Mong chờ “sự thay đổi lớn” sau thượng đỉnh Mỹ - Triều, liệu có quá lạc quan? (Phần 1)

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Hội nghị thượng đỉnh Mỹ- Triều ở Singapore ngày 12/6. Ảnh: AFP/TTXVN

Ông Trump khẳng định: “Chúng tôi rất tự hào về những gì đã diễn ra hôm nay. Chúng tôi đều muốn hành động, chúng tôi sẽ cùng tiến hành điều gì đó và chúng tôi đã phát triển một mối quan hệ rất đặc biệt. Người dân sẽ cảm thấy rất ấn tượng, họ sẽ cảm thấy rất hạnh phúc và chúng tôi sẽ giải quyết vấn đề lớn và nguy hiểm của thế giới”.
Cái bắt tay lịch sử…
Phát biểu với ông Kim, Tổng thống Trump nói: “Mọi thứ diễn ra tốt đẹp hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng. Điều này sẽ dẫn tới nhiều kết quả hơn nữa. Thật là niềm vinh dự khi làm việc với ông, đây quả thật là niềm vinh dự lớn”.
Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt lần này - vốn chưa từng được nghĩ đến chỉ vài tháng trước đây - diễn ra sau khi hai nước được trang bị vũ khí hạt nhân dường như bị đẩy tới bờ xung đột hồi cuối năm 2017, khi hai bên đưa ra những tuyên bố nặng nề và ông Kim tiến hành các vụ thử hạt nhân và tên lửa.
Đây là cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo đương nhiệm của hai nước và được thế giới cẩn trọng dõi theo. Phát biểu sau lễ ký kết tuyên bố chung, đứng cạnh nhà lãnh đạo Kim, ông Trump nói: “Chúng tôi sẽ gặp gỡ một lần nữa. Chúng tôi sẽ gặp gỡ nhiều lần nữa”.

Ông nói rằng ông “hoàn toàn” sẵn sàng mời ông Kim - nhà lãnh đạo một chế độ bị chỉ trích về các hồ sơ vi phạm nhân quyền - tới Nhà Trắng.
Tổng thống Trump và nhà lãnh đạo Kim đã cam kết làm việc hướng tới việc hoàn tất phi hạt nhân hóa trên Bán đảo Triều Tiên. Đồng thời, Washington cam kết cung cấp các đảm bảo an ninh cho cựu thù.
… có tạo ra khác biệt?
Tuy nhiên, tuyên bố chung được ký kết sau hội nghị thượng đỉnh lịch sử tại Singapore lại không đưa ra nhiều chi tiết về cách thức đạt được mục tiêu này. Tuyên bố có đoạn: “Tổng thống Trump cam kết cung cấp các đảm bảo an ninh cho Triều Tiên và nhà lãnh đạo Kim Jong-un tái khẳng định cam kết kiên định và không thay đổi để hoàn tất việc phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên”.
Chính vì vậy, giới phân tích chính trị cho rằng hội nghị lần này chỉ mang lại các kết quả mang tính biểu tượng và không có kết quả thực sự.
Anthony Ruggiero, nhà nghiên cứu cấp cao tại Quỹ vì quốc phòng của các nền dân chủ ở Washington, nói: “Hiện vẫn chưa rõ liệu các cuộc đàm phán sau đó sẽ dẫn tới mục tiêu cuối cùng là phi hạt nhân hóa hay không. Kết quả lần này giống như việc nhắc lại những gì trong các cuộc đàm phán hơn 10 năm trước và không phải bước đi lớn tiếp theo”.
Tuyên bố chung của 2 nhà lãnh đạo không nhắc tới yêu cầu của Mỹ về việc “phi hạt nhân hóa hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược” - thuật ngữ để miêu tả việc từ bỏ vũ khí và cam kết tạo điều kiện cho việc thanh tra.
Chuyên gia Melissa Hanham của Trung tâm Nghiên cứu Chống phổ biến Hạt nhân có trụ sở tại Mỹ viết trên Twitter rằng Triều Tiên “đã hứa hẹn việc này rất nhiều lần” và rằng hai bên “vẫn chưa nhất trí về khái niệm ‘phi hạt nhân hóa’ có nghĩa là gì”.
Điều quan trọng khác là văn kiện này cũng không nhắc tới các lệnh trừng phạt quốc tế đã làm tê liệt nền kinh tế Triều Tiên bởi việc nước này theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân.
Nhà nghiên cứu cấp cao Li Nan tại viện nghiên cứu chính sách công Pangoal ở Bắc Kinh cho rằng cuộc gặp này chỉ mang ý nghĩa biểu tượng. Ông Li nói: “Hiện vẫn quá sớm để gọi đây là bước ngoặt trong quan hệ Mỹ-Triều”.
Theo các nhà chỉ trích, thực tế cuộc họp này đồng nghĩa rằng ông Trump đang hợp pháp hóa nhà lãnh đạo Kim, người bị giới chỉ trích cho là đang điều hành chế độ dùi cui, nơi nhân quyền thường xuyên bị chà đạp.
Michael Kovrig, cố vấn cấp cao về Đông Bắc Á của Nhóm Khủng hoảng, nói: “Đây là chiến thắng lớn của Kim Jong-un, người giờ đây có uy tín và thành tích lớn về mặt tuyên truyền với việc gặp gỡ trực tiếp Tổng thống Mỹ trong lúc vẫn trang bị hệ thống răn đe hạt nhân”.
Tuy nhiên, nhiều thỏa thuận đạt được với Triều Tiên trước đây đã bị sụp đổ. Và vấn đề gây tranh cãi trên bàn đàm phán là phi hạt nhân hóa - một cụm từ có ý nghĩa khác nhau với 2 bên.

Hiện vẫn chưa rõ liệu Bình Nhưỡng có sẵn sàng từ bỏ hạt nhân hay không, bởi đây là vũ khí mà chế độ coi là vật đảm bảo tối thượng cho sự tồn tại của họ. Trước thềm cuộc họp, các cố vấn của cả 2 nhà lãnh đạo đều vật lộn để thu hẹp các bất đồng lớn./.