Xác định các ưu tiên về khoa học công nghệ trong tái cơ cấu ngành công thương

Nhằm biểu dương và ghi nhận những kết quả hoạt động khoa học và công nghệ trong giai đoạn qua và xác định những ưu tiên triển khai trong giai đoạn tới, ngày 19/5, tại trụ sở Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị khoa học Phát huy vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ tái cơ cấu ngành công thương.

Ông Lý Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương cho biết: Mặc dù gặp nhiều khó khăn từ những vướng mắc trong quy định hiện hành và bối cảnh triển khai, nhất là với các nhiệm vụ có tính ứng dụng, gắn với doanh nghiệp, nhưng khoa học và công nghệ trong ngành công thương vẫn ghi nhận những kết quả tích cực.

Theo ông Lý Quốc Hùng, trong năm 2022-2023, đã có 130 đơn vị trong và ngoài Bộ (riêng khối các viện nghiên cứu, trường đại học chiếm 40%) tham gia triển khai thực hiện các đề tài, dự án khoa học và công nghệ thuộc các chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia và cấp Bộ do Bộ Công Thương quản lý.

Tiếp nối thành tựu này, tới đây Bộ Công Thương sẽ tập trung triển khai các nhiệm vụ đã phê duyệt trong Chiến lược Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển ngành công thương đến năm 2030. Theo đó, ưu tiên hoạt động nghiên cứu phát triển, ứng dụng công nghệ mới, hiện đại, số hóa nhằm tạo sự đột phá về trình độ, năng lực sản xuất trong ngành công nghiệp chủ lực, mũi nhọn, ưu tiên, công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghệ cao …

Chia sẻ tại hội nghị, ông Vũ Nguyên Thành, Viện trưởng Viện Công nghiệp Thực phẩm cho hay: Hiện nay, Viện đang duy trì bảo tồn gen vi sinh vật với trên 1.500 chủng vi nấm, nấm men, vi khuẩn, plasmid phục vụ sản xuất và phát triển công nghệ. Cùng đó, Viện cũng đưa nhiều kết quả nghiên cứu khoa học trong khai thác, tách chiết dầu, hương liệu và các chất có hoạt tính sinh học từ nguyên liệu trong nước vào thực tiễn.

Đặc biệt, Viện tiếp tục duy trì và phát triển các mối quan hệ hợp tác với các tổ chức khoa học công nghệ từ Thụy Điển, Nhật Bản, Thái Lan, Pháp... và tiếp tục hoạt động kết nối với tổ chức phi chính phủ, ngoại giao khác. Đi liền đó là hợp tác quốc tế, nghiên cứu khoa học được đẩy mạnh, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra trong tiến trình hội nhập với khu vực và quốc tế.

Tương tự, ông Nguyễn Minh Quý, Phó Viện trưởng Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) chỉ rõ: Viện đang tập trung xây dựng hệ sinh thái sáng tạo cho ngành dầu khí Việt Nam, nghiên cứu phát triển sản phẩm số ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa hoạt động của ngành năng lượng Việt Nam.

Chỉ tính riêng lĩnh vực tìm kiếm thăm dò khai thác dầu khí, VPI đã nghiên cứu làm sáng tỏ các cấu trúc địa chất, đánh giá tiềm năng và trữ lượng dầu khí của bể trầm tích; nghiên cứu ứng dụng giải pháp điều hành khai thác, nâng cao hệ số thu hồi dầu, quản lý khai thác mỏ an toàn, hiệu quả...

Còn theo ông Lê Huy Khôi, Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công Thương, thời gian qua Bộ Công Thương đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp Bộ, cấp quốc gia với tổng số khoảng trên 3.000 nhiệm vụ thuộc các lĩnh vực khác nhau.

Cụ thể, từ nghiên cứu phục vụ xây dựng chiến lược, chính sách phát triển lĩnh vực công nghiệp và thương mại đến nghiên cứu công nghệ trong lĩnh vực cơ khí, điện tử, khai thác khoáng sản, luyện kim, hóa chất, năng lượng, công nghiệp tiêu dùng, thực phẩm...

Ông Lê Huy Khôi cũng chỉ ra vai trò của nghiên cứu khoa học giúp định hướng và thiết kế các hành động chính sách của ngành công thương đạt được mục tiêu, cũng như đánh giá khách quan tác động của chính sách đối với sự phát triển lĩnh vực công nghiệp và thương mại. 

Ngoài ra, phân tích, dự báo những tác động tích cực và tiêu cực của từng phương án chính sách với đối tượng chịu tác động của chính sách, đồng thời dự báo và so sánh lợi ích, chi phí của phương án chính sách nhằm cung cấp cơ sở để lựa chọn phương án chính sách tối ưu với sự phát triển của ngành.

Báo cáo tại hội nghị, ông Vũ Văn Khoa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí nhấn mạnh, cùng với việc xây dựng mục tiêu phát triển của Viện gắn với chiến lược, quy hoạch phát triển ngành kinh tế trong nước kết hợp với sự trợ giúp của ngân sách nhà nước từ đề tài, dự án khoa học công nghệ để đầu tư chuyên sâu vào lĩnh vực thiết kế, chuyển giao công nghệ dây chuyền thiết bị toàn bộ.

Qua đó, trong lĩnh vực tự động hóa, Viện đã chủ động đầu tư về nhân lực, tài chính, hợp tác với các đơn vị trong và ngoài nước để từng bước làm chủ việc tính toán, thiết kế, tích hợp hệ thống tự động ứng dụng công nghệ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Đáng lưu ý, trong lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản, Viện đã tham gia thực hiện thành công tổng thầu EPCM cho 2 dự án tổ hợp Bauxit - Nhôm Lâm Đồng, Nhân Cơ công suất 650 tấn/năm và 2 nhà máy tuyến quặng bauxite Lâm Đồng và Nhân Cơ công suất 2,5 triệu tấn năm. Mặt khác, trong lĩnh vực thủy điện, Viện đã được giao nhiệm vụ chủ trì tiếp nhận chuyển giao công nghệ phần thiết kế, chế tạo thiết bị cơ khí thủy công cho các công trình thủy điện theo Quyết định 797/QĐ-TTg của Thủ tướng Chỉnh phủ cho dự án đầu tiên là thủy điện A Vương.

Đại diện cho khối trường, ông Nguyễn Xuân Hoàn- Hiệu trưởng, Trường Đại học Công Thương Tp. Hồ Chí Minh bày tỏ: Việc nghiên cứu khoa học trong khối trường, nổi bật là Trường Đại học Công Thương Tp. Hồ Chí Minh năm 2022-2023, Trường đã thực hiện 1 dự án quốc tế, 5 đề tài cấp bộ, 12 đề tài cấp tỉnh/thành phố, 43 đề tài cấp trường dành cho giảng viên; trong đó, các đề tài khối ngành kỹ thuật chiếm ưu thế do đặc thù ngành đào tạo truyền thống và thế mạnh của trường.

Đặc biệt, nhà trường luôn định hướng phát triển nhiều mối quan hệ với đối tác trong và ngoài nước, với sở ban ngành, doanh nghiệp nhằm ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Vì vậy, nhiều thỏa thuận được hợp tác, trao đổi giữa Nhà trường và đối tác được thiết lập giúp phát triển thành hợp đồng tư vấn khoa học và chuyển giao công nghệ.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Nhận thức sâu sắc chủ trương, đường lối chiến lược của Đảng và Nhà nước, những năm qua, toàn ngành công thương luôn xác định phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, điều kiện tiên quyết, tạo nền tảng thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành trong ngắn hạn và dài hạn.

Với những nỗ lực, quyết tâm và bằng nhiều chương trình, kế hoạch hành động cụ thể, hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của ngành công thương đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của ngành và toàn bộ nền kinh tế.

Tuy nhiên, ngoài kết quả đạt được, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế và yêu cầu mới đặt ra cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong ngành. Đây là những vấn đề cần sớm có giải pháp khai thông nhằm tạo điều kiện cho các viện/trường và khuyến khích đội ngũ làm khoa học công nghệ tiếp tục đóng góp thiết thực hơn cho sự phát triển của ngành, đất nước trong giai đoạn tới.

Theo đó, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên yêu cầu các viện nghiên cứu, trường đại học và các đơn vị liên quan thuộc Bộ tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo của Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, giúp cán bộ công chức, viên chức nói chung và người lao động, đặc biệt là đội ngũ những người làm khoa học công nghệ của Bộ nói riêng nâng cao nhận thức, đổi mới mạnh mẽ cả về tư duy và phương thức thực hiện.

Bên cạnh đó, tập trung triển khai thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo ngành công thương đến năm 2030 gắn với mục tiêu phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, trọng điểm, mũi nhọn và công nghiệp công nghệ mới, góp phần xây dựng củng cố năng lực sản xuất độc lập, tự chủ… của đất nước. 

Đặc biệt, cần tiên phong trong nghiên cứu phát triển, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, nhất là công nghệ nguồn trong các lĩnh vực mà viện/trường có thế mạnh để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp, đổi mới công nghệ và thực hiện chuyển số, hướng tới sản xuất thông minh, hiện đại.

Ngoài ra, các đơn vị chú trọng xây dựng và phát triển năng lực khoa học công nghệ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả nghiên cứu, tư vấn, chuyển giao công nghệ, nhất là ứng dụng công nghệ mới. Tập trung đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động theo hướng gắn kết chặt chẽ với các Tập đoàn, Tổng công ty lớn, lấy doanh nghiệp làm trung tâm và là chủ thể sống động của đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, mọi hoạt động khoa học công nghệ phải gắn với sản xuất, bắt nguồn từ yêu cầu của thực tiễn để có những sản phẩm khoa học công nghệ thiết thực, lan tỏa mạnh trong ngành và ứng dụng hiệu quả vào thực tiễn.

Mặt khác, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các viện nghiên cứu và trường đại học với các đơn vị chức năng của Bộ trong nghiên cứu, tư vấn chính sách, cung cấp luận cứ khoa học, thực tiễn, phục vụ xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và các định hướng, chính sách phát triển ngành để thực sự là "người cầm lái", định hướng, dẫn dắt, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong toàn ngành.