác xã, kể cả những quốc gia gần như Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan…

Thời gian vừa qua, rất nhiều hợp tác xã được thành lập, cũng đã đóng góp được một phần trong chuỗi liên kết như thu mua nông sản. Tuy nhiên, hợp tác xã chỉ đảm được một phần nhỏ trong công việc thay vì một người thương lái đi thu mua nông sản của nông dân. Hợp tác xã cần hướng tới vận hành không chỉ là tham gia vào các chuỗi liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ, được đóng vai trò trung gian mà hợp tác xã phải tham gia vào các chuỗi giá trị của một ngành hàng, một vùng nông sản nào đó, tức là từ chuỗi liên kết chuyển thành chuỗi giá trị.

Khi chuyển thành chuỗi giá trị thì nông sản đó sẽ được phân loại, bảo quản, sơ chế, chế biến… đa dạng hóa nông sản đó. Khi đó, nông dân ngoài hưởng từ thành quả sản xuất, họ tham gia vào những hoạt động dịch vụ của hợp tác xã sẽ hưởng thêm những giá trị gia tăng.

Phóng viên: Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII cũng khuyến khích phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp để sử dụng tổng hợp và hiệu quả đầu ra của quá trình sản xuất. Theo Bộ trưởng, ngành sẽ phát triển mô hình này như thế nào?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Thực ra kinh tế tuần hoàn chúng ta đã làm. Từ phụ phẩm này có thể tạo ra một sản phẩm khác, đây là tuần hoàn. Một sản phẩm đầu ra của ngành này sẽ trở thành đầu vào của ngành khác. Trong kinh tế tuần hoàn không có cái gọi là chính phẩm hay phụ phẩm mà tất cả đều là chính phẩm nếu chúng ta biết đưa công nghệ vào ứng dụng.

Nhưng, nói thì dễ nhưng bắt đầu đi từ đâu mới là vấn đề khó. Muốn làm kinh tế tuần hoàn thì bắt đầu từ những khởi tạo của các viện trường với việc nghiên cứu các công nghệ, sản phẩm.... Sản phẩm mới để đứng trên thị trường thì cần bệ đỡ của nhà nước để lan tỏa, để nông dân, doanh nghiệp tự tin tạo ra dòng sản phẩm mới từ phế phẩm của sản phẩm cũ.

Phóng viên: Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay, ngành nông nghiệp sẽ nắm bắt cơ hội này như thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Một trong những lĩnh vực rộng đường chuyển đổi số nhất và có thể kích thích sự gia tăng chuyển đổi số nhất là nông nghiệp. Nhờ chuyển đổi số, nông dân có thể nâng cao giá trị nông sản hơn và họ tìm con đường tối ưu nhất để tích hợp giá trị nông sản và đặc biệt là họ có thể kết nối được thị trường.

Vừa qua, câu chuyện giải cứu nông sản ở Hải Dương hay cam quýt ở Tuyên Quang, Hà Giang cho thấy, vì không kết nối được nông dân ở trong mảnh vườn đó với thị trường.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là cuộc kết nối vạn vật, vậy tại sao không kết nối được con người với con người, giữa nông dân với thương lái, doanh nghiệp, cán bộ khuyến nông, thú y… Nếu kết nối được sẽ giảm thiểu những rủi ro như vừa qua.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hay Bộ Công Thương cũng có thể biết được một diện tích nào đó đang tồn trữ và có thể đưa thông tin đó lên các sàn giao dịch, các trung tâm phân phối chỉ bằng một cú click, không phải loay hoay và sẽ không gây nhốn nháo cả xã hội đi làm từ thiện.

Theo tôi, có thể bắt đầu việc chuyển đổi số trong nông nghiệp ở hình thức đơn giản nhất là kết nối. Lấy ví dụ như Amazon, Alibaba, họ đâu có sản phẩm, có sản xuất sản phẩm nhưng họ lại là tập đoàn đa quốc gia, siêu lợi nhuận mà họ chỉ làm nhiệm vụ kết nối. Làm nông nghiệp đôi khi không cần sở hữu đất mà là kết nối nông dân để sản xuất theo một quy trình, chuẩn mực, cơ chế… để nông dân có lợi.

Phóng viên:: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!