BRICS có thêm "xung lực" mới. Ảnh: TTXVN phát
Chủ đề chính của hội nghị đánh dấu kỷ niệm 10 năm thành lập này là hợp tác giữa các thành viên cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, coi đây là động lực tăng trưởng của các nước.
Tuy nhiên, do diễn ra trong bối cảnh thế giới đang đối mặt cuộc chiến thương mại với chính sách "Nước Mỹ trước tiên" của Tổng thống Donald Trump, lãnh đạo các nền kinh tế mới nổi tập trung nhiều vào chính sách thương mại và chủ nghĩa bảo hộ.
Theo giới chuyên gia, trọng tâm của hội nghị này có phần thay đổi là điều dễ hiểu khi sự kiện diễn ra trong sự trỗi dậy của các chính sách đơn phương và chủ nghĩa bảo hộ thương mại do Mỹ đứng đầu, dẫn đến những cẳng thẳng leo thang về thuế quan và thương mại.
Nhiều ý kiến cho rằng chính sách thương mại mới nhất của Mỹ có khả năng tạo động lực mới cho BRICS. Ông Kenneth Creamer, nhà kinh tế học tại Đại học Wits của Johannesburg, nhận định: "Các thỏa thuận thương mại giữa khối các nước như BRICS đang trở nên ngày càng quan trọng, trong bối cảnh Mỹ đang chủ ý tạo ra các rào cản đối với thương mại tự do."
Tại hội nghị thượng đỉnh BRICS lần này, các nhà lãnh đạo BRICS tiếp tục nhấn mạnh vai trò trung tâm của hệ thống thương mại đa phương, toàn diện, mở, minh bạch và dựa trên luật lệ quy định, cũng như vai trò trung tâm của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong đảm bảo duy trì hệ thống thương mại đa phương, an ninh và ổn định của hoạt động thương mại quốc tế.
Lãnh đạo các nước Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi đã tìm được tiếng nói chung ủng hộ thương mại toàn cầu tại hội nghị thượng đỉnh kéo dài 3 ngày này, đồng thời cam kết đấu tranh chống chủ nghĩa đơn phương và chính sách bảo hộ sau những đe dọa áp thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump lên nhiều quốc gia, trong đó có các thành viên của BRICS.
Trung Quốc được xem nước đi đầu đẩy mạnh chủ đề này tại BRICS vì nước này đang phải đứng trước nguy cơ bị chính quyền Tổng thống Trump áp thuế lên lượng hàng hóa trị giá đến 500 tỷ USD nhập khẩu vào Mỹ.
Trung Quốc đang rất cần những đồng minh để đối phó với áp lực từ nền kinh tế lớn nhất thế giới này và Chủ tịch Tập Cận Bình đã chọn BRICS là diễn đàn để tập hợp những tiếng nói có trọng lượng cùng đối phó với Mỹ.
Tại phiên họp toàn thể, Chủ tịch Tập Cận Bình hối thúc tiếp tục mở rộng hơn nữa mô hình hợp tác BRICS+, từ đó giúp duy trì hệ thống thương mại đa phương và chống lại chủ nghĩa bảo hộ. Khái niệm BRICS+ do Trung Quốc đề xuất là mô hình phát triển hợp tác giữa năm nước BRICS với các nền kinh tế đang phát triển khác.
Charles Pennaforte, chuyên gia quan hệ quốc tế của Đại học Liên bang Pelotas ở bang Rio Grande do Sul, trong một bình luận dành cho Sputnik Brazil, giải thích cách mà chính sách của Tổng thống Donald Trump có thể có lợi cho nhóm BRICS.
Trong suốt năm 2018, chủ nghĩa bảo hộ thương mại đã đặt ra sắc thái cho chính sách quốc tế của Mỹ. Vào tháng Ba, ông Trump đã tăng thuế đối với mặt hàng thép và nhôm, thậm chí không loại trừ các đồng minh thân cận của mình. Tạo ra sự lo lắng và nghi ngờ trên toàn thế giới, hành động của Tổng thống Mỹ có thể mang đến cho các nước BRICS cơ hội tái cấu trúc hệ thống thương mại thế giới.
Chuyên gia Charles Pennaforte tin tưởng rằng khi nước Mỹ tự cô lập, những nước khác tham gia thương mại quốc tế đang bắt đầu xây dựng lại chính sách: “Không nghi ngờ gì nữa, điều này rất quan trọng đối với ảnh hưởng ngày càng tăng của BRICS về mặt giao thương thế giới. Trên thực tế, ông Trump chỉ vạch rõ bản chất thương mại quốc tế hiện nay - để phục vụ lợi ích của các cường quốc kiểu cũ”.
Theo ông Pennaforte, BRICS đang trở thành một cơ chế để các quốc gia tìm kiếm một giải pháp thay thế cho giao thương quốc tế hiện do Mỹ dẫn đầu: “Từ quan điểm thực tế, ông Trump không có cơ sở kinh tế tối thiểu.
Phần lớn sản xuất của Mỹ nằm ở nước ngoài, ở Trung Quốc và các nước khác. Do đó, phát động cuộc chiến thương mại là một loại trả đũa dưới hình thức thuế quan, sẽ có ảnh hưởng bất lợi đối với ngành công nghiệp Mỹ trong trung hạn”.
Chuyên gia này nhấn mạnh rằng tác động tích cực của những cú sốc bảo hộ cho thấy thực tế là cần thúc đẩy thế giới hướng tới việc tập hợp lại các lực lượng chính trị để tìm kiếm một giải pháp thay thế.
Tuy nhiên, kết quả của Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 10 này liệu có giúp đưa BRICS trở thành một thể chế lớn chính trị - kinh tế mới trên thế giới vẫn là một câu hỏi để ngỏ.
Phân tích về thực lực của BRICS để có thể tạo nên một "đê chắn bão" hiệu quả trong việc chống đỡ "bão tố" của chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ, ông Donald Gasper, nhà phân tích và bình luận Hong Kong, dẫn các số liệu cho thấy tỷ trọng tăng trưởng kinh tế của BRICS tăng từ 12% lên 23,6% trong nền kinh tế thế giới trong vòng hơn 10 năm qua.
Mặc dù phần lớn tăng trưởng của BRICS là nhờ tăng trưởng của Trung Quốc song bốn thành viên còn lại đều đang trên đà phát triển. Đáng kể là Ấn Độ với tốc độ tăng trưởng GDP có thể hơn 7% trong vòng 10 năm tới và thậm chí có thể là 10% nếu thực hiện các cải cách về cấu trúc.
Trong khi đó, Nga đang đứng dậy sau suy thoái còn Brazil, dù gặp phải những khó khăn nội bộ trong vài năm qua, song vẫn là nền kinh tế lớn thứ 10 trên thế giới. Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng các nước này vẫn cần thực hiện các chính sách để nền kinh tế phát triển bền vững và năng động hơn.
Thêm vào đó, hiện tại trao đổi thương mại nội khối giữa các thành viên BRICS vẫn ở mức thấp. Ngoài ra, sự khác biệt về thể chế chính trị, khoảng cách về địa lý, sự xa lạ về văn hóa cũng là những rào cản không hề nhỏ để các thành viên gần gũi nhau hơn.
Trong một bài viết trên tờ China Daily, Giám đốc Viện Các vấn đề quốc tế của Trung Quốc Wang Yiwei cho rằng các thành viên BRICS hiểu về phương Tây nhiều hơn họ hiểu về nhau. Vì vậy, các nước thành viên cần mở rộng trao đổi và giao lưu nhân dân để thu được lợi ích tối đa của nhau.
Theo ông, điều cần thiết nhất là các nước BRICS có cơ chế hợp tác thống nhất và hiệu quả. Việc xây dựng một cơ chế như vậy sẽ giúp gia tăng ảnh hưởng của khối này trong cộng đồng quốc tế./.