Nghị định mới mở kỳ vọng bình ổn thị trường vàng

Trong những ngày đầu tháng 9, giá vàng trong nước biến động mạnh, đặc biệt, ngày 6/9 giá vàng đã tăng lên mức 135,4 triệu đồng/lượng – cao nhất từ trước đến nay.

TS. Nguyễn Thị Phan Thu – Giảng viên Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

Trước diễn biến này, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Thị Phan Thu – Giảng viên Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội để phân tích nguyên nhân tăng giá, cảnh báo rủi ro cho nhà đầu tư, đồng thời đánh giá những thay đổi khi cơ chế độc quyền vàng chính thức bị xóa bỏ.

>>Loạt giải pháp "hạ nhiệt" thị trường vàng

>>Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà: Ngân hàng Nhà nước sẽ phối hợp triển khai nghiêm chỉ đạo về quản lý thị trường vàng

Nguyên nhân giá vàng tăng kỷ lục 

Phóng viên: Giá vàng SJC trong nước đã vượt 135 triệu đồng/lượng vào ngày 6/9. Theo bà, đâu là nguyên nhân chính dẫn đến mức tăng phi mã này?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ thị trường quốc tế. Giá vàng thế giới giao ngay đã vượt 3.548 USD/ounce – tăng hơn 20% chỉ trong quý I/2024 và khoảng 15% so với cuối tháng 12/2023. Động lực chính đến từ kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sớm cắt giảm lãi suất, khiến đồng USD suy yếu.

Khách mua vàng miếng tại Công ty Bảo Tín Mạnh Hải. Ảnh: Trần Việt - TTXVN

Ngoài ra, nhu cầu vàng như kênh trú ẩn an toàn trước các bất ổn địa chính trị ngày càng mạnh mẽ. Đặc biệt, các ngân hàng trung ương, tiêu biểu là Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, đã mua ròng hơn 290 tấn vàng trong quý I/2024 (theo Hội đồng Vàng Thế giới – WGC), đẩy cầu toàn cầu tăng mạnh.

Ở Việt Nam, các yếu tố quốc tế này được khuếch đại bởi tâm lý đầu cơ và FOMO (hội chứng sợ bỏ lỡ). Khối lượng giao dịch vàng miếng tại nhiều công ty vàng bạc đá quý lớn tăng gấp 2-3 lần so với bình thường. Tình trạng găm giữ hàng khiến nguồn cung khan hiếm cục bộ. Hệ quả là mức chênh lệch giá vàng SJC trong nước và thế giới quy đổi có lúc vượt 20 triệu đồng/lượng – cao gấp nhiều lần so với mức 3-5 triệu đồng/lượng trước đây. Điều này cho thấy yếu tố đầu cơ và kỳ vọng nội địa đã đẩy giá lên cao hơn rất nhiều so với mức tăng chung của thế giới.

Phóng viên: Với diễn biến như vậy, người dân và nhà đầu tư cần lưu ý gì khi tham gia thị trường vàng?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Tôi muốn nhấn mạnh rằng, việc mua vàng ở vùng giá đỉnh và trong bối cảnh thị trường biến động cực đoan tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Không loại trừ khả năng khi thị trường quốc tế hạ nhiệt hoặc Fed có động thái bất ngờ, giá vàng có thể đảo chiều nhanh chóng.

Do đó, nhà đầu tư cần hết sức tỉnh táo, không nên chạy theo tâm lý đám đông. Thay vì mua bán theo tin đồn, họ nên theo dõi sát các tín hiệu từ Fed, biến động kinh tế Mỹ cũng như tình hình địa chính trị toàn cầu. Vàng đúng là kênh trú ẩn an toàn, nhưng không đồng nghĩa với việc mua vào ở mọi thời điểm đều mang lại lợi nhuận.

Nghị định 232/2025/NĐ-CP – Bước ngoặt xóa bỏ độc quyền vàng

Phóng viên: Chính phủ vừa ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng. Bà đánh giá tác động ra sao?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Đây là bước đi mang tính bước ngoặt, phù hợp tiến trình hội nhập và kinh tế hóa thị trường vàng. Tôi cho rằng nghị định này sẽ tạo ra ba tác động tích cực lớn.

Người dân mua bán vàng tại Công ty TNHH Bảo Tín Mạnh Hải. Ảnh: Trần Việt - TTXVN

Thứ nhất, giá vàng trong nước sẽ tiến gần hơn với giá thế giới, giảm tình trạng chênh lệch cao gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Trong giai đoạn từ cuối năm 2024 đến 9/2025, chênh lệch có lúc lên tới 3%, trong khi tại Ấn Độ hay Thổ Nhĩ Kỳ, chỉ dao động 0,5 – 1%.

Thứ hai, sự cạnh tranh về giá sẽ rõ rệt hơn khi có nhiều doanh nghiệp, tổ chức tham gia. Người dân sẽ được hưởng lợi từ một thị trường minh bạch và công bằng hơn.

Thứ ba, thị trường sẽ được đa dạng hóa sản phẩm. Không chỉ còn vàng miếng hay vàng trang sức, mà các sản phẩm tài chính gắn với vàng như chứng chỉ vàng, quỹ vàng, tiền gửi bằng vàng… sẽ có điều kiện phát triển. Điều này giúp vàng vừa là công cụ phòng ngừa rủi ro, vừa trở thành kênh đầu tư sinh lời.

Phóng viên: Nghị định cũng quy định sản xuất vàng miếng là hoạt động có điều kiện, phải được Ngân hàng Nhà nước cấp phép. Một số ý kiến cho rằng điều này có thể làm giảm tính tự do của thị trường. Bà nghĩ sao về ý kiến này?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Theo tôi, đây là giải pháp đúng đắn. Thị trường vàng cần tự do nhưng trong khuôn khổ kiểm soát. Nếu thả nổi hoàn toàn, nguy cơ xuất hiện vàng kém chất lượng, trốn thuế, rửa tiền là rất lớn.

Thực tế, đã có trường hợp người dân mua phải vàng không đạt chuẩn, bán ra bị lỗ nặng, gây mất niềm tin thị trường. Với cơ chế cấp phép, chỉ những doanh nghiệp, ngân hàng đủ năng lực tài chính, kỹ thuật và uy tín mới được tham gia. Điều này vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa giúp thị trường vận hành ổn định.

Ngoài ra, quy định các giao dịch vàng từ 20 triệu đồng trở lên phải thanh toán qua ngân hàng là bước tiến quan trọng. Nó giúp truy vết dòng tiền, minh bạch hóa thị trường và ngăn chặn gian lận, rửa tiền. Đây cũng là cách để Việt Nam tiệm cận thông lệ quốc tế.

Phóng viên: Một điểm mới là cho phép các ngân hàng thương mại tham gia sâu hơn vào thị trường vàng. Bà dự báo điều gì sẽ xảy ra?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Khi ngân hàng tham gia, thị trường sẽ có thêm những “người chơi lớn” với tiềm lực tài chính và khả năng quản trị rủi ro tốt. Điều này sẽ tạo ra ít nhất ba thay đổi quan trọng: Đó là niềm tin thị trường gia tăng, vì người dân có thêm lựa chọn từ các tổ chức uy tín, thay vì chỉ một số ít đơn vị; nguồn cung vàng sẽ ổn định hơn, hạn chế tình trạng khan hiếm cục bộ hoặc bị đầu cơ đẩy giá; các sản phẩm tài chính dựa trên vàng có cơ hội phát triển mạnh mẽ, giúp thị trường tiệm cận chuẩn quốc tế.

Tôi cho rằng, đây là cú hích quan trọng để Việt Nam không chỉ xóa bỏ độc quyền vàng mà còn đưa thị trường tiến gần hơn với chuẩn mực toàn cầu.

Hoàn thiện khung pháp lý để phát triển bền vững

Phóng viên: Theo bà, đâu là yếu tố then chốt để ổn định nền kinh tế vi mô cũng như để thị trường vàng Việt Nam phát triển ổn định và bền vững sau khi xóa bỏ độc quyền?

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Yếu tố then chốt chính là khung pháp lý. Chúng ta cần sớm hoàn thiện hệ thống quy định về quản lý, giám sát, chuẩn hóa chất lượng vàng, cơ chế kiểm toán, báo cáo… để thị trường minh bạch và công bằng.

Bài học từ khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 cho thấy, nếu không kiểm soát tốt, người dân dễ đổ xô tích trữ vàng và ngoại tệ, tạo áp lực lên đồng nội tệ. Vì vậy, bên cạnh việc mở cửa thị trường, Nhà nước phải giữ vai trò “người gác cổng”, bảo đảm thị trường vận hành trong khuôn khổ, tránh rủi ro cho nền kinh tế vĩ mô.

Phóng viên: Bà có khuyến nghị gì cho nhà đầu tư và người dân trong bối cảnh hiện nay? 

TS. Nguyễn Thị Phan Thu: Theo quan điểm của tôi, nhà đầu tư không nên chạy theo cơn sốt giá vàng ngắn hạn. Hãy coi vàng như một phần trong danh mục đa dạng hóa, chứ không phải kênh đầu tư duy nhất. Đồng thời, nên lựa chọn kênh giao dịch uy tín, minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật.

Với những thay đổi chính sách hiện nay, đặc biệt là việc xóa bỏ độc quyền vàng, tôi tin rằng thị trường sẽ ngày càng minh bạch, cạnh tranh hơn, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy hội nhập quốc tế.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bà!