Trung tâm hỗ trợ công nghệ - Phân loại theo tiêu chí để khuyến khích phát triển

TISC được thiết lập theo sáng kiến của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) nhằm hỗ trợ tiếp cận, khai thác thông tin khoa học công nghệ chất lượng cao và các dịch vụ liên quan cũng như khai thác tiềm năng đổi mới sáng tạo, xác lập, bảo vệ và quản lý quyền sở hữu trí tuệ. Hiện, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) phối hợp với WIPO nghiên cứu, triển khai chương trình cấp Chứng chỉ cho cán bộ TISC của Việt Nam nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp và khuyến khích các cán bộ có đủ chuyên môn, kinh nghiệm gắn bó lâu dài, đóng góp nhiều hơn trong việc phát triển mạng lưới. 

* Phân loại mạng lưới trung tâm để khuyến khích phát triển

Ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ cho biết: Việt Nam tham gia mạng lưới TISC toàn cầu từ năm 2010 chỉ với 3 đơn vị thành viên ban đầu. Đến đầu năm 2024, mạng lưới TISC Việt Nam đã ghi nhận 51 đơn vị thành viên gồm các trường đại học, viện nghiên cứu thuộc khối công lập và tư nhân cùng các doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu - triển khai.

Công tác mở rộng phát triển cả về quy mô và chất lượng hoạt động mạng lưới Trung tâm hỗ trợ công nghệ và đổi mới sáng tạo luôn được Cục Sở hữu trí tuệ quan tâm đẩy mạnh dưới các hình thức kết nối, truyền thông. Riêng năm 2023, mạng lưới đã tiếp nhận thêm 5 thành viên mới là các trường đại học, cơ sở nghiên cứu lớn trên cả nước.

Thời gian tới, Cục Sở hữu trí tuệ tiếp tục rà soát, đánh giá, phân loại các thành viên mạng lưới Trung tâm hỗ trợ công nghệ theo các tiêu chí cụ thể để có hình thức ghi nhận và khuyến khích các TISC có nhiều sáng kiến, sáng tạo, năng động hơn trong quá trình hoạt động. Mạng lưới được thiết lập rộng rãi góp phần hỗ trợ, thúc đẩy nghiên cứu với mục tiêu “chia sẻ - hợp tác - cùng phát triển”. Để thúc đẩy hoạt động mạng lưới TISC phát triển mạnh mẽ ở quy mô cấp quốc gia nói riêng, phạm vi toàn cầu nói chung, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới đã triển khai nhiều sáng kiến hỗ trợ như: Đào tạo, huấn luyện nâng cao năng lực với mục tiêu trang bị kiến thức, kỹ năng chuyên sâu về các lĩnh vực khác nhau từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả dịch vụ của các thành viên mạng lưới với các kỹ năng phân tích thông tin sáng chế, chuyển giao công nghệ, định giá, thương mại hóa sáng chế...

Bên cạnh đó, các hoạt động thiết lập và cung cấp nguồn tài nguyên cũng được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới phát triển thông qua công cụ trực tuyến với hệ thống dữ liệu sáng chế và công cụ phân tích (ASPI); hệ thống dữ liệu các kết quả, công trình nghiên cứu, bài báo về khoa học và kỹ thuật (ARDI); hệ thống dữ liệu “Nghiên cứu vì cuộc sống” (Research4life). Ngoài ra, thông qua nền tảng số, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới đã tạo ra một cơ chế kết hợp độc đáo giữa thông tin và tri thức trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, giúp các nhà nghiên cứu có thể tiếp cận một cách dễ dàng, hiệu quả, đầy đủ các nguồn thông tin hữu ích phục vụ hoạt động nghiên cứu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đặc biệt là về cơ sở dữ liệu bằng sáng chế, phân tích thông tin sáng chế, lập báo cáo tổng quan về công nghệ bảo hộ sáng chế/Bản đồ sáng chế phục vụ định hướng nghiên cứu và hoạch định chính sách…

* Từ kinh nghiệm ASEAN… đến Việt Nam

Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới là cơ quan điều phối mạng lưới ở cấp độ quốc tế, các cơ quan sở hữu trí tuệ quốc gia đóng vai trò đầu mối kết nối và vận hành mạng lưới ở cấp độ quốc gia. Vì vậy, thực tế mạng lưới Trung tâm hỗ trợ công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đã có những bước đi nhanh và mạnh mẽ hơn nhờ việc "đúc kết” qua kinh nghiệm hoạt động của mạng lưới TISC tại các quốc gia ASEAN.

Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, tại Philippines, với 87 thành viên là các trường đại học, cơ sở nghiên cứu thuộc khối công lập và tư nhân ở Trung ương và địa phương, cơ quan Sở hữu trí tuệ Philippines đã xây dựng bộ công cụ đánh giá với các tiêu chí cụ thể, qua đó phân loại các TISC thành 4 cấp độ: Titan, Vàng, Bạc, Đồng. Bộ tiêu chí được rà soát và chỉnh sửa hàng năm để phù hợp với tình hình, điều kiện thực tế hoạt động của mạng lưới TISC quốc gia cũng như các chủ trương, định hướng của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới. Bộ tiêu chí được cơ quan Sở hữu trí tuệ Philippines thống nhất và ký cam kết tuân thủ với toàn bộ thành viên mạng lưới. Bên cạnh đó, việc xây dựng và ban hành kế hoạch phát triển mạng lưới theo từng khu vực, kế hoạch được rà soát và chỉnh sửa, bổ sung 3 năm/lần. Ngoài ra, để đảm bảo tính bền vững của mạng lưới, việc lựa chọn thành viên tham gia mạng lưới cũng được thực hiện theo trình tự, thủ tục chặt chẽ. Hàng năm, cơ quan Sở hữu trí tuệ Philippines tổ chức hội nghị Lãnh đạo cấp cao các thành viên mạng lưới để tổng kết tình hình hoạt động của năm trước, xây dựng kế hoạch, định hướng hoạt động cho năm sau và chia sẻ các bài học kinh nghiệm của các thành viên mạng lưới.

Để khuyến khích các trường đại học, viện nghiên cứu tích cực tham gia mạng lưới TISC, cơ quan Sở hữu trí tuệ Philippines triển khai nhiều chính sách hỗ trợ cho các thành viên TISC như: Cung cấp chuyên gia cho các chương trình đào tạo, huấn luyện và các hoạt động hỗ trợ, tư vấn; giảm phí tra cứu và thẩm định cho các đơn nộp đăng ký sáng chế theo hệ thống hợp tác bằng sáng chế; giảm chi phí thẩm định nội dung và phí duy trì hiệu lực năm đầu tiên đối với các sáng chế có tiềm năng thương mại hóa…        

Đối với Malaysia, thủ tục đăng ký thành viên được thực hiện chặt chẽ và có sự ưu tiên thành viên tham gia mạng lưới TISC quốc gia là các trường đại học và các cơ sở đào tạo sau đại học có gắn với nghiên cứu. Đặc biệt, để khuyến khích các thành viên mạng lưới TISC, cơ quan Sở hữu trí tuệ Malaysia triển khai nhiều sáng kiến hỗ trợ như: Quỹ hỗ trợ đăng ký sáng chế, nền tảng phát triển thị trường tài sản trí tuệ, chương trình hợp tác viện nghiên cứu - doanh nghiệp… Bên cạnh đó, cơ quan Sở hữu trí tuệ Malaysia xây dựng chương trình hợp tác với Cơ quan sở hữu trí tuệ Indonesia về thúc đẩy phát triển mạng lưới TISC gồm: Các khóa đào tạo trực tuyến và thông qua các nền tảng số; dự án thí điểm rút ngắn thời gian thẩm định một số đối tượng sở hữu trí tuệ giữa hai nước; cung cấp quyền truy cập vào các nền tảng số về phát triển thị trường thương mại hóa tài sản trí tuệ của hai nước.

Ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ cho  biết, từ kinh nghiệm các nước trong khu vực, Việt Nam phát triển mạng lưới TISC hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững, hướng tới chủ đề được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới đưa ra năm 2024 chào mừng ngày Sở hữu trí tuệ thế giới (26/4) là “Sở hữu trí tuệ và các mục tiêu phát triển bền vững: Xây dựng tương lai chung bằng đổi mới và sáng tạo”. Điều này khẳng định, sở hữu trí tuệ đang ngày càng thể hiện rõ vai trò là chất xúc tác quan trọng cho sự đổi mới, là công cụ bảo vệ quyền lợi của các chủ thể sáng tạo khuyến khích môi trường cạnh tranh lành mạnh. Sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực thúc đẩy phát triển trên nguyên tắc đảm bảo sự độc quyền, cân bằng lợi ích, khuyến khích hoạt động nghiên cứu, tạo ra các công nghệ tiên tiến để đảm bảo các mục tiêu phát triển bền vững.