Ô nhiễm không khí bao phủ khu vực thị trấn Quốc Oai. Ảnh: Trọng Đạt-TTXVN
Chiều 8/1, tại Hà Nội, Nhóm hành động vì Công lý - Môi trường - Sức khỏe (JEH) tổ chức Hội thảo “Giải pháp tài chính cho nguồn phát thải ô nhiễm” nhằm đánh giá về tình hình phát thải từ các nguồn gây ô nhiễm không khí, đặc biệt với phát thải công nghiệp, nhiệt điện than; đồng thời đề ra các biện pháp pháp lý hiện tại để bảo vệ môi trường và kiến nghị với Luật Bảo vệ môi trường.
Tổng hợp các tài liệu về nghiên cứu ô nhiễm không khí, bà Mai Dần, Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng (IRECO) nêu rõ: Báo cáo “Thực trạng ô nhiễm không khí đô thị ở Việt Nam của Giáo sư, Tiến sỹ Phạm Ngọc Đặng chỉ ra rằng nguồn gây ô nhiễm cho các thành phố ở Việt Nam chủ yếu là do các họat động giao thông, sản xuất công nghiệp thủ công nghiệp và hoạt động xây dựng, trong đó, hoạt động giao thông chiếm tới 70% tổng bụi phát thải.
Theo tính toán này, hoạt động giao thông ước tính đóng góp tới gần 85% lượng khí không màu có độc tính cao (CO), các hoạt động công nghiệp là nguồn đóng góp khoảng 70%.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng có cơ sở dữ liệu về chất lượng không khí bên ngoài, gồm dữ liệu của hơn 4.300 thành phố trên 108 quốc gia, trong đó có Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là cơ sở dữ liệu toàn diện nhất thế giới về ô nhiễm không khí bên ngoài.
Cơ sở dữ liệu này thu thập nồng độ trung bình hàng năm của các hạt bụi mịn (PM10 và PM2.5).
Trong đó PM2.5 (bụi siêu mịn) bao gồm các chất gây ô nhiễm như: sun phát, ni tơ rát và bụi cácbon và có kích thước 2,5 micron trở xuống (nhỏ hơn khoảng 30 lần so với sợi tóc người).
Năm 2018, Hà Nội có mật độ bụi mịn PM2.5 và bụi PM10 trung bình năm khá cao là 40,8, còn Thành phố Hồ Chí Minh ở mức độ thấp hơn nhiều là 26,9.
Về thực thi quản lý tro xỉ ở Việt Nam, ông Trần Đình Sính thuộc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) chia sẻ: Hiện Việt Nam mới chỉ làm được 16 trong số 31 tiêu chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật, chỉ dẫn kỹ thuật.
Các địa phương, chủ đầu tư, các công ty tro xỉ vẫn đang chờ các tiêu chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật trong khi tro xỉ vẫn tồn đọng.
Tại một số nhà máy nhiệt điện đốt than ở miền Bắc như Phả Lại, Hải Phòng, Quảng Ninh trước kia tro xỉ được sử dụng làm bê tông đầm lăn, thì nay một số công ty làm gạch không nung, bê tông đúc sẵn và một số cơ sở nhỏ dùng tự phát làm gạch không nung.
Các tại các nhà máy nhiệt điện đốt than ở miền Nam như Vĩnh Tân, Duyên Hải thì tro xỉ chủ yếu được chôn lấp.
Thực tế, hiện các nhà máy vẫn phải bỏ tiền ra chôn lấp tro xỉ, các bãi chứa tro xỉ sắp đầy mà chưa có giải pháp xử lý và khi người dân và các công ty lấy tro xỉ thì phải trả tiền…
Do vậy, để quản lý tốt tro xỉ, trước hết cần trợ cấp cho các công ty sử dụng tro xỉ; lập Hiệp hội Tro xỉ Việt Nam; hoàn thiện các tiêu chuẩn kỹ thuật, chỉ dẫn kỹ thuật và áp dụng các giải pháp, kinh nghiệm từ các nước khác trên thế giới…
Tại hội thảo, các đại biểu đã trình bày một số tham luận về thực trạng ô nhiễm; tác động xã hội của chất thải rắn đến môi trường; tác động của ô nhiễm không khí lên sức khỏe cộng đồng; đồng thời chia sẻ ý kiến cộng đồng, trong đó có các mô hình cộng đồng giảm thiểu phát thải...
Bên cạnh đó, các đại biểu tham dự đã thảo luận và đưa ra một số biện pháp pháp lý hiện tại để bảo vệ môi trường đặc biệt, nhấn mạnh đến kiến nghị về Luật Bảo vệ môi trường bởi bảo vệ môi trường để phát triển bền vững là mục tiêu của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Thuế môi trường, phí môi trường và lệ phí môi trường là các công cụ trong nhóm các giải pháp kinh tế trong quản lý nhà nước về môi trường.
Việc áp dụng thuế và phí trong bảo vệ môi trường là những hình thức thể hiện của nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”.
Riêng đối với trường hợp của các nhà máy nhiệt điện than, thu phí phát thải cần căn cứ trên lượng và nồng độ của chất gây ô nhiễm không khí, đặc biệt có tính đến yếu tố sức khỏe của cộng đồng./.