Thúc đẩy sử dụng AI có trách nhiệm

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển khu vực tư nhân, đạo đức AI cần được thiết kế theo hướng thực tiễn, hỗ trợ, thay vì cản trở quá trình phát triển công nghệ.

Đây là nội dung được ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) chia sẻ tại khóa học về “Đạo đức AI”, do Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII) phối hợp với Đại sứ quán Hoa Kỳ tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh trong hai ngày 15-16/5.

Đạo đức AI hay sử dụng AI có trách nhiệm là chủ đề rất được quan tâm, đặc biệt tại các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Liên minh Châu Âu (EU)… Tại Hoa Kỳ, một số doanh nghiệp công nghệ lớn đều có cách tiếp cận và xây dựng cho doanh nghiệp những quy định, bộ đánh giá trong việc sử dụng AI có trách nhiệm.

Microsoft - Tập đoàn đa quốc gia hàng đầu tại Hoa Kỳ đã ra mắt hơn 30 công cụ AI có trách nhiệm, bao gồm đánh giá an toàn, bộ lọc nội dung và lá chắn nhắc nhở để phát hiện và quản lý rủi ro tấn công nội dung. Còn IBM - công ty công nghệ máy tính đa quốc gia, 100% nhân viên tham gia vào chương trình hướng dẫn ứng xử kinh doanh hàng năm, hơn 600 nhà cung cấp được đào tạo về đạo đức công nghệ và 100% nhà cung cấp của IBM được thu hút thực hiện các hoạt động về trách nhiệm xã hội và môi trường, đạo đức và lập kế hoạch rủi ro năm 2023.

Tại Việt Nam, Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo đến năm 2030 tại Quyết định số 127/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 26/01/2021 đã nhấn mạnh đào tạo về đạo đức và chính sách AI là trụ cột.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), việc xây dựng nguyên tắc đạo đức cho trí tuệ nhân tạo cần phù hợp với bối cảnh thực tiễn và quy mô của từng tổ chức. Các hướng dẫn đạo đức nên được triển khai theo từng giai đoạn, bắt đầu từ những nguyên tắc cơ bản và điều chỉnh khi tổ chức phát triển.

Lãnh đạo VBA cũng chỉ ra sự khác biệt trong cách tiếp cận giữa Hoa Kỳ và châu Âu, trong đó mô hình của Hoa Kỳ linh hoạt hơn, cho phép sáng tạo diễn ra trước khi áp dụng quy định chặt chẽ.

“Trong bối cảnh Việt Nam thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển khu vực tư nhân, đạo đức AI cần được thiết kế theo hướng thực tiễn, hỗ trợ thay vì cản trở quá trình phát triển công nghệ”, ông Trung nhấn mạnh.

Ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng ABAII cũng cho biết, các doanh nghiệp công nghệ lớn trên thế giới hiện nay đang đưa ra những định nghĩa khác nhau về sử dụng AI có trách nhiệm.

Chẳng hạn với Microsoft, doanh nghiệp này định nghĩa AI có trách nhiệm là cách tiếp cận để phát triển, đánh giá và triển khai các hệ thống AI theo cách an toàn, đáng tin cậy và có trách nhiệm. Google lại xem xét tác động xã hội của sự phát triển và quy mô của các công nghệ như AI, bao gồm cả tác hại và lợi ích tiềm ẩn. Còn IBM đã xây dựng bộ nguyên tắc hướng dẫn thiết kế, phát triển, triển khai và sử dụng AI. Họ xây dựng niềm tin vào các giải pháp AI có tiềm năng trao quyền cho các tổ chức và các bên liên quan.

Tuy nhiên, điểm chung mà các doanh nghiệp đang hướng tới hiện nay đều tập trung vào việc xây dựng các công cụ để đảm bảo rằng AI hoạt động đúng với giá trị đạo đức, không gây hại, và mang lại lợi ích cho xã hội.

Liên hệ với Việt Nam, bà Trần Vũ Hà Minh, cố vấn về Trí tuệ Nhân tạo có trách nhiệm tại FPT, Nhà sáng lập Humane-AI Asia đánh giá, sự quan tâm, xây dựng và ứng dụng AI có trách nhiệm của các doanh nghiệp Việt còn hạn chế. Do đó, những khoá học về đạo đức AI là cần thiết, nhằm hướng tới xây dựng nguồn nhân lực phát triển AI có trách nhiệm cho Việt Nam.

Tại khoá học, ông Nguyễn Trần Minh Quân, Giám đốc Pháp chế Hiệp hội Blockchain Việt Nam và ông Jeffery Recker, Giám đốc điều hành Babl AI - một trong những tổ chức hàng đầu tại Hoa Kỳ trong việc đảm bảo các hệ thống AI tuân thủ các quy định và chuẩn mực đạo đức quốc tế, đề cập đến các tiêu chuẩn Đạo đức AI của UNESCO, Nguyên tắc AI của OECD, tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Hoa Kỳ (NIST), cho đến các sắc lệnh hành pháp mới nhất do Tổng thống Hoa Kỳ ban hành.

“Trong khi AI đang được triển khai một cách rộng khắp trên toàn cầu, nhiều tổ chức và doanh nghiệp lại gặp rắc rối do thiếu sự chuẩn bị cần thiết về đạo đức và quản trị rủi ro. Thực trạng này không khác gì việc chữa cháy sau khi ngọn lửa đã bùng phát, thay vì chủ động thiết lập hệ thống phòng ngừa từ đầu", ông Jeffery Recker nhận định.

Trên cơ sở đó, ông Jeffery Recker khuyến nghị các tổ chức cần chủ động triển khai lộ trình tuân thủ ngay từ bây giờ, gồm các bước như: tạo một danh mục AI; đánh giá rủi ro của các công cụ AI; đảm bảo có sự chấp thuận từ cấp cao nhất; thực hiện phân tích thực trạng hiện tại và các yêu cầu pháp lý, từ đó xác định lộ trình cải thiện phù hợp…

Tại khóa học, học viên không chỉ được cung cấp kiến thức nền tảng mà còn có cơ hội kết nối đa ngành và liên lĩnh vực, giúp học viên đến từ các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp công nghệ, tổ chức giáo dục, viện nghiên cứu… trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau xây dựng một cộng đồng sử dụng AI có trách nhiệm tại Việt Nam.

Đây chính là tiền đề quan trọng để hình thành mạng lưới chuyên gia, góp phần hỗ trợ chính sách và nâng cao năng lực phản ứng với các thách thức công nghệ trong thời gian tới. Trước đó, khoá học “Đạo đức AI” cũng đã tổ chức thành công tại Hà Nội vào ngày 12-13/5, với sự tham dự của 500 học viên.