Để vượt qua giai đoạn khó khăn này, bên cạnh việc đề xuất các giải pháp hỗ trợ từ Chính phủ, bộ, ngành, doanh nghiệp cũng phải chủ động tìm cách “tự cứu mình”. Đây là thông điệp được các đại biểu nhấn mạnh tại chương trình Cà phê Doanh nhân chủ đề: Tác động của dịch COVID-19 do Hiệp hội Doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh (HUBA) tổ chức ngày 29/2.
Nhiều doanh nghiệp "mắc cạn"
Ông Chu Tiến Dũng, Chủ tịch HUBA thông tin, dịch bệnh COVID-19 bùng phát tại Trung Quốc không chỉ gây thiệt hại cho nền kinh tế Trung Quốc mà còn ảnh hưởng tới nhiều nền kinh tế khác; trong đó có Việt Nam. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn và có chung đường biên giới với Việt Nam, thêm vào đó nguồn nguyên liệu sản xuất của nhiều ngành hàng chủ lực trong nước chủ yếu được nhập từ Trung Quốc. Do đó, khi dịch bệnh xảy ra, hoạt động thương mại qua biên giới bị gián đoạn thì không chỉ hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc gặp ách tắc mà nhiều doanh nghiệp cũng đối diện nguy cơ thiếu nguyên liệu sản xuất.

Đáng chú ý là khi tình hình dịch bệnh có xu hướng lan rộng sang các quốc gia khác như Hàn Quốc, Nhật Bản... thì khó khăn của doanh nghiệp càng lớn hơn vì đây cũng là những quốc gia nằm trong top những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam. “Nếu dịch bệnh tiếp tục kéo dài và không có giải pháp khống chế thì thiệt hại của doanh nghiệp là rất lớn, thậm chí những doanh nghiệp nhỏ không đủ khả năng chống chọi có thể phải đóng cửa.”, ông Chu Tiến Dũng chia sẻ.
Ông Trần Tấn Thiện, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Cà phê Hello 5 cho biết, hầu hết doanh nghiệp đang rất khó khăn trong việc tìm đầu ra cho sản phẩm, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ mới gia nhập thị trường, chủ yếu xuất khẩu đi Trung Quốc.
Theo ông Trần Tấn Thiện, cuối năm 2019 doanh nghiệp đã nhận được một số đơn đặt hàng lớn từ phía Trung Quốc, tuy nhiên ngay sau đó dịch COVID-19 xuất hiện và lan rộng, phía đối tác đã thông báo hủy đơn hàng. Từ đó đến nay, doanh nghiệp cũng không tìm được đơn hàng nào mới. Không chỉ khó đầu ra xuất khẩu, hoạt động kinh doanh, bán lẻ trong nước cũng chịu thiệt hại do tâm lý e ngại dịch bệnh, các quán cà phê trước đây khách ra vào tấp nập thì hiện nay đều vắng.
Trong khi đó, ông Lê Hữu Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty Xây dựng và Thương mại Lê Thành nêu thực tế, tới thời điểm này ngành dịch vụ du lịch đang chịu thiệt hại rất lớn. Riêng tại hệ thống khách sạn của công ty đã có 95% khách hàng hủy phòng, chỉ những người đi công tác mới đặt phòng, thời điểm này hầu như không có khách du lịch.
Theo ông Lê Hữu Nghĩa, trong hàng triệu lượt khách du dịch quốc tế mà Việt Nam đón hàng năm, số lượng khách từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản chiếm gần 80%. Do đó, khi dịch bệnh ở các quốc gia này diễn biến phức tạp thì lượng khách du lịch giảm mạnh là điều khó tránh khỏi. Không chỉ vắng khách du lịch đến từ các quốc gia có dịch, người dân trong nước cũng e ngại đi du lịch nên nhiều công ty dịch vụ du lịch, cơ sở lưu trú rơi vào tình trạng tạm dừng hoạt động vì không có khách hàng.
Tìm cách thích ứng
Ông Lê Hữu Nghĩa cho rằng, thiệt hại của doanh nghiệp là điều đã thấy rõ, vì vậy các cấp, ngành cần có cơ chế hỗ trợ kịp thời và thiết thực. Đơn cử như với ngành du lịch, việc đề xuất mở các đường bay quốc tế mới, hướng tới các khu vực chưa có dịch sẽ không mang lại hiệu quả nếu không gắn liền với việc miễn thị thực cho khách du lịch. Nếu có đường bay mà khách phải chờ cấp thị thực tới 30 ngày thì không giải quyết được vấn đề cấp bách hiện nay của ngành du lịch, lưu trú. Do đó, cơ quan quản lý cần có sự linh động và phối hợp để tháo gỡ cho doanh nghiệp.
Đối với đề xuất hỗ trợ lãi suất ngân hàng và giảm thuế thu nhập cho doanh nghiệp, ông Nghĩa cho rằng, Chính phủ, Bộ Tài chính có thể áp dụng biện pháp khấu trừ vào thuế thu nhập của năm 2019 vì đến tháng 3/2020 doanh nghiệp mới quyết toán thuế. Bởi nếu dịch bệnh không được khống chế sớm thì trong kỳ kinh doanh năm 2020, nhiều doanh nghiệp sẽ thua lỗ chứ không có lợi nhuận để đóng thuế. Tương tự với hỗ trợ lãi suất, các ngân hàng xem xét cho doanh nghiệp bị ảnh hưởng của dịch bệnh khoanh nợ, giảm lãi suất với các khoản đang vay vì hiện nay doanh nghiệp không có đơn hàng, không có nguyên liệu thì cũng chưa có nhu cầu vay mới.
Ông Chu Tiến Dũng cho biết, trước tình hình dịch COVID-19 chưa có dấu hiệu lắng xuống, hiệp hội doanh nghiệp đã chủ động liên hệ các hiệp hội thành viên để cập nhật tình hình sản xuất, kinh doanh, ghi nhận những khó khăn, báo cáo UBND Thành phố, đồng thời đề xuất các phương án tháo gỡ, hỗ trợ doanh nghiệp về mặt thuế, thủ tục xuất nhập khẩu...

Tuy nhiên, ông Chu Tiến Dũng cũng nhấn mạnh, dịch bệnh là sự cố bất khả kháng, không ai đoán trước được và các doanh nghiệp đều gặp khó khăn chung. Do đó, bên cạnh việc đề xuất các phương án hỗ trợ bản thân doanh nghiệp cũng phải đối mặt và tìm cách thích ứng. Cụ thể, doanh nghiệp cần có phương án chuyển đổi, tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu thay thế cũng như tiếp cận đa dạng hóa các thị trường tiêu thụ mới, giảm sự lệ thuộc vào các đầu mối kinh doanh truyền thống. Thực tế là hầu hết doanh nghiệp có quy mô nhỏ, khả năng đối phó với rủi ro rất kém, do đó phải đẩy mạnh liên kết, hợp tác trở thành khách hàng, thị trường của nhau hoặc chia sẻ nguồn, nguyên liệu mới có thể cùng nhau vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.
Một vấn đề khác phải làm ngay đó là đẩy mạnh ngành chế biến, đặc biệt là mặt hàng nông sản. Chính việc xuất khẩu thô, sản phẩm tươi sống là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tiêu thụ nông sản gặp khó khăn thời gian qua. Phát triển chế biến sâu không chỉ giúp người sản xuất nguyên liệu có nơi tiêu thụ ổn định mà còn làm gia tăng giá trị sản phẩm và định hình thương hiệu cho doanh nghiệp.
Cùng quan điểm, ông Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Chính phủ cho rằng, nhiệm vụ trước mắt hiện nay là phòng chống dịch bệnh với tinh thần “chống dịch như chống giặc” bởi nếu không kiểm soát được dịch bệnh thì hệ lụy và thiệt hại sẽ lớn hơn rất nhiều.
Tuy nhiên, sự cố này cũng chính là cơ hội để các doanh nghiệp nhìn lại hướng đi của mình, phải thay đổi tư duy “dễ thì làm, khó thì bỏ”. Trước đây Trung Quốc được cho là thị trường dễ tính nên rất nhiều doanh nghiệp không chú trọng phát triển các thị trường khác và nâng cao chất lượng sản phẩm. Hậu quả là từ năm 2019, Trung Quốc thay đổi tiêu chuẩn, chính sách nhập khẩu thì nhiều mặt hàng của Việt Nam đã giảm kim ngạch xuất khẩu và đến khi dịch COVID-19 bùng phát, giao thương bị gián đoạn nhiều mặt hàng phải lâm vào thế khó.
Bên cạnh việc đề xuất các giải pháp hỗ trợ từ Chính phủ và bộ, ngành, doanh nghiệp cần bình tĩnh xác định lại chiến lược phát triển dài hạn bởi các hỗ trợ từ Nhà nước chỉ mang tính thời điểm và dịch bệnh chỉ là một trong trong những rủi ro mà doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Theo đó, doanh nghiệp cần đánh giá đúng nhu cầu thị trường, năng lực sản xuất và các nguồn lực có thể khai thác được để tiếp cận các thị trường mới; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và đầu tư nghiên cứu, phát triển sản phẩm có giá trị kinh tế cao hơn. Khi doanh nghiệp chủ động, linh hoạt trong việc thích ứng với rủi ro thì mức độ thiệt hại sẽ thấp hơn và các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước mới phát huy được hiệu quả, ông Trần Đình Thiên khuyến nghị./.
>>> Kinh nghiệm kinh doanh và tiêu thụ nông sản thời dịch COVID-19