Trí tuệ nhân tạo cách mạng hóa ngành giao thông vận tải

Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cách chúng ta di chuyển. Rõ ràng nhất là sự xuất hiện của những chiếc ô tô "tự lái", được coi là một trong những tiến bộ ấn tượng nhất của AI trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, các phương tiện hoàn toàn không cần người lái vẫn chưa sẵn sàng để lưu thông đại trà trên đường phố. Hiện tại, một chiếc xe tự lái hoàn toàn (cấp độ 5) vẫn chưa xuất hiện. Tuy nhiên, những chiếc xe "bán tự động" với các hệ thống hỗ trợ lái hoặc lái bán tự động có người giám sát (cấp độ 2) hoặc thậm chí là những chiếc ô tô có thể giao phó việc lái (cấp độ 3) đã bắt đầu được bán tại châu Âu.

Hầu hết các ô tô hiện nay đều được trang bị nhiều cảm biến như camera, lidar, siêu âm... được phân tích bởi phần mềm AI. Ô tô không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn trở thành đối tượng số hóa. Các mối quan hệ hợp tác giữa các gã khổng lồ công nghệ và các nhà sản xuất ô tô cũng ngày càng nhiều, điển hình như Google hợp tác với Renault-Nissan hay Volkswagen và Microsoft. Những trợ giúp tự động này không chỉ mang lại sự tiện lợi mà còn nhằm mục đích nâng cao độ an toàn cho người sử dụng. AI có thể phân tích các chướng ngại vật hoặc "vạch kẻ trắng" trên đường, cũng như can thiệp nếu khoảng cách an toàn với xe khác bị đe dọa hoặc người lái ngủ gật khi đang lái.

Dù công nghệ đã sẵn sàng, vẫn còn rất nhiều rào cản pháp lý cần giải quyết trước khi loại phương tiện thông minh này được triển khai rộng rãi. Bên cạnh đó, cùng với tính tự động, cũng xuất hiện nhiều vấn đề đạo đức và an toàn, như "bài toán xe điện" nổi tiếng. Xe tự lái có thể sẽ phải đưa ra quyết định về việc cứu ai trong trường hợp tai nạn không thể tránh khỏi. Những câu hỏi như: liệu xe nên bảo vệ người đi bộ hay hành khách trên xe? Hay ai sẽ chịu trách nhiệm trong trường hợp xảy ra tai nạn? Nhà sản xuất hay người lái xe? Cùng với đó là những lo ngại về bảo mật trước các cuộc tấn công mạng.

Không chỉ trên mặt đất, trong lĩnh vực hàng không, cũng có rất nhiều vấn đề được đặt ra. Trong những năm qua, AI đã đạt được những tiến bộ vượt bậc. Airbus và Boeing, hai ông lớn của ngành hàng không, đang nghiên cứu tự động hóa máy bay và phần mềm của họ đã có thể quản lý các hoạt động cả trên mặt đất lẫn trên không mà không cần sự can thiệp của con người. Gần đây, Airbus đã thành công trong việc cho cất cánh và hạ cánh một chiếc Airbus A350 khổng lồ mà không cần sự trợ giúp của phi công.

* Những rào cản đáng kể

Tuy nhiên, việc triển khai máy bay không người lái vẫn gặp nhiều rào cản quy định và tâm lý. Trong khi nhiều người đã gặp khó khăn khi buông vô lăng trên đường cao tốc, hoặc cảm thấy khó chịu khi đi tàu điện ngầm không người lái, thì việc di chuyển ở độ cao 10.000 mét mà không có phi công càng khiến nhiều người lo lắng. Theo một cuộc khảo sát tại Pháp vào năm ngoái, 82% người tham gia cho rằng AI không nên thay thế con người trong việc điều khiển máy bay, và 83% sẽ không đặt vé trên một chuyến bay có đồng lái là AI.

Mặc dù vậy, hiện nay có rất nhiều thiết bị bay không người lái, bao gồm các máy bay không người lái quân sự và dân sự dùng cho giám sát và giao hàng, và sắp tới đây, những chiếc taxi bay trong tương lai cũng sẽ hoạt động theo mô hình này. "Tự động hóa sẽ dần trở thành tiêu chuẩn trong tất cả các máy bay," ông David Calhoun, cựu CEO của Boeing, phát biểu vào đầu năm 2023.

Hiện tại, các cơ quan quản lý của châu Âu và Mỹ, dù còn e ngại, nhưng đã bắt đầu mở cửa cho những dự án này, với mục tiêu an toàn là ưu tiên hàng đầu. "Trong trường hợp phi hành đoàn không thể điều khiển, các hệ thống tự động tiên tiến cần được triển khai để điều khiển máy bay mà không cần phi công", Patrick Ky, Giám đốc điều hành của Cơ quan an toàn hàng không châu Âu (EASA), nhấn mạnh. Lĩnh vực hàng hải cũng đang theo xu hướng tương tự, với các dự án tàu tự hành và hệ thống hỗ trợ điều hướng ngày càng hiệu quả.

* Giảm xe cá nhân

Theo công ty tư vấn Capgemini, AI sẽ giúp "giảm sở hữu ô tô" bằng cách chuyển dịch đáng kể từ giao thông cá nhân sang giao thông công cộng, chia sẻ hoặc sử dụng phương tiện di chuyển khác. Theo Capgemini, AI tạo sinh sẽ tác động mạnh mẽ đến hai lĩnh vực chính: hiệu quả hoạt động, với các tính toán lộ trình ngày càng chính xác và cá nhân hóa, và trải nghiệm hành khách. "Điều này sẽ mang lại lợi ích lớn cho các doanh nghiệp vận tải, nhân viên của họ, khách hàng và cả môi trường". Nên nhớ rằng, AI tạo sinh là một dạng trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh, video, âm thanh, hoặc sự kết hợp của các phương tiện này.

Capgemini cho rằng, loại trí tuệ này sẽ cho phép triển khai các chatbot tiên tiến hơn nhiều so với hiện nay. "Chúng sẽ có khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ tương tự như con người, và nhờ khả năng dịch thuật, AI tạo sinh có thể phá bỏ rào cản ngôn ngữ, giúp du khách nước ngoài có được trải nghiệm giao thông thuận lợi hơn".

Nhân dịp Thế vận hội Olympic và Paralympic Paris, Cơ quan quản lý giao thông công cộng Paris (RATP) và Công ty đường sắt quốc gia Pháp (SNCF) đã thử nghiệm một số thiết bị dựa trên AI. Một trong số đó cho phép dịch tức thời sang nhiều ngôn ngữ và phát âm bằng giọng nói tổng hợp các thông báo trong ga. Một giải pháp khác là cung cấp cho nhân viên ứng dụng dịch thuật tức thời, giúp họ có thể giao tiếp hiệu quả với hành khách nước ngoài. Tuy đây chỉ là những cải tiến nhỏ, nhưng theo Capgemini, chúng sẽ giúp giao thông công cộng trở nên hấp dẫn hơn nhiều.

AI đang mở ra một tương lai đầy hứa hẹn cho ngành giao thông vận tải. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những lợi ích mà AI mang lại, chúng ta cần có những quy định và chuẩn mực rõ ràng, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng để đối mặt với những thách thức mới.