Trung tâm tài chính quốc tế: Thể chế quyết định dòng vốn

Phiên thảo thuận về thu hút đầu tư vào Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam. Ảnh: Hứa Chung-TTXVN

Chính phủ vừa chính thức ban hành Nghị định số 323/2025/NĐ-CP về việc thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam, đánh dấu bước đi thể chế quan trọng trong chiến lược phát triển thị trường tài chính. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế không chỉ nhằm nâng tầm vị thế tài chính quốc gia, mà còn là phép thử đối với năng lực cải cách thể chế và khả năng thu hút dòng vốn toàn cầu.

Thực tế này đã được các chuyên gia nhấn mạnh tại hội thảo "Thu hút vốn đầu tư để TP. Hồ Chí Minh xây dựng thành công Trung tâm Tài chính quốc tế" do Báo Tiền Phong tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh ngày 20/12, khi cho rằng niềm tin thể chế, chứ không phải ưu đãi, mới là "tài sản" quyết định của trung tâm tài chính quốc tế.

* Nhà đầu tư quan tâm gì? 

Theo ông Phùng Anh Tuấn, Tổng Thư ký Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam, nhà đầu tư nước ngoài khi lựa chọn điểm đến không đặt nặng các chính sách ưu đãi ngắn hạn. Điều họ cần là một môi trường pháp lý minh bạch, ổn định và có khả năng dự báo cao – những yếu tố cho phép họ tính toán rủi ro, hoạch định chiến lược và cam kết vốn dài hạn. 

Ông Phùng Anh Tuấn, Tổng thư ký Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hứa Chung-TTXVN

"Nhà đầu tư cần nhìn thấy rõ ràng rằng hệ thống pháp luật được thiết kế và thực thi một cách nhất quán. Họ cần biết nếu hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể thì sẽ chịu sự điều chỉnh và đánh thuế ra sao và trong trường hợp chính sách thay đổi, cơ quan quản lý sẽ ứng xử như thế nào", ông Tuấn nhấn mạnh. 

Theo ông Tuấn, việc Việt Nam xác định cải cách thể chế là trọng tâm trong xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế là quyết sách đúng, bởi điểm nghẽn lớn nhất hiện nay nằm ở khung pháp lý và cơ chế thực thi. Tuy nhiên, cải cách thể chế không chỉ dừng ở việc ban hành thêm chính sách, mà quan trọng hơn là cách tiếp cận. Việc áp dụng thông luật, thành lập tòa án chuyên biệt, hay cho phép sử dụng thẩm phán và chuyên gia nước ngoài đều nhằm mục tiêu đưa Việt Nam tiệm cận các chuẩn mực tài chính quốc tế. 

Các chuyên gia cho rằng, nếu đã lựa chọn giới thiệu một hệ thống pháp luật mới vào trung tâm tài chính thì cần chấp nhận cách thức vận hành của hệ thống đó. Những quy định mang tính "điều kiện", chẳng hạn cho phép áp dụng pháp luật nước ngoài nhưng không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam, trên thực tế lại tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực thi. Khái niệm "nguyên tắc cơ bản" vẫn còn trừu tượng và khó xác định, ngay cả với những người làm công tác chuyên môn, từ đó làm giảm tính khả đoán – điều mà nhà đầu tư quan tâm nhất. 

Ở góc độ rộng hơn, các ý kiến cho rằng Việt Nam là quốc gia đi sau trong việc xây dựng trung tâm tài chính, vì vậy cần chủ động thích ứng với các hệ thống tài chính hiện hữu trên thế giới và tuân thủ "luật chơi" chung, thay vì xây dựng quá nhiều cơ chế đặc thù và yêu cầu nhà đầu tư phải tuân theo. 

Từ phía chính quyền địa phương, ông Quách Ngọc Tuấn, Phó Giám đốc Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh cho biết, cộng đồng nhà đầu tư và doanh nghiệp có những kỳ vọng rất rõ ràng đối với Trung tâm Tài chính quốc tế. Đó là một môi trường hoạt động tiệm cận thông lệ quốc tế. Niềm tin được xây dựng trên cơ sở minh bạch, ổn định và khả năng dự báo cao của chính sách. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính phải đơn giản, bảo đảm quy trình "từ vào đến ra" được xử lý nhanh chóng và hiệu quả. 

Những kỳ vọng này hiện đã được thể chế hóa trong Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt và hệ thống 8 Nghị định hướng dẫn đang được xây dựng để hướng dẫn chi tiết các nhóm chính sách lớn, từ ngoại hối, ngân hàng, thị trường vốn, thuế cho đến chính sách đối với chuyên gia và người lao động. 

Theo ông Quách Ngọc Tuấn, trọng tâm của các chính sách là tạo dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định; bảo đảm quyền sở hữu tài sản, quyền chuyển vốn và lợi nhuận hợp pháp của nhà đầu tư; đồng thời phát triển đa dạng các thị trường và sản phẩm tài chính, qua đó nâng cao khả năng thu hút và giữ chân dòng vốn. 

Dù còn ở giai đoạn đầu, TP. Hồ Chí Minh đã ghi nhận những tín hiệu tích cực trong lộ trình xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế. Theo Báo cáo Chỉ số Trung tâm Tài chính toàn cầu (GFCI) công bố tháng 9/2025, TP. Hồ Chí Minh xếp hạng 95/120 trung tâm tài chính hàng đầu thế giới, cải thiện 3 bậc so với đầu năm. Kết quả này cho thấy những nỗ lực cải cách bước đầu đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đồng thời tạo thêm dư địa để TP. Hồ Chí Minh tiếp tục thu hút sự quan tâm của các định chế tài chính toàn cầu. 

* Bài toán hấp thụ dòng vốn 

Ở góc độ chiến lược dài hạn, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu cho rằng, cách tiếp cận khả thi cho mô hình IFC Việt Nam là tập trung xây dựng vị thế trung tâm tài chính khu vực, trước hết phục vụ thị trường Đông Nam Á, từ đó tạo dựng nền tảng vững chắc để từng bước mở rộng tầm ảnh hưởng. 

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, Viện trưởng Viện nghiên cứu và Phát triển Thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: Hứa Chung-TTXVN

Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, trong giai đoạn đầu, các lĩnh vực ưu tiên nên bao gồm phát triển thị trường vốn, tài chính xanh và ESG, fintech và tài chính số, quản lý tài sản, quỹ đầu tư cùng các dịch vụ tài chính có giá trị gia tăng cao. Trung tâm tài chính cần được xây dựng dựa trên các trụ cột chiến lược như khuôn khổ pháp lý hiện đại và linh hoạt; thị trường tài chính có chiều sâu; hạ tầng tài chính – công nghệ đồng bộ; nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với tri thức tài chính quốc tế; môi trường đầu tư và chính sách thuế đủ sức cạnh tranh; đồng thời tích hợp chặt chẽ các tiêu chuẩn ESG và định hướng tài chính bền vững. 

Lộ trình phát triển được vị chuyên gia này đề xuất chia thành ba giai đoạn. Giai đoạn 2026–2030 tập trung đặt nền móng về thể chế, hạ tầng và nhân lực. Giai đoạn 2031–2035 là thời kỳ tăng tốc, mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng hoạt động. Đến giai đoạn 2036–2045, khi đã tích lũy đủ năng lực và kinh nghiệm, Trung tâm Tài chính quốc tế Việt Nam mới có thể hướng tới mục tiêu khẳng định vị thế trên bản đồ tài chính toàn cầu. 

Trong khi đó, từ góc nhìn thị trường, ông Huỳnh Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Số Vikkicho rằng việc hình thành Trung tâm Tài chính quốc tế trùng thời điểm thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng sẽ tạo tiền đề quan trọng để dòng vốn ngoại quay trở lại. Tuy nhiên, để hấp thụ hiệu quả dòng vốn này, bản thân thị trường và các doanh nghiệp niêm yết cũng phải thay đổi. 

Theo ông Tuấn, các doanh nghiệp muốn tiếp cận các quỹ đầu tư lớn buộc phải nâng chuẩn quản trị, tăng cường minh bạch thông tin, công bố báo cáo bằng tiếng Anh và tuân thủ các thông lệ quốc tế. Một thực tế đáng lưu ý là nhiều doanh nghiệp quy mô lớn hiện vẫn dừng ở UPCoM hoặc chưa niêm yết do e ngại áp lực minh bạch, khiến thị trường thiếu nguồn hàng chất lượng – yếu tố mà nhà đầu tư nước ngoài đặc biệt quan tâm, nhất là tại sàn HOSE. 

Ở chiều ngược lại, việc nâng hạng thị trường cũng tạo áp lực cải cách mạnh mẽ đối với hạ tầng giao dịch và thanh toán, từ triển khai T+0, bán khống, đến mở rộng sự tham gia của các công ty chứng khoán quốc tế. Đây vừa là thách thức, vừa là điều kiện bắt buộc để thị trường chứng khoán Việt Nam vận hành theo chuẩn mực mới nổi. 

Các chuyên gia cho rằng, để thu hút và giữ chân nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa thủ tục hành chính, đặc biệt là các khâu mở tài khoản, chuyển vốn ra – vào và quyết toán thuế. Các nhà đầu tư không yêu cầu ưu đãi vượt trội, nhưng mong muốn một quy trình minh bạch, đơn giản và nhất quán. Đây chính là "nút thắt" then chốt nếu thị trường tài chính Việt Nam muốn trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn quốc tế và hiện thực hóa tham vọng xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế.