Điều gì đang “cản bước” các dự án điện gió ngoài khơi?

Theo giới quan sát, các dự án bị ràng buộc bởi giá điện thấp đang trở nên bất khả thi do lĩnh vực này đang chịu nhiều ảnh hưởng bởi lạm phát chi phí và lãi suất cao.

Nhà phát triển Thụy Điển Vattenfall đã dành nhiều năm để phát triển dự án Norfolk Boreas, triển khai gần 140 tua-bin trên một khu vực rộng 725 km tại khu vực biển Bắc ngoài khơi bờ biển phía Đông nước Anh. Mỗi chiếc quạt điện gió của Vattenfall cao tới 350 mét và có các cánh quạt trải dài tới 300 mét.

Tuy nhiên vào tháng trước, Vattenfall thông báo đã dừng dự án. Công ty cho biết, chi phí cho mọi thứ tăng vọt, từ tua-bin đến nhân công và tài chính, khiến dự án không khả thi do giá điện quá thấp.

Thông báo của Vattenfall không chỉ nêu bật những thách thức trong thị trường điện gió ngoài khơi lớn thứ hai thế giới ở Biển Bắc, mà còn phản ánh các vấn đề rộng lớn hơn của ngành điện gió khi giả định lâu nay về chi phí giảm bị đảo ngược.

Điều này đã phủ bóng đen lên tốc độ tăng trưởng của ngành, gây áp lực buộc các chính phủ phải ứng phó.

Điện gió ngoài khơi đã phát triển nhanh chóng trong thập kỷ qua, giúp làm sạch nguồn cung cấp năng lượng tại các thị trường như Anh - nơi điện gió chiếm khoảng 11% điện năng của cả nước. Trên quy mô toàn cầu, điện gió mới đóng góp một phần nhỏ với khoảng 0,8% trong tổng điện năng. Hiện mới có tổng cộng 64 gigawatt (GW) điện gió ngoài khơi được lắp đặt trên khắp thế giới, dù con số này đã tăng mạnh từ khoảng 5GW hồi năm 2012.

Ngành điện gió sẽ cần phải phát triển hơn nữa để đáp ứng các mục tiêu năng lượng sạch. Để đạt được các mục tiêu phát thải ròng bằng 0 và hạn chế quá trình nóng lên toàn cầu, cả Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) và Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (Irena) đều ước tính công suất gió ngoài khơi sẽ cần vượt quá 2.000 GW vào năm 2050.

Trong những ngày đầu của những năm 2010, ngành này được đặc trưng bởi chi phí giảm khi công nghệ dần phát triển trong thời đại lãi suất cực thấp.

Theo Irena, chi phí năng lượng cho điện gió ngoài khơi đã giảm 60% trong giai đoạn từ năm 2010 – 2021. Điều này đã giúp ngành cạnh tranh với nhiên liệu hóa thạch và nhận được sự ủng hộ chính trị khi các chính phủ cố gắng giảm chi phí.

Nhưng bất ổn địa chính trị trong vài năm qua đã thay đổi các động lực, gây căng thẳng cho chuỗi cung ứng và làm tăng chi phí tài chính. Các dự án phát triển trang trại điện gió đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi lãi suất lên cao, do các khoản đầu tư đa phần đều phải trả trước.

Vattenfall ước tính, chi phí xây dựng các trang trại gió ngoài khơi của họ đã tăng tới 40% trong năm nay.

Chi phí tăng cao khiến nhiều chủ dự án, bao gồm Vattenfall, Shell và Iberdrola phải từ bỏ cuộc chơi khi các công ty này đã đồng ý bán điện với giá cố định thấp.

Trong trường hợp của Vattenfall, vào tháng 7/2022, công ty đã đồng ý bán điện với mức giá cố định là 37,35 bảng mỗi megawatt giờ (MWh) theo định giá năm 2012. Giá hợp đồng được liên kết theo chỉ số với lạm phát, khiến giá trị hiện thời chỉ hơn 45 bảng mỗi MWh, thấp hơn nhiều so với giá bán buôn hiện tại trên thị trường là khoảng 78 bảng/MWh.

Khi chi phí bắt đầu tăng lên, Vattenfall đã vận động hành lang mạnh mẽ để chính phủ giảm thuế hoặc đưa ra các biện pháp hỗ trợ khác để giúp công ty đối phó với chi phí gia tăng. Nhưng điều này đã không được chú ý.

Tại Mỹ, nhà phát triển Avangrid, một công ty con của “gã khổng lồ” năng lượng Tây Ban Nha Iberdrola vào tháng 7 vừa qua đã đồng ý trả gần 50 triệu USD để rút khỏi hợp đồng cung cấp cho một dự án điện gió có công suất 1,2 GW ở bang Massachusetts. Phía công ty đổ lỗi cho chi phí gia tăng khiến thỏa thuận không khả thi.

Avangrid cũng đã trì hoãn một dự án thứ hai ở bang Connecticut, khi công ty cố gắng đạt được các điều khoản có lợi hơn từ tiểu bang này.

Bà Samantha Woodworth, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao về ngành công nghiệp điện gió của Mỹ tại công ty tư vấn Wood Mackenzie, cho biết nhiều chủ dự án đang tìm cách đàm phán lại các thỏa thuận mua bán điện của họ. Bà cho hay đây thực sự không phải là “bức tranh màu hồng” mà các công ty đã hình dung.

Tuy nhiên, nhu cầu đáp ứng các mục tiêu năng lượng sạch vẫn mang lại sự nhiệt tình đối với điện gió ngoài khơi. Nhà cung cấp năng lượng Octopus Energy (Vương quốc Anh) tháng trước đã công bố kế hoạch đầu tư 20 tỷ USD vào lĩnh vực này vào năm 2030.

Chính Vattenfall cũng cho biết hoạt động kinh doanh điện gió ngoài khơi nói chung “rất có giá trị và mang lại lợi nhuận”, bất chấp những thách thức tại Norfolk Boreas. Công ty dự định vẫn là một trong những cái tên hàng đầu về điện gió ngoài khơi ở châu Âu hiện thời.

Trong khi đó, ông Mads Nipper, Giám đốc điều hành nhà phát triển năng lượng gió ngoài khơi lớn nhất thế giới Orsted, đã viết trên Twitter rằng quyết định của Vattenfall về việc tạm dừng dự án Norfolk Boreas là “dũng cảm”. Ông hy vọng điều đó sẽ khiến các chính phủ nhận ra rằng tham vọng về năng lượng gió ngoài khơi sẽ chỉ xảy ra với các dự án có mức giá thực tế.

Theo ông, việc các nhà phát triển sẵn sàng rời khỏi các dự án không sinh lời là một dấu hiệu cho sự trưởng thành của ngành công nghiệp. Nhưng điều đó cũng có thể làm chậm tốc độ triển khai năng lượng gió trên toàn cầu./.