Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: TTXVN phát
Bài phân tích trên báo The Business Times số ra ngày 29/9 xoay quanh việc Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát đã khởi động tiến trình điều tra luận tội nhằm vào Tổng thống Trump sau một bản tố giác bày tỏ quan ngại rằng ông Trump đã tìm cách sử dụng gần 400 triệu USD viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine để đổi lấy một sự hỗ trợ chính trị từ Tổng thống nước này.
Động thái này đem lại bước ngoặt kịch tính trong tuần qua.
* Lộ trình luận tội
Tiến trình luận tội Tổng thống dự kiến sẽ kéo dài nhiều tháng. Trong trường hợp luận tội cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton năm 1998-1999, toàn bộ tiến tình mất khoảng 4 tháng.
Hạ viện đưa ra yêu cầu luận tội vào ngày 8/10/1998 và luận tội ông Clinton vào ngày 19/12/1998. Sau đó, Thượng viện bắt đầu phiên tòa vào ngày 7/1/1999 và tuyên bố ông vô tội vào ngày 12/2/1999.
Việc điều tra luận tội Tổng thống Donald Trump sẽ có 6 ủy ban của Hạ viện tham gia. Nếu phát hiện ra sai phạm, các điều khoản của việc luận tội sẽ được Ủy ban Tư pháp lập ra và sau đó được đưa ra bỏ phiếu tại Hạ viện.
Nếu đa số Hạ viện, hiện do đảng Dân chủ kiểm soát, bỏ phiếu luận tội Tổng thống, tiến trình phế truất Tổng thống sau đó sẽ được chuyển lên Thượng viện. Thượng viện sẽ tổ chức một phiên tòa do Bộ trưởng Tư pháp Mỹ giám sát để quyết định xem có cần phế truất Tổng thống hay không.
Tại đây, tiến trình này có khả năng bị phá vỡ do Thượng viện hiện nằm dưới sự kiểm soát của đảng Cộng hòa (53/100 ghế) và việc kết tội ông Trump phải cần ít nhất 2/3 số phiếu ở Thượng viện.
* Ảnh hưởng tới thị trường
Tiến trình luận tội Tổng thống là điều hiếm gặp trong lịch sử nước Mỹ, mới chỉ có hai Tổng thống bị luận tội, đó là trường hợp của cựu Tổng thống Richard Nixon năm 1973-1974 và của cựu Tổng thống Bill Clinton năm 1998-1999.
Thời điểm ông Nixon bị luận tội, chỉ số chứng khoán S&P 500 đã giảm tới 26% từ khi bắt đầu yêu cầu luận tội được đưa ra cho đến khi ông từ chức vào ngày 9/8/1974.
Tuy nhiên, sự giảm sút này cũng có thể gây tác động trực tiếp, do điều kiện kinh tế vĩ mô rất khó khăn trong giai đoạn đó, trong đó có suy thoái kinh tế và lạm phát tăng do cú sốc về giá dầu năm 1973 và sự tan rã của cơ chế tỷ giá hối đoái cố định Bretton Woods.
Ngược lại, trong câu chuyện của ông Clinton, chỉ số S&P 500 tăng 24% từ khi Hạ viện bắt đầu đưa ra yêu cầu luận tội cho đến ngày ông bị luận tội.
Giá tài sản ở mức tương đối hấp dẫn vào thời điểm bắt đầu giai đoạn này, do sức ép trước đó từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á, cuộc khủng hoảng vỡ nợ của Nga và sự sụp đổ của quỹ đầu tư LTCM. Thêm vào đó, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã cắt giảm lãi suất trong quý IV/1998.
Tình hình trên các thị trường hiện nay khác một cách đáng chú ý. Giá cổ phiếu và trái phiếu nhìn chung cao hơn mức trung bình dài hạn nhưng không nhiều, trong khi chu kỳ nới lỏng chính sách tiền tệ toàn cầu gây rủi ro về giá tài sản.
Đồng thời, những sự không chắc chắn đã làm cho tương lai trở nên mờ mịt, do những căng thẳng trong thương mại quốc tế, tăng trưởng toàn cầu chậm lại, nguy cơ suy thoái kinh tế gia tăng...
* Tác động đối với quan hệ Mỹ-Iran và đàm phán thương mại Mỹ-Trung
Với mọi việc diễn ra như hiện nay, xét từ việc Mỹ không có phản ứng quân sự trước các cuộc tấn công mới đây nhất nhằm vào Saudi Arabia, Tổng thống Trump đã báo hiệu rằng ông không muốn leo thang căng thẳng và giá dầu tăng.
Lập trường của ông hiện nay, do khả năng ông bị luận tội trước chiến dịch tái tranh cử vào năm 2020, có thể khuyến khích Iran làm leo thang hơn nữa tình hình mà ít lo sợ bị Mỹ trả đũa.
Liên quan đến thương chiến Mỹ-Trung, ảnh hưởng trực tiếp từ việc đảng Dân chủ khởi động tiến trình luận tội Tổng thống là không lớn. Thứ nhất là do việc luận tội Tổng thống cần phải nhận được sự ủng hộ của ít nhất 2/3 số thành viên Thượng viện thì mới có hiệu lực.
Trong khi đó, đảng Cộng hòa đang nắm 53/100 ghế Thượng viện, nghĩa là cần phải có ít nhất 20 thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa "quay mũi giáo" thì việc luận tội ông Trump mới thành công.
Khả năng này gần như không có bởi điều tra dân ý cho thấy có tới 82% người Cộng hòa hài lòng với ông Trump, cho nên, các thượng nghị sỹ không có ý do chính đáng để "trở cờ".
Thứ hai, Chính quyền của Tổng thống Donald Trump phát động chiến tranh thương mại với Trung Quốc dựa trên điều 301 Luật Thương mại và phương án giải quyết dựa trên cơ chế này không cần phải thông qua tại Quốc hội.
Dẫu vậy, việc ông Trump bị luận tội sẽ khó tránh được khả năng ảnh hưởng tới tính toán của các bên về đàm phán thương mại song phương. Đối với ông Trump, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tiếp tục leo thang hay chuyển sang hòa hoãn là lựa chọn khó khăn giữa kinh tế và chính trị, tới nay đã trở nên ngày một phức tạp.
Luận tội trực tiếp liên quan tới địa vị của ông Trump, cho nên không loại trừ khả năng sách lược của ông Trump sẽ thay đổi nhiều hơn thông thường, khiến cho việc nắm bắt ngày càng khó khăn hơn.
Đối với các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung, khả năng ông Trump bị luận tội có thể khiến ông chịu nhiều sức ép hơn, buộc phải đạt được một thỏa thuận tối thiểu với Trung Quốc trước chiến dịch tranh cử 2020.
Tuy nhiên, ông Trump cũng có thể quyết định gia tăng xung đột thương mại một lần nữa để làm xao lãng dư luận khỏi tiến trình luận tội, xét đến việc ông sẽ được người dân ủng hộ nếu có hành động mạnh mẽ chống lại Trung Quốc và một thỏa thuận thương mại yếu kém có thể đem lại cho các đối thủ của ông nguồn lực chính trị trước chiến dịch tranh cử.
Những hy vọng đang tăng lên đối với khả năng diễn ra cuộc gặp giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump ở Santiago tại Hội nghị thượng đỉnh APEC vào tháng 11/2019 và một thỏa thuận thương mại tối thiểu Mỹ-Trung sắp tới.
Điều này có thể hỗ trợ các thị trường trong tương lai gần, đặc biệt khi các ngân hàng trung ương trên toàn cầu tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, về lâu dài, một thỏa thuận tối thiểu không có khả năng loại bỏ những sự không chắc chắn Mỹ-Trung về thương mại, công nghệ và địa chính trị./.