Thương mại và đầu tư trực tiếp của Trung Quốc tại Mỹ Latinh. Ảnh minh hoạ: AFP/TTXVN
Mạng tin obela.org của Trạm quan sát kinh tế Mỹ Latinh nhận định Mỹ đã tuyên bố một cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, trong đó hai bên cạnh tranh trên nhiều khía cạnh khác nhau, vai trò lãnh đạo về công nghệ, các thị trường và vị thế ảnh hưởng kinh tế thống trị tại Mỹ Latinh.
Gần đây, đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI) của quốc gia đông dân nhất thế giới vào lĩnh vực phân phối điện tại khu vực cũng ngày càng nổi bật.
Để thuận tiện cho những phân tích kinh tế, khu vực Mỹ Latinh thường được chia thành 2 tiểu khu vực là Nam Mỹ, mà hiện đang có trục thương mại với Trung Quốc mại mạnh hơn nếu loại trừ Colombia, Ecuador và Venezuela, những nước trong những phân tích kinh tế châu lục thường được xếp vào tiểu khu vực gồm Mexico, Trung Mỹ và lòng chảo Caribbean, với trục kinh tế chủ yếu dựa vào Mỹ. Tuy nhiên, sự phân chia này cũng thay đổi chút sắc thái với việc Bắc Kinh đã cải thiện vị thế đối tác kinh tế quan trọng đối với El Salvador và Mexico.
Xét xu hướng chung, kim ngạch xuất khẩu của Mỹ Latinh vào Mỹ đã giảm nhẹ khoảng 2% trong giai đoạn 2014-2018 tại cả 2 tiểu khu vực. Tuy nhiên, nghịch lý là trong năm 2019 này đã có sự tái tăng trưởng mạnh mẽ của hoạt động này, với mức tăng lên tới 2 con số tại Argentina, Bolivia và Paraguay, khiến cho giá trị xuất khẩu của cả Nam Mỹ sang Mỹ tăng 6%, tương đương với mức của Mexico, và thấp hơn mức tăng 8% của Colombia. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của khu vực Trung Mỹ và Caribe, Ecuador và Venezuela đều giảm.
Bất chấp ảnh hưởng bao trùm của Mỹ tại Mỹ Latinh, Trung Quốc vẫn có những bước tiến dần dần trong quan hệ kinh tế với cả khu vực. Chiến dịch bành trướng kinh tế của Bắc Kinh tại đây được chia thành 3 phần: các luồng trao đổi thương mại, các nguồn vốn theo con đường FDI, và điểm mới là việc thành lập các trung tâm sản xuất.
Mexico, Trung Mỹ và lòng chảo Caribe, thêm vào Venezuela, Colombia và Ecuador có mức độ tập trung vốn và thương mại cao với Mỹ. Trong một trường hợp ngoại lệ, từ năm 2010 Trung Quốc đã trở thành đối tác quan trọng của El Salvador, chủ yếu là trong lĩnh vực linh kiện điện tử, mà từ năm 2010 tới 2019 giá trị xuất khẩu mặt hàng này từ quốc gia Trung Mỹ này tới Trung Quốc đã tăng 20 lần, đồng thời giá trị xuất khẩu của El Salvador tới Trung Quốc tương đương 20% giá trị xuất khẩu máy móc và thiết bị điện của cả tiểu khu vực này tới quốc gia đông dân nhất thế giới.
Sự hiện diện của Trung Quốc tại El Salvador đã được củng cố từ tháng 7/2018 với việc thành lập một đặc khu kinh tế. Đặc khu này có diện tích tương đương 1/3 lãnh thổ El Salvador. Thêm vào đó, hai bên cũng đang thảo luận việc nhượng lại quyền khai thác hải cảng “La Union”, mà Đại sứ quán Mỹ tại El Salvador mô tả như một kế hoạch thiết lập một căn cứ quân sự tại Trung Mỹ.
Mặc khác, không chỉ tăng cường vai trò đối tác thương mại, Bắc Kinh còn trở thành một đối tác đầu tư quan trọng, đặc biệt là tại các nước như Ecuador hay Peru, nơi đầu tư Trung Quốc đạt tỷ lệ lần lượt là 25% và 22% tổng đầu tư nước ngoài trực tiếp, trong khi tại Argentina tỷ lệ này là 9%, và tại Brasil là 6%.
Nam Mỹ là khu vực then chốt cho việc mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc tại châu Mỹ, trong khi Caribbean cách khá xa với vai trò này. FDI của Trung Quốc vào tiểu lục địa này tập trung chủ yếu vào năng lượng (53%), xét theo lĩnh vực, và vào Brazil (40%), xét theo quốc gia. Giờ đây, một trong những điểm quan trọng của thương chiến là quá trình dịch chuyển sang các nguồn năng lượng sạch.
Sự hiện diện của Trung Quốc tại Mỹ Latinh là một thách thức cho sự thống trị mà Washington đã duy trì tại đây trong suốt thế kỷ XX. Trong bối cảnh đó, những cảm tình dành cho một tác nhân mới đang tìm kiếm năng lượng sạch và những khoản đầu tư lớn trong tay là một điều dễ hiểu./.