Hiệp định EVFTA tạo môi trường cạnh tranh thuận lợi cho doanh nghiệp

Mặc dù dịch COVID-19 tác động lớn tới nền kinh tế của nhiều quốc gia; trong đó, có Việt Nam nhưng sau 1 năm thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA), trao đổi thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đạt được những kết quả tích cực. Hơn nữa, Hiệp định EVFTA có hiệu lực kể từ ngày 1/8/2021 đã mở ra những cơ hội, triển vọng quan trọng trong quan hệ đối tác toàn diện giữa Việt Nam và EU.
*Những tín hiệu tích cực
Thống kê cho thấy, 7 tháng năm 2021, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và EU đạt 32,4 tỷ USD, tăng gần 18% so với cùng kỳ năm 2020. Nếu tính riêng xuất khẩu, kim ngạch 7 tháng năm 2021 đạt 22,81 tỷ USD, tăng 17% so với 7 tháng năm 2020. Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa từ thị trường EU đạt 9,61 tỷ USD, tăng 18,9% so với cùng kỳ năm 2020.
Đặc biệt, tính đến tháng 9/2021, EU có 2.242 dự án, tăng 164 dự án so với cùng kỳ năm 2020 từ 26/27 quốc gia thuộc EU còn hiệu lực tại Việt Nam với vốn đầu tư đăng ký đạt 22,24 tỷ USD, tăng 483 triệu USD so với cùng kỳ năm 2020, chiếm 5,58% tổng vốn đầu tư đăng ký của các nước và vùng lãnh thổ vào Việt Nam và chiếm 6,57% số dự án.

Một số tập đoàn lớn của EU đang hoạt động có hiệu quả tại Việt Nam như: Shell Group (Hà Lan), Total Elf Fina (Pháp - Bỉ), Daimler Chrysler (Đức), Siemen, Alcatel Comvik (Thụy Điển)...

Cùng với đó, xu thế đầu tư của EU chủ yếu vẫn tập trung vào các ngành công nghiệp công nghệ cao. Thế nhưng, gần đây có xu hướng phát triển tập trung hơn vào các ngành dịch vụ như bưu chính viễn thông, tài chính, văn phòng cho thuê, bán lẻ, lĩnh vực năng lượng sạch, công nghiệp phụ trợ, chế biến thực phẩm, nông nghiệp công nghệ cao, dược phẩm...Dự báo dòng đầu tư trực tiếp FDI từ EU vào Việt Nam về trung hạn và dài hạn sẽ gia tăng đáng kể với nhiều dự án chất lượng có giá trị cao.
Tuy nhiên, một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang các nước EU như: dệt may, cà phê, sản phẩm sắt thép,... ghi nhận tỷ lệ cấp mẫu C/O còn tương đối khiêm tốn. Điều này thể hiện qua việc 7 tháng năm 2021 tỷ lệ cấp C/O đối với dệt may khoảng 15,7%, đối với cà phê và sắt thép khoảng 9%. Ngoài ra, hiện mới có 38/63 tỉnh, thành có hoạt động xuất nhập khẩu với các nước EU. Nhiều tỉnh, thành hiện nay vẫn tập trung vào các thị trường truyền thống, chưa đẩy mạnh sang các thị trường EU.
Hơn nữa, có những địa phương kim ngạch xuất khẩu rất lớn nhưng tỷ trọng giá trị xuất khẩu sang các nước EU còn tương đối khiêm tốn. Theo nhận định từ các chuyên gia thương mại, Hiệp định EVFTA tương đối toàn diện, chất lượng cao, mang lại nhiều lợi ích to lớn và thiết thực cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng của cả Việt Nam và EU cũng như tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ cho mối quan hệ đối tác hợp tác toàn diện giữa hai bên.
Ngoài những quy định và cam kết cơ bản như các hiệp định thương mại thông thường như thương mại hàng hóa gồm các quy định chung và cam kết mở cửa thị trường, quy tắc xuất xứ, hải quan và thuận lợi hóa thương mại, các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS), các rào cản kỹ thuật trong thương mại (TBT), thương mại dịch vụ, đầu tư,…Hiệp định EVFTA còn có các quy định mới như cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, trợ cấp, sở hữu trí tuệ, thương mại và phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, các vấn đề pháp lý - thể chế.
Tại Chương 10 của Hiệp định, Việt Nam và  EU đã đưa ra các cam kết, nghĩa vụ hướng đến việc đảm bảo khuôn khổ cạnh tranh bình đẳng trong thương mại, đầu tư giữa hai bên; đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các doanh nghiệp hoạt động tại các quốc gia thành viên Hiệp định; ngăn chặn và loại bỏ hành vi kinh doanh phản cạnh tranh trên thị trường, thúc đẩy hiệu quả kinh tế và phúc lợi người tiêu dùng.
Theo các chuyên gia, về cam kết Việt Nam và EU công nhận tầm quan trọng của môi trường cạnh tranh lành mạnh và các hành vi phản cạnh tranh có thể làm sai lệch sự vận hành đúng đắn của thị trường cũng như làm suy giảm lợi ích của quá trình tự do hóa thương mại.
Trên cơ sở nguyên tắc đó, hai bên cam kết áp dụng và duy trì khuôn khổ pháp luật cạnh tranh toàn diện trên cơ sở tự quyết nhằm xử lý các hành vi phản cạnh tranh như thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh và tập trung kinh tế gây cản trở cạnh tranh một cách đáng kể.
Mặt khác, Việt Nam và EU duy trì cơ quan chịu trách nhiệm, được trang bị phù hợp và có thẩm quyền cần thiết để thực thi đầy đủ và hiệu quả pháp luật cạnh tranh. Luật Cạnh tranh phải được thực thi một cách minh bạch và không mang tính phân biệt đối xử, tôn trọng các nguyên tắc công bằng trong tố tụng cạnh tranh cũng như quyền bảo vệ của đối tượng điều chỉnh. Các cam kết về cạnh tranh tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp
Với những cam kết về cạnh tranh toàn diện, Hiệp định EVFTA đã tạo ra khuôn khổ pháp lý, cơ chế để các doanh nghiệp có cơ hội phát triển hoạt động kinh doanh, thương mại, đầu tư tại các nước thành viên trong môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, không phân biệt đối xử.
Đặc biệt, các cam kết về cạnh tranh trong Hiệp định EVFTA tạo lập môi trường cạnh tranh hiệu quả cho tất cả các chủ thể tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị trường, thúc đẩy hiệu quả kinh tế và phúc lợi người tiêu dùng.
Mặt khác, các cam kết về chính sách và luật cạnh tranh trong Hiệp định EVFTA là những công cụ pháp lý hữu hiệu bảo về quyền và lợi ích hợp pháp cho các chủ thể tham gia kinh doanh trên phạm vi lãnh thổ các nước thành viên.
*Chủ động để tránh rủi ro
Để đảm bảo hoạt động trong môi trường cạnh tranh hiệu quả, ngăn ngừa các hành vi phản cạnh tranh có khả năng làm sai lệch sự vận hành đúng đắn của thị trường. Hoặc, làm giảm lợi ích trong hoạt động thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và EU, các chuyên gia thương mại khuyến cáo doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động, tăng cường tìm hiểu các cam kết về chính sách cạnh tranh trong Hiệp định EVFTA.
Đơn cử như thông qua các hình thức thông tin đăng tải trên cổng thông tin điện tử https://fta.moit.gov.vn/, các hội thảo, hội nghị, tập huấn và đào tạo hướng dẫn doanh nghiệp của cơ quan nhà nước. Từ đó, nâng cao hiểu biết, nắm rõ các nội dung, tuân thủ và thực thi các cam kết về cạnh tranh trong Hiệp định EVFTA.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cấn nắm rõ quy định về chính sách và pháp luật cạnh tranh các nước thành viên Hiệp định EVFTA trong quá trình hoạt động thương mại, đầu tư trong khuôn khổ Hiệp định.

Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý có thể gặp phải liên quan tới vấn đề pháp luật cạnh tranh, chống độc quyền khi tham gia hoạt động thương mại trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA.
Hơn nữa, việc nắm rõ các quy định pháp luật cạnh tranh và cam kết trong Hiệp định EVFTA giúp các doanh nghiệp kịp thời phát hiện, có thông tin đến cơ quan cạnh tranh về dấu hiệu các hành vi phản cạnh tranh trên thị trường; sử dụng các công cụ pháp lý về cạnh tranh để bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.
Mặt khác, doanh nghiệp cần chủ động khai thác cơ hội, nâng cao năng lực cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh, thương mại, đầu tư theo Hiệp định; thông qua việc nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, cạnh tranh về giá hàng hóa, dịch vụ, tăng cường các chương trình xúc tiến thương mại đến các thị trường EU…
Đặc biệt, để tìm hiểu và tham khảo các thông tin về pháp luật cạnh tranh các quốc gia EU, các chuyên gia thưuong mại cho biết doanh nghiệp có thể truy cập trang điện tử của Ủy ban châu Âu European Commission tại: https://ec.europa.eu/competition-policy/index_en./.