Giải pháp phát triển khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam

Ngày 15/9, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Tổ chức phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO), Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) tổ chức hội thảo "Phát triển khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam: Chính sách và giải pháp thực hiện".

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, trong hơn 30 năm hình thành và phát triển, các khu công nghiệp, khu kinh tế đã được ghi nhận vai trò to lớn trong các thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam; trong đó, có sự lớn mạnh về quy mô của nền kinh tế, tạo việc làm, nâng cao năng lực cạnh tranh và thu nhập, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại, đổi mới công nghệ, thúc đẩy hội nhập, cải thiện vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, việc phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế theo chiều rộng gặp khó khăn do nguồn lực về lao động, đất đai, tài nguyên đã tới hạn, trong khi năng suất lao động, hiệu quả khai thác tài nguyên chưa cao; chưa đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và an sinh xã hội; các ưu đãi về thuế, đất đai đang có xu hướng giảm dần; liên kết và hợp tác sản xuất công nghiệp trong khu công nghiệp, khu kinh tế của Việt Nam còn hạn chế.

Do vậy, việc phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế cần có những mô hình mới với các cơ chế chính sách phù hợp để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thu hút đầu tư và tận dụng được cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Từ năm 2015 đến năm 2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với UNIDO, SECO và các nhà tài trợ khác triển khai thí điểm mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Ninh Bình, Đà Nẵng và Cần Thơ. Theo đó, đã có trên 72 doanh nghiệp thực hiện hơn 900 giải pháp tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn, tiết kiệm 76 tỷ đồng/năm và huy động được khoảng 207 tỷ đồng từ khu vực tư nhân, cắt giảm được 32 kilo tấn khí CO2 hàng năm, bước đầu đem lại hiệu quả về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Trong giai đoạn 2020-2023, Chính phủ Thuỵ Sỹ tiếp tục hỗ trợ 3 khu công nghiệp tại Tp. Hồ Chí Minh, Hải Phòng và Đồng Nai phát triển chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái theo khung quốc tế, là tiền đề để nhân rộng mô hình này trên cả nước.

Theo bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, thực tế bước đầu cho thấy, mô hình khu công nghiệp sinh thái chỉ thực sự phát huy vai trò tích cực đối với với chiến lược phát triển bền vững của quốc gia khi được nhân rộng trên cả nước, với các hỗ trợ về chính sách, công nghệ, tài chính, thông tin và cơ chế kết nối chặt chẽ giữa các cơ quan trong nước và các tổ chức quốc tế.

Theo đó, cần có thêm các hướng dẫn về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật của các Bộ ngành và hướng dẫn về kỹ thuật từ các chuyên gia trong nước, quốc tế, đặc biệt đối với các mạng lưới cộng sinh công nghiệp và giải pháp kinh tế tuần hoàn. Ngoài ra, việc bổ sung chính sách ưu đãi về tài chính cho các khu công nghiệp sinh thái, doanh nghiệp sinh thái như miễn, giảm thuế, tiền thuê đất, ưu tiên vay vốn tín dụng… là cần thiết để khuyến khích doanh nghiệp tự thực hiện việc chuyển đổi và xây dựng mới khu công nghiệp sinh thái. Đặc biệt, chuyển dịch khu công nghiệp theo hướng xanh, bền vững muốn thành công cần phải có sự cam kết hỗ trợ về mặt tài chính, kỹ thuật thực sự từ các đối tác phát triển.

Dưới góc độ địa phương, Phó Chủ tịch UBND Tp. Hồ Chi Minh Võ Văn Hoan cho biết, các khu chế xuất, khu công nghiệp đang hoạt động cần có những định hướng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, tính toán chuyển đổi mô hình theo hướng hiệu quả hơn. Với mục tiêu đến năm 2030, Tp.Hồ Chí Minh là đô thị thông minh, thành phố dịch vụ, công nghiệp theo hướng hiện đại; phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh gắn với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là xu hướng tất yếu, vừa đảm bảo mục tiêu hiện đại hóa nền kinh tế, vừa phát triển bền vững về môi trường và tăng cường khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tp.Hồ Chí Minh cam kết phối hợp chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và UNIDO triển khai dự án "Triển khai khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu" tại Tp.Hồ Chí Minh; trong đó, khu công nghiệp Hiệp Phước được chọn tham gia dự án. Kết quả của dự án sẽ là tiền đề để nhân rộng chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Tp.Hồ Chí Minh và trên cả nước.

Chia sẻ về vai trò quan trọng của khu vực tư nhân trong việc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam, Tổng lãnh sự Thụy Sỹ tại Tp.Hồ Chí Minh Werner Bardill nhấn mạnh, ở cấp độ khu công nghiệp và doanh nghiệp, nhận thấy nhiều doanh nghiệp đã tiên phong trong đầu tư và thực hiện các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn. Tổng lãnh sự Thụy Sỹ Werner Bardill hy vọng ngày càng có nhiều khu công nghiệp tại Việt Nam tham gia vào quá trình chuyển đổi này để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh trong thời gian tới.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng đã tập trung trao đổi các kinh nghiệm quốc tế và chính sách của các nước về xây dựng, huy động nguồn lực phát triển khu công nghiệp sinh thái, bài học khuyến nghị với Việt Nam; các đề xuất để cụ thể hóa và tổ chức triển khai các quy định về khu công nghiệp sinh thái tại Nghị định số 35/2022/NĐ-CP; thuận lợi và khó khăn trong quá trình chuyển đổi các khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái và vai trò của các cơ quan nhà nước trong quá trình này; cách thức triển khai một cách có hiệu quả đánh giá, kiểm tra, giám sát; chế tài trong việc chuyển đổi và phát triển mới các khu công nghiệp sinh thái.

Dự án "Triển khai khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu" có tổng kinh phí là hơn 1,8 triệu USD, nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội của ngành công nghiệp và lồng ghép quy định để phát triển mô hình khu công nghiệp sinh thái trong các cơ chế, chính sách có liên quan./.