Báo động nạn khai thác cát quá mức trên toàn cầu

Nhật báo Les Echos của Pháp dẫn cảnh báo của Liên hợp quốc về việc khai thác quá mức tài nguyên cát sẽ gây hại cho môi trường.

Lần đầu tiên cho ra mắt một nền tảng đánh giá quy mô khai thác cát từ đáy biển và đại dương có tên tiếng Anh là "Marine Sand Watch", Liên hợp quốc đã lên án tình trạng khai thác cát quá mức ở cấp độ toàn cầu, trong đó đứng đầu là một số quốc gia như Bỉ, Trung Quốc, Hà Lan... Theo tổ chức này, với tốc độ khai thác cát như hiện nay, Bỉ sẽ không còn cát trong 80 năm nữa.

Ông Pascal Peduzzi, thành viên Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) với tư cách là giám đốc Cơ sở dữ liệu tài nguyên toàn cầu, trong buổi họp báo hôm 5/9 tại Geneve (Thụy Sỹ), đã công bố kết quả quan sát khai thác cát ở biển và đại dương bằng nền tảng Marine Sand Watch.

Chuyên gia này cho biết, theo quan sát và thống kê của nền tảng Marine Sand Watch, mỗi năm, toàn thế giới khai thác khoảng 50 tỷ tấn cát, "tương đương với một bức tường cao 10 mét và rộng 10 mét được xây dựng xung quanh đường xích đạo". Trong tổng số này, khoảng từ 10-16 tỷ tấn cát lấy lên từ đáy sông. Quy mô nạo vét cát từ đại dương và biển bằng tàu chuyên dụng, dù cho đến nay vẫn chưa được biết đến, nhưng cũng ước đạt từ 4-8 tỷ tấn.

Nền tảng Marine Sand Watch của Liên hợp quốc có thể kiểm kê các tàu thuyền trên toàn cầu nhờ hệ thống nhận dạng tự động (AIS) và đặc điểm quỹ đạo của chúng trong hoạt động nạo vét. Ông Arnaud Vander Velpen, một trong những nhà thiết kế chương trình, giải thích: “Căn cứ này cũng cho phép chúng tôi biết vị trí các cơ sở cảng biển tiếp nhận cát khai thác, và cung cấp cả những thông tin về các bãi biển nhân tạo đang được tạo ra”.

Các khu vực ven biển của Trung Quốc, Biển Bắc, vùng biển của các nước vùng Vịnh và bờ biển phía Đông của Mỹ là những nơi đang được nạo vét mạnh mẽ.

Cũng theo các nhà khoa học UNEP, hiện nền tảng Marine Sand Watch chưa thể phát hiện hoạt động khai thác thủ công và quy mô rất nhỏ dọc theo bờ biển nông. Do đó các hoạt động bất hợp pháp của các thuyền nhỏ không có AIS hoặc các thuyền tự nguyện tắt AIS có thể khiến con số thống kê thấp hơn thực tế. Tuy nhiên, UNEP đã có kế hoạch tinh chỉnh thêm dữ liệu của mình, thậm chí còn có tham vọng đánh giá việc khai thác cát được thực hiện ở các con sông và mỏ đá.

Hiện nay, quy mô nạo vét đang có xu hướng ngày càng tăng. UNEP cho biết: “Thế giới đang có nhu cầu phục hồi tự nhiên tương đương với 10-16 tỷ tấn cát mỗi năm, mức mà các con sông cần để duy trì cấu trúc và chức năng của hệ sinh thái biển và ven biển”.

Điều này đặc biệt đáng lo ngại đối với một số khu vực nơi hoạt động nạo vét diễn ra mạnh mẽ hơn và hoạt động khai thác đã vượt quá sự cân bằng trầm tích từ đất liền ra biển. Pascal Peduzzi đã đưa ra ví dụ thực tế ở Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, nơi đang chìm dần do thiếu trầm tích, kéo theo nhiều vấn đề trong việc bảo vệ đa dạng sinh học của khu vực.

Với nền tảng theo dõi việc khai thác cát toàn cầu của mình, UNEP dự định giúp đỡ các quốc gia không phải lúc nào cũng có khung pháp lý và luật pháp đầy đủ để quản lý việc khai thác và sử dụng đúng mức tài nguyên cát của họ.

Cát, nguồn tài nguyên thiên nhiên được khai thác nhiều thứ hai trên thế giới, không còn có thể chỉ là một loại vật liệu thông thường nữa. Ông Pascal Peduzzi khẳng định : “Chúng ta phải coi cát như một nguồn tài nguyên chiến lược.

Điều này càng đúng hơn khi xét đến biến đổi khí hậu và các hậu quả của nó. Cát sẽ rất cần thiết để đối phó với mực nước biển dâng cao, bão và hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng như tua-bin gió, hoặc tấm pin Mặt Trời".