Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: TTXVN phát
Tuy nhiên, phụ thuộc kinh tế thương mại giữa hai nước đã đến mức “trong anh có tôi, trong tôi cũng có anh”, do vậy việc tháo gỡ vấn đề cán cân tài chính buộc phải thận trọng.
Theo tờ “Đại Công báo” (Hong Kong), trước khi Mỹ điều chỉnh chiến lược toàn cầu và tuyên bố Trung Quốc là một trong những đối thủ chính của họ, quan hệ Mỹ - Trung đã ở vào tình trạng bất định, “không tốt, cũng chẳng xấu” và chủ yếu dựa trên ba nhân tố.
Thứ nhất, quan hệ kinh tế thương mại ngày càng sâu sắc và mở rộng giữa hai nước, Trung Quốc được coi là “hòn đá tảng” trong quan hệ Mỹ - Trung. Thứ hai, hai nước là cường quốc của thế giới, chịu trách nhiệm trước những thách thức chung của nhân loại, lĩnh vực hợp tác quan trọng nhất là cùng nhau ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.
Thứ ba, cả hai nước đều là các cường quốc hạt nhân, đều có khả năng tiêu diệt lẫn nhau, do đó buộc phải nghiêm túc kiểm soát những rủi ro khó lường từ đối đầu quân sự tiềm ẩn.
Năm 2016, doanh nghiệp tư vấn chính sách toàn cầu của Mỹ Rand Corporation đưa ra báo cáo có tiêu đề “Cuộc chiến với Trung Quốc”, giả định rằng hai nước Mỹ và Trung Quốc có thể nảy sinh một cuộc chiến tranh cục bộ ở Đông Á và cuối cùng Mỹ là bên giành chiến thắng.
Điều này thoát ly với thực tế. Ngay cả khi Mỹ và Trung Quốc có đối đầu quân sự trực tiếp với khởi đầu là cuộc chiến tranh cục bộ thông thường, kết cục vẫn sẽ là một cuộc chiến tranh hạt nhân.
Một số nhà bình luận luôn thổi phồng rằng Mỹ có kho vũ khí hạt nhân hơn hẳn Trung Quốc, do vậy Bắc Kinh chỉ có thể khuất phục. Tuy nhiên, khi hai bên đều có khả năng tiêu diệt lẫn nhau thì sự so sánh quy mô của kho vũ khí hạt nhân là vô nghĩa.
Trong khi Tư lệnh Bộ Tư lệnh chiến lược Mỹ John E. Hyten trong một cuộc họp mới đây đã thừa nhận hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ hiện nay không thể đối phó được mối đe dọa từ tên lửa thế hệ mới của Trung Quốc và Nga.
Tuy nhiên, ngay cả khi Trung Quốc có vũ khí hạt nhân để kiềm chế Mỹ, cũng chỉ có thể tránh mối quan hệ giữa hai nước xấu đi đến mức có thể nảy sinh một cuộc chiến trực tiếp. Quan hệ Mỹ - Trung muốn duy trì trạng thái bình thường buộc phải dựa vào những yếu tố khác.
Việc ông Trump rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu toàn cầu ít nhất đã khiến hai nước Mỹ và Trung Quốc tạm thời giảm bớt một lĩnh vực hợp tác quan trọng, điều này gây tổn hại đến mối quan hệ giữa hai nước.
Đòn tấn công lớn nhất vào mối quan hệ Trung - Mỹ tất nhiên là cuộc chiến thương mại mà Tổng thống Trump khơi mào nhằm vào Trung Quốc, hiệu quả khách quan của nó là kiểm nghiệm “hòn đá tảng” trong quan hệ hai nước. Sự mất cân bằng thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ đã tồn tại từ đầu thế kỷ 21 đến nay, tương ứng với đó là thâm hụt ngân sách dài hạn của Mỹ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc.
Cán cân thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng chênh lệch, số tiền đầu tư của Trung Quốc vào trái phiếu kho bạc Mỹ càng tăng lên, thực sự không bền vững. Tuy nhiên, phụ thuộc kinh tế thương mại giữa hai nước đã đến mức “trong anh có tôi, trong tôi cũng có anh”, do vậy việc tháo gỡ vấn đề cán cân tài chính buộc phải thận trọng.
Trước đây, các cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton và Barack Obama luôn chỉ trích tỷ giá đồng nhân dân tệ quá thấp, yêu cầu Trung Quốc phải cắt giảm thặng dư thương mại với Mỹ, họ sợ quan hệ thương mại song phương xấu đi hoặc đổ vỡ sẽ có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho nền kinh tế Mỹ.
Tuy nhiên, hiện nay ông Trump không quan tâm đến hậu quả kinh tế, việc ông phát động cuộc chiến thương mại nhằm vào Trung Quốc chỉ nhằm phục vụ động cơ cá nhân của ông là tranh cử liên nhiệm và dựa trên điều chỉnh chiến lược toàn cầu căn cứ vào lợi ích quốc gia của Mỹ, đẩy quan hệ Mỹ - Trung vào giai đoạn mới “ không thể tốt, mà còn tiệm cận một cuộc đối đầu quân sự trực tiếp”.
Xu hướng hiện nay là Mỹ liên tục nâng cấp quy mô cuộc chiến thương mại, trong khi Trung Quốc sẽ “phản công” bằng quy mô tương tự. Bởi vì xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ lớn hơn nhiều so với xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc, nếu ông Trump thực sự áp thuế với toàn bộ hàng hóa Trung Quốc, nước này sẽ phản đòn.
Trừ khi hai bên đều thừa nhận quan hệ thương mại hai nước là không thể bị phá vỡ, nếu không mọi lĩnh vực đã được thiết lập liên quan đến quan hệ thương mại hai nước nhiều khả năng sẽ “gặp họa”.
Vậy quan hệ thương mại Trung - Mỹ sẽ đi về đâu? Trước hết, phụ thuộc vào khả năng chịu đựng của mỗi nước. Khả năng chịu đựng phụ thuộc vào hai khía cạnh: Một là sức chịu đựng về kinh tế của hai nước, hai là sức chịu đựng của người dân hai nước.
Thứ hai, tùy thuộc vào phản ứng của mỗi nước. Trung Quốc và Mỹ lần lượt là nước thương mại hàng hóa lớn thứ nhất và thứ hai toàn cầu, có quan hệ thương mại phức tạp với nhiều nước, cuộc chiến thương mại không chỉ trực tiếp tác động vào hai nước, mà còn gây tổn hại đến một loạt các nước khác, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), Nga, Nhật Bản, những nước và đối tác có vai trò quan trọng trong quan hệ Mỹ - Trung.
Từ những phân tích trên, “Đại Công báo” cho rằng triển vọng quan hệ Trung - Mỹ sẽ phụ thuộc chủ yếu vào việc quan hệ thương mại hai nước sẽ xấu đi hoặc đổ vỡ đến mức độ nào mà thôi./.