Vụ VN Pharma: Nhập nhằng con đường đưa thuốc giả vào Việt Nam

Trong vụ Công ty Cổ phần VN Pharma (viết tắt là Công ty VN Pharma) buôn bán thuốc chữa bệnh ung thư giả vừa bị truy tố mới đây, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đã thay đổi tội danh đối với các bị can từ tội “Buôn lậu” và “Làm giả con dấu, chữ ký của cơ quan, tổ chức” sang cùng tội "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh".

Liên quan đến tội danh này, điều khiến dư luận xã hội đặc biệt quan tâm là làm thế nào để các bị can có thể đưa loại thuốc “kém chất lượng, không được sử dụng làm thuốc chữa bệnh cho người” về Việt Nam làm thuốc chuyên chữa các bệnh ung thư vú, ung thư đại trực tràng?

Hồ sơ sai sót vẫn được cấp phép nhập khẩu thuốc

Theo cáo trạng, Nguyễn Minh Hùng (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty VN Pharma) đặt mua của Võ Mạnh Cường (nguyên Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn thương mại hàng hải Quốc tế H&C) thuốc H-Capita 500mg Caplet (viết tắt là thuốc H-Capita) chứa hoạt chất Capecitabine, dùng để chữa các bệnh ung thư vú, ung thư đại trực tràng mang nhãn mác Công ty Helix Pharmaceuticals Inc Canada (viết tắt là Công ty Helix Canada) để bán và đấu thầu cung cấp cho các bệnh viện ở Việt Nam với giá 0,9 USD/viên.

Do thuốc H-Capita chưa có số đăng ký lưu hành tại Việt Nam nên cần phải có hồ sơ pháp lý nộp cho Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế để thẩm định, cấp phép nhập khẩu (cấp quota). Nguyễn Minh Hùng yêu cầu cung cấp hồ sơ pháp lý nhưng Võ Mạnh Cường chỉ cung cấp được các tài liệu gồm: Giấy chứng nhận lưu hành tự do của thuốc H-Capita (viết tắt là FSC); Giấy chứng nhận thực hành tốt sản xuất thuốc (viết tắt là GMP) do Bộ Y tế Canada cấp cho Công ty Helix Pharmaceuticals Inc, được đóng dấu hợp pháp hóa Lãnh sự của Đại sứ quán Việt Nam tại Canada và ký tên Tham tán Nguyễn Văn Quyền, cùng với 1 hộp thuốc gốc (hộp thuốc mẫu) và tờ Hướng dẫn sử dụng thuốc gốc (toa thuốc gốc).

Võ Mạnh Cường không cung cấp được “Tiêu chuẩn và phương pháp kiểm nghiệm thuốc” theo quy định tại Thông tư 47 ngày 29/12/2010 của Bộ Y tế. Về sau, hồ sơ này được giám định và đã kết luận: “Con dấu hợp pháp hóa Lãnh sự của Đại sứ quán Việt Nam tại Canada và chữ ký tên tham tán Nguyễn Văn Quyền tại FSC, GMP nêu trên đều là giả”.

Sau khi hoàn thiện việc làm giả hồ sơ pháp lý, Nguyễn Minh Hùng chỉ đạo nhân viên lập Đơn hàng số 225/ĐH/VNP-NK ngày 16/10/2013 (viết tắt là Đơn hàng 225), đề nghị Cục Quản lý Dược cấp phép nhập khẩu 200.000 hộp thuốc H-Capita Caplet do Công ty Helix Canada sản xuất; thông qua nhà cung cấp là Công ty Austin Pharma Specialities Co., có địa chỉ tại Hồng Kông (viết tắt là Công ty Austin Hồng Kông), đã được Bộ Y tế cấp Giấy phép hoạt động về thuốc và nguyên liệu làm thuốc từ năm 2002; kèm theo hồ sơ pháp lý gồm: Giấy chứng nhận FSC, GMP giả; hộp thuốc gốc và toa thuốc gốc giả do Võ Mạnh Cư­ờng cung cấp; Tiêu chuẩn, phương pháp kiểm nghiệm thuốc và Tờ hướng dẫn sử dụng giả bằng tiếng Việt; nhãn mác l­ưu hành tại Việt Nam do Phòng Nghiên cứu phát triển Công ty VN Pharma tự thiết kế. Hồ sơ giả nộp Cục Quản lý Dược có một số nội dung không đồng nhất giữa FSC, Tiêu chuẩn chất lượng và Hướng dẫn sử dụng về thành phần tá dư­ợc, hạn dùng, nhiệt độ bảo quản…

Nguyên nhân là do lúc đầu Võ Mạnh Cường cung cấp FSC ghi sai thành phần tá dược, nên Phạm Văn Thông (là dược sỹ, được Hùng thuê viết Tiêu chuẩn, phư­ơng pháp kiểm nghiệm thuốc và Tờ hướng dẫn sử dụng giả bằng tiếng Việt) đã viết hồ sơ theo FSC này. Sau đó, Thông phát hiện lỗi sai của FSC nên đã yêu cầu Cường cung cấp lại FSC mới, vì vậy đã có sự không đồng nhất trong hồ sơ nộp Cục Quản lý Dược. 

Trên cơ sở hồ sơ giả do Công ty VN Pharma cung cấp, Cục Quản lý Dược đã thành lập Tổ thẩm định gồm 3 nhóm: Nhóm thẩm định tiêu chuẩn chất lượng; Nhóm thẩm định dược lý, lâm sàng; Nhóm thẩm định pháp chế. Tổ thẩm định đã tiến hành thẩm định Đơn hàng 225 cùng với hồ sơ pháp lý thuốc H-Capita của Công ty VN Pharma từ ngày 5/11/2013 đến ngày 25/12/2013.

Mặc dù rất nhiều tài liệu trong hồ sơ nhập khẩu thuốc được làm giả như đã nêu trên, nhưng Tổ thẩm định vẫn đánh giá hồ sơ đạt yêu cầu và đề nghị Cục Quản lý Dược cấp phép nhập khẩu đơn hàng trên. 

Kết quả điều tra xác định: Tại thời điểm thẩm định, cấp phép nhập khẩu Đơn hàng 225 nói trên, Giấy phép số 08 ngày 06/10/2011 do Bộ Y tế cấp cho Công ty Austin Hồng Kông đã hết hạn giấy phép hoạt động về thuốc và nguyên liệu làm thuốc tại Việt Nam từ ngày 06/10/2013, trong hồ sơ đề nghị cấp phép nhập khẩu thuốc H-Capita của Công ty VN Pharma nộp cho Cục Quản lý Dược có một số nội dung sai giữa FSC; Tiêu chuẩn chất lượng, phương pháp kiểm nghiệm và Hướng dẫn sử dụng như­: Tên thuốc, thành phần tá dư­ợc, hạn dùng và nhiệt độ bảo quản... nhưng các chuyên gia thẩm định vẫn lập biên bản thẩm định đánh giá hồ sơ đạt và đề xuất Cục trưởng Cục Quản lý Dư­ợc ký Công văn đồng ý cho Công ty VN Pharma nhập khẩu 200.000 hộp thuốc H-Capita 500mg Caplet do Công ty Helix Canada sản xuất, thông qua nhà cung cấp là Công ty Austin Hồng Kông.

Về nguồn gốc lô thuốc H-Capita giả, Cơ quan tố tụng xác định: 9.300 hộp thuốc H-Capita do Công ty VN Pharma nhập khẩu không có nguồn gốc sản xuất tại Canada. Các thùng hàng thuốc H-Capita có dán tem kiểm tra an ninh tại Sân bay của Ấn Độ và dán tem vận chuyển từ Ấn Độ về Singapore. Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất l­ượng, Bộ Khoa học và Công nghệ xác định: Mã số, mã vạch in trên vỏ hộp thuốc H-Capita không được đăng ký bởi quốc gia nào.

Kết quả giám định của Viện Khoa học Hình sự Bộ Công an đã kết luận: Giấy chứng nhận lưu hành tự do của thuốc H-Capita (FSC) và Giấy chứng nhận thực hành tốt sản xuất thuốc (GMP) là giả. Interpol Ấn Độ xác minh và kết luận: Không có thông tin về lô thuốc H-Capita. Cảnh sát Canada trả lời: Cơ quan chức năng của Canada không cấp mã số giấy phép kinh doanh cho Công ty Helix Pharmaceutical Inc.

Về chất lượng của lô thuốc H-Capita, Kết luận giám định số 31 ngày 22/4/2015 của Hội đồng giám định Bộ Y tế đã kết luận: “Lô thuốc có nhãn mác thuốc H-Capita 500mg Caplet có chứa 97,5% hoạt chất Capecitabine là thuốc kém chất lượng, không được sử dụng làm thuốc chữa bệnh cho người”.

Bán thuốc giả với giá cao gần gấp đôi giá gốc

Ngày 13/01/2014, sau khi có giấy phép nhập khẩu do Cục Quản lý Dược cấp, Võ Mạnh Cường đã ký Hợp đồng số 01/Cape/2013 bán 8.300 hộp thuốc H-Capita cho Công ty VN Pharma với giá 27 USD/hộp, đóng dấu giả mang tên Công ty Helix Canada. Vì Công ty Helix Canada là công ty giả nên không thể nhập khẩu thuốc vào Việt Nam, do đó Nguyễn Minh Hùng đã thống nhất với Võ Mạnh Cường làm hợp đồng mua bán thuốc H-Capita thông qua Công ty Austin Hồng Kông.

Hùng chỉ đạo nhân viên làm giả Hợp đồng khác có số 01/Cape/2013 mua, bán 8.300 hộp thuốc H-Capita giữa Công ty VN Pharma với Công ty Austin Hồng Kông, hợp đồng này nâng giá từ 27 USD/hộp lên 75 USD/hộp và ghi lùi lại ngày 1/10/2013 để phù hợp với thời gian còn hiệu lực giấy phép hoạt động của Công ty Austin Hồng Kông; làm giả Phụ lục hợp đồng số 01 ghi ngày 13/01/2014 và hai Phụ lục hợp đồng cùng số 02 ghi cùng ngày 24/3/2014 nâng số lượng mua, bán từ 8.300 lên 9.300 hộp thuốc H-Capita; trong đó một phụ lục dùng để thông quan, một phụ lục dùng để thanh toán.

Để hợp thức việc ký hợp đồng mua bán với Công ty Austin Hồng Kông, Nguyễn Minh Hùng còn chỉ đạo nhân viên làm giả hợp đồng phân phối ba bên giữa: Công ty VN Pharma với Công ty Helix Canada và Công ty Austin Hồng Kông, với nội dung Công ty Austin Hồng Kông được độc quyền bán các sản phẩm của Công ty Helix Canada; Công ty VN Pharma là nhà phân phối mua thuốc của Công ty Helix Canada thông qua Công ty Austin Hồng Kông.

Hợp đồng này ghi ngày 11/9/2013 nhưng thực chất được lập và ký sau ngày lô thuốc H-Capita nhập khẩu về Việt Nam; làm giả thỏa thuận giảm giá mua bán thuốc H-Capita với Công ty Austin Hồng Kông từ 75 USD/hộp xuống còn 61,5 USD/hộp. Như vậy, giá mua thuốc H-Capita trong hợp đồng được nâng từ 27 USD/hộp lên 61,5 USD/hộp.

Sau khi ký hợp đồng mua thuốc H-Capita với Võ Mạnh Cường, Nguyễn Minh Hùng đã chỉ đạo Ngô Anh Quốc, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Dược Nam Anh (cũng là công ty do Hùng thành lập và điều hành) liên danh với Công ty Cổ phần Dược phẩm Trung ương 1 Pharbaco dự thầu tại Trung tâm mua sắm hàng hóa, tài sản công của Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh và ngày 22/4/2014 được phê duyệt trúng thầu cung cấp 471.275 viên thuốc H-Capita (tương đương 15.709 hộp) cho các Bệnh viện tại Thành phố Hồ Chí Minh với giá là 31.000 đồng/viên, tương đương 930.000 đồng/hộp (mỗi hộp 30 viên). Như vậy, giá trúng thầu cao hơn giá mua thực tế là 12.000 đồng/viên, tương đương 360.000 đồng/hộp (tính theo giá mua 27 USD/hộp).

Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao xác định, trị giá lô thuốc chỉ là hơn 5,3 tỷ đồng. Các bị can đã nâng khống thêm giá mua là hơn 6,8 tỷ đồng. Tổng cộng giá trị lô thuốc sau khi bị nâng khống thêm là hơn 12,1 tỷ đồng. Số tiền nâng giá thuốc (hơn 6,8 tỷ đồng) này được chuyển vào hai tài khoản dịch vụ chuyển tiền ở nước ngoài.

Sau đó, các bị can nhận lại tiền tại Việt Nam. Viện Kiểm sát xác định đây là khoản thu lợi bất chính của các bị can ngay trong giai đoạn mua thuốc, bởi khi nhập khẩu các bị can đã khai báo giá thuốc nhập khẩu là 75 USD/hộp (trong khi giá thực tế chỉ là 27 USD/hộp) và nộp thuế nhập khẩu theo giá này; đồng thời kết quả đấu thầu lô thuốc cung cấp vào các bệnh viện có giá là 31.000 đồng/viên (chênh lệch 12.000 đồng/viên so với giá mua thực tế)./.

>>> VN Pharma chi hơn 14 tỷ đồng cho việc bán thuốc chữa bệnh ung thư giả