Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung bước sang giai đoạn mới

Theo "Nhật báo kinh tế Đài Loan (Trung Quốc), sau khi lên nắm quyền Tổng thống Joe Biden tiếp tục kế thừa tư duy của người tiền nhiệm Donald Trump khi nước Mỹ nhấn mạnh an ninh kinh tế chính là an ninh quốc gia và Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chủ yếu nhất.
Ông Biden dường như vẫn duy trì các biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc dưới thời ông Trump. Trọng điểm bao gồm tiếp tục áp thuế bổ sung đối với 70% hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trị giá khoảng 370 tỷ USD, xem xét nghiêm ngặt thị thực du học sinh Trung Quốc...
Ngoài ra, Mỹ còn phản bác đơn kiện từ ba doanh nghiệp viễn thông lớn của Trung Quốc, tiếp tục thực hiện quyết định yêu cầu hủy niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ được đưa ra dưới thời ông Trump.
Hơn nữa, Tổng thống Biden còn tiếp tục mở rộng kiểm soát xuất khẩu đối với Trung Quốc. Ngoài các yếu tố kinh tế, ông còn lấy lý do vi phạm nhân quyền để trừng phạt các doanh nghiệp Trung Quốc ở Tân Cương, tổng cộng đưa thêm 311 doanh nghiệp Trung Quốc vào “danh sách thực thể”.
Đương kim Tổng thống Mỹ cũng mở rộng phạm vi ngăn chặn nhà đầu tư trong nước “rót” vốn vào các doanh nghiệp Trung Quốc, giảm các kênh huy động vốn trên thị trường chứng khoán Mỹ của doanh nghiệp Trung Quốc. Bên cạnh đó, Chính phủ Mỹ còn cung cấp các khoản trợ cấp, khuyến khích các nhà khai thác viễn thông nhỏ và vừa của Mỹ đẩy nhanh việc thay đổi thiết bị viễn thông của Trung Quốc.
Những động thái mạnh mẽ của chính quyền Tổng thống Biden đối với Trung Quốc hoàn toàn không hề giảm so với thời Tổng thống Trump.    
Trước đây, ông Trump từng viện dẫn Điều khoản 301 nhằm vào việc Trung Quốc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, tiến hành trả đũa thuế quan đối với Trung Quốc dẫn đến cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Sau đó, Trung Quốc đã ký thỏa thuận thương mại Giai đoạn 1 dưới sức ép của Mỹ.
Kết hợp với yêu cầu của Mỹ, Trung Quốc đã sửa một số điều luật, như “Luật đầu tư nước ngoài” năm 2019 đảm bảo nguyên tắc đối xử công bằng với nhà đầu tư nước ngoài và bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ. Trung Quốc cũng không tiếp tục đề cập đến kế hoạch “Made in China 2025”.
Tuy nhiên, mặt khác Trung Quốc lại chuẩn bị đối đầu lâu dài với Mỹ. Trong Quy hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc nhấn mạnh nắm vững các công nghệ then chốt, thiết lập chuỗi cung ứng có thể tự chủ kiểm soát. Mặc dù cụm từ “Made in China” đã được ẩn đi, nhưng cường độ hỗ trợ đối với những ngành sản xuất hàm lượng công nghệ cao không sụt giảm.
Hiện nay, Quy hoạch 5 năm lần thứ 14 chưa triển khai cụ thể, nhưng sự mơ hồ này lại khiến Mỹ cảm thấy bất an.
Trên cơ sở đó, chính quyền Tổng thống Biden chuẩn bị mở một chiến trường khác nhằm vào hành vi thương mại không công bằng do được chính phủ trợ cấp, khởi động tiến trình điều tra mới.
Chính quyền ông Biden tuyên bố sẽ điều tra hoạt động thương mại của Trung Quốc theo Điều khoản 301 là để điều chỉnh cấu trúc thuế mang tính trừng phạt hiện nay của Mỹ đối với Trung Quốc. Trong tương lai, Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế bổ sung đối với các sản phẩm nhận trợ cấp từ Chính phủ Trung Quốc, trong khi có thể hạ mức thuế quan mang tính trừng phạt đối với các sản phẩm không nhận trợ cấp.
Tuy nhiên, thời gian tới Mỹ có thể sẽ trực tiếp áp thuế bổ sung, trong khi việc điều chỉnh thuế quan phải thông qua đàm phán và yêu cầu Trung Quốc cũng phải điều chỉnh thuế đối với hàng hóa dịch vụ của Mỹ.
Đặc biệt, bản thân Mỹ cũng không thiếu những khoản trợ cấp đối với các ngành công nghiệp then chốt, với “Đạo luật đổi mới và cạnh tranh Mỹ năm 2021” (USICA) cũng liệt kê nhiều dự án. Trong thời gian tới, nếu Mỹ sử dụng lý do trợ cấp để trừng phạt có thể sẽ dẫn đến sự trả đũa của Trung Quốc. Khi đó, mức thuế quan mang tính trừng phạt của hai bên áp lên đối phương sẽ không ngừng tăng lên, kéo theo đối đầu kinh tế thương mại Mỹ-Trung sẽ kéo dài.
Trong thỏa thuận thương mại Giai đoạn 1, Trung Quốc cam kết tăng mua tổng cộng 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ trong năm 2020 và 2021 từ Mỹ. Tuy nhiên, tỷ lệ đáp ứng của năm 2020 chỉ khoảng 60%, và nhiều khả năng cũng không thể đạt được trong năm nay. Làn sóng yêu cầu Trung Quốc thực hiện cam kết của Mỹ ngày càng tăng cũng sẽ trở thành một chiến trường khác trong cuộc đọ sức Mỹ-Trung.
Sau khi ông Biden lên nắm quyền, mặc dù các quan chức kinh tế thương mại hai bên có tương tác, nhưng vẫn dừng lại ở giai đoạn chỉ trích lẫn nhau. Dù Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vừa qua đã tổ chức điện đàm, song ngoài việc đồng ý phối hợp xử vấn đề biến đổi khí hậu, thì vấn đề trọng tâm là kinh tế thương mại vẫn chưa đạt được đồng thuận./.