Yếu tố then chốt nâng hạng thị trường chứng khoán

Trong tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi, nâng cao nhận thức của nhà đầu tư – đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân – được xác định là yếu tố then chốt. Cùng với cải cách pháp lý và mở rộng truyền thông, nhiều công ty chứng khoán đang triển khai các hình thức giáo dục tài chính sáng tạo, góp phần chuẩn hóa hành vi đầu tư và hướng tới sự phát triển bền vững cho toàn thị trường.

Tại Hội thảo “Nâng cao nhận thức nhà đầu tư hướng tới nâng hạng thị trường chứng khoán” do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức sáng 17/7, ông Phan Xuân Thủy,  Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho biết, thị trường chứng khoán Việt Nam trong những năm qua đã phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. Tính đến giữa năm 2025, quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đã tương đương hơn 55% GDP.

“Chúng ta thấy phát triển thị trường chứng khoán chính là động lực quan trọng để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025 và ở mức hai con số trong giai đoạn tiếp theo”, ông Thủy phát biểu.

Theo ông Thủy, thị trường chứng khoán có vai trò thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, minh bạch hóa hoạt động doanh nghiệp, cải thiện năng lực quản trị và tạo điều kiện cho doanh nghiệp vươn tầm khu vực, quốc tế. Tuy nhiên, để thị trường phát triển đúng hướng và bền vững, một trong những yếu tố then chốt là truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của nhà đầu tư – lực lượng chiếm tỷ trọng lớn trên thị trường hiện nay.

Dẫn số liệu của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSD) tính đến ngày 30/6, thị trường có 10,2 triệu tài khoản giao dịch; trong đó, nhà đầu tư cá nhân chiếm 99,82%, nhà đầu tư tổ chức 0,18% và nhà đầu tư nước ngoài gần 0,5%. Giá trị giao dịch của nhà đầu tư cá nhân chiếm trên 80% toàn thị trường.

Theo bà Nguyễn Ngọc Linh – Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Chứng khoán DNSE, nhà đầu tư cá nhân là đối tượng mà DNSE tập trung hỗ trợ, bởi phần lớn còn hạn chế về kiến thức và hành vi đầu tư. Qua quá trình làm việc, DNSE ghi nhận rằng nhiều nhà đầu tư cá nhân có xu hướng đầu tư ngắn hạn, không tin tưởng chuyên gia mà chủ yếu tự quyết định theo tâm lý cá nhân hoặc đám đông. Điều này dẫn đến hiệu quả đầu tư kém.

“Thống kê cho thấy có tới 95% nhà đầu tư cá nhân đang bị thua lỗ. Tuổi thọ trung bình của một nhà đầu tư cá nhân trên thị trường hiện nay chỉ khoảng 2 năm. Họ tham gia, trải nghiệm, vật lộn, rồi rời bỏ thị trường mà không có nơi tiếp sức thì rất đáng tiếc”, bà Linh chia sẻ.

Để hỗ trợ nhà đầu tư cá nhân, DNSE đã triển khai các định dạng truyền thông mới thay vì chỉ tổ chức hội thảo hoặc lớp đào tạo truyền thống. “Chúng tôi chọn cách tiếp cận bằng truyện tranh (comic) và hoạt hình (animation), nhằm truyền tải kiến thức tài chính một cách sinh động, dễ hiểu, phù hợp với thế hệ nhà đầu tư mới”, bà Linh cho biết.

Cũng theo bà Linh, thời gian gần đây, cơ quan quản lý, đặc biệt là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đã xây dựng một lộ trình bài bản, tiệm cận thông lệ quốc tế cho thị trường, các công ty chứng khoán và nhà đầu tư. Một trong những bước tiến nổi bật là Thông tư 68/2024/TT-BTC, có hiệu lực từ ngày 2/11/2024. Thông tư này là văn bản sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư liên quan đến giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Điểm nổi bật của Thông tư 68 là việc bãi bỏ quy định yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải nộp trước toàn bộ số tiền dự kiến giao dịch (pre-funding) khi tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam. Việc bãi bỏ yêu cầu pre-funding giúp nhà đầu tư nước ngoài linh hoạt hơn trong giao dịch, nâng cao thanh khoản và thu hút dòng vốn ngoại vào thị trường.

Đây là nội dung nhận được phản hồi tích cực từ phía khối đầu tư nước ngoài. “DNSE là đơn vị cung cấp dịch vụ cho nhà đầu tư nước ngoài và nhận thấy họ rất thoải mái, được tạo điều kiện khi Thông tư 68 có hiệu lực”, bà Linh cho biết.

Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã triển khai nhiều biện pháp nhằm thu hút và hỗ trợ nhà đầu tư nước ngoài, như đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản, thử nghiệm và mở rộng tài khoản omnibus – loại tài khoản tập trung, cho phép một tổ chức đại diện quản lý nhiều nhà đầu tư dưới một tài khoản duy nhất để giao dịch thuận tiện hơn.

Đồng thời, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xúc tiến kết nối với MSCI và FTSE - hai tổ chức uy tín chuyên đánh giá và xếp hạng các thị trường chứng khoán quốc tế, tổ chức roadshow quốc tế nhằm quảng bá và thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư toàn cầu đối với thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tại hội thảo, ông Phan Xuân Thủy đưa ra năm giải pháp nhằm nâng cao nhận thức nhà đầu tư cá nhân, từ đó góp phần chuẩn hóa hoạt động đầu tư và hướng tới mục tiêu nâng hạng thị trường gồm: Tăng cường truyền thông chính sách: Các cơ quan quản lý cần phối hợp với báo chí để tổ chức truyền thông sâu rộng về chủ trương, pháp luật của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực tài chính - chứng khoán;

Minh bạch và kịp thời công bố thông tin: Các thành viên thị trường cần tuân thủ nghiêm quy định công bố thông tin, đảm bảo tính minh bạch, chủ động và trung thực; đào tạo chuyên môn cho báo chí: Báo chí tài chính cần có lộ trình đào tạo, nâng cao chất lượng chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên chuyên trách mảng tài chính - chứng khoán; phổ cập kiến thức tài chính: Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính cơ bản và nâng cao cho nhà đầu tư cá nhân, giúp họ có năng lực tự bảo vệ trước thông tin sai lệch; xử lý nghiêm tin giả: Các cơ quan chức năng cần chủ động xử lý kịp thời các hành vi phát tán thông tin giả, gây nhiễu loạn và ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường.

Phát biểu tại hội thảo, bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước khẳng định, nâng hạng thị trường không phải là đích đến cuối cùng, mà là một hành trình đòi hỏi xây dựng và củng cố niềm tin vào một thị trường hiện đại, minh bạch và hội nhập.

Theo bà Phương, trong những năm gần đây, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có bước phát triển mạnh về quy mô, thanh khoản và chất lượng hàng hóa. Thanh khoản trung bình 10 phiên gần nhất hiện đang dẫn đầu Đông Nam Á. Bà nhấn mạnh rằng việc nâng hạng sẽ giúp thu hút thêm dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài, đặc biệt từ các quỹ tổ chức lớn – một yếu tố có tác động tích cực tới toàn bộ thị trường.

Ngay từ năm 2022, Nghị quyết 86 của Chính phủ đã đặt mục tiêu cụ thể phát triển thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ yếu cho nền kinh tế, đồng thời yêu cầu khẩn trương triển khai các giải pháp nâng hạng. Tiếp đó, năm 2023, Thủ tướng ban hành Quyết định 1726 về Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, đặt mục tiêu nâng hạng lên thị trường mới nổi vào năm 2025. Gần đây nhất, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu nâng hạng thị trường.

Hiện nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang hoàn thiện hai đề án quan trọng: Đề án Đào tạo nhà đầu tư và Đề án Tái cấu trúc nhà đầu tư; trong đó, định hướng phát triển ngành quỹ lên quy mô tương đương 6% GDP (khoảng 29 tỷ USD), đa dạng hóa sản phẩm quỹ, hoàn thiện pháp lý và mở rộng phân phối trên nền tảng số. Đây là giải pháp dài hạn nhằm giảm đầu tư cảm tính, tạo dòng vốn dài hạn bền vững và góp phần đáp ứng tiêu chí nâng hạng.

Việc nâng hạng thị trường chứng khoán không chỉ là mục tiêu riêng của cơ quan quản lý mà còn là trách nhiệm và lợi ích chung của tất cả các chủ thể tham gia thị trường từ nhà đầu tư cá nhân, tổ chức trong nước đến nhà đầu tư nước ngoài.

Để thị trường phát triển bền vững, minh bạch và hiện đại, bên cạnh các giải pháp về pháp lý và hạ tầng, việc nâng cao nhận thức và năng lực của nhà đầu tư là yếu tố then chốt, góp phần tạo dựng niềm tin và thúc đẩy dòng vốn đầu tư dài hạn. Qua đó, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ vững bước tiến tới vị thế thị trường mới nổi, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế quốc gia.