Hoàn thiện quy hoạch đô thị phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Sự kiện do Bộ Xây dựng và Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đồng chủ trì, phối hợp tổ chức cùng với các Bộ, ngành Trung ương, Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam, Tổng hội Xây dựng Việt Nam và các đối tác phát triển. Nội dung được đặt ra tại diễn đàn là việc hoàn thiện thể chế cho phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm là nhiệm vụ đột phá cùng đó là hoàn thiện quy hoạch đô thị phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn khẳng định, Việt Nam đang đi đúng hướng khi xác định phát triển đô thị là một trong ba đột phá chiến lược quốc gia. Nhưng để thành công, cần có cơ chế phối hợp đa ngành, đa cấp và liên vùng. Đồng thời, cần huy động hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước, đặc biệt là nguồn vốn xanh và tri thức quốc tế.

Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với phát triển đô thị. Đây cũng là thời điểm chuyển mình của cả đất nước khi triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chủ trương lớn đã tạo nên sự khởi đầu mới cho đổi mới căn bản trong quản trị và phát triển đô thị Việt Nam. Năm 2025 cũng đánh dấu chặng đường 10 năm thực hiện mục tiêu thứ 11 về phát triển bền vững trong nỗ lực chung toàn cầu thực hiện 17 mục tiêu Phát triển bền vững SDG (Mục tiêu toàn cầu của Liên hợp quốc).

Diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam đã được tổ chức định kỳ vào dịp tháng 11 hàng năm. Bên cạnh những thành tựu phát triển rất quan trọng đã đạt được về số lượng cũng như chất lượng phát triển đô thị, hệ thống đô thị Việt Nam cũng đang phải giải quyết các thách thức lớn đặt ra hiện nay.

Đó là tốc độ đô thị hóa nhanh nhưng chưa đồng đều; áp lực về hạ tầng kỹ thuật– xã hội, môi trường và nhà ở; ảnh hưởng ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh; yêu cầu chuyển đổi mô hình phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo và dữ liệu số...

Do đó, Diễn đàn năm nay sẽ phân tích, thảo luận các kết quả thực hiện nhiệm vụ giải pháp của Nghị quyết 06-NQ/TW, đồng thời là nền tảng đối thoại chính sách quốc gia để các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và các đối tác quốc tế cùng chia sẻ, trao đổi, tìm giải pháp hướng tới chủ đề trọng tâm của Diễn đàn năm 2025.

Ông Nguyễn Duy Hưng - Phó Trưởng Ban Chính sách chiến lược Trung ương, cần đánh giá thực trạng và chỉ ra được giải pháp khả thi, phù hợp nhằm hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước trong bối cảnh tình hình mới đã có nhiều thay đổi. Phát triển đô thị ở Việt Nam trong giai đoạn tới cần xác định rõ vai trò, tầm quan trọng của phát triển đô thị bền vững trong kỷ nguyên mới.

Trong đó, tổ chức phát triển hệ thống đô thị phải được sắp xếp lại phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, theo mạng lưới, đa trung tâm và tối ưu hạ tầng kết nối. Phát triển hệ thống đô thị vừa phải mang tính phổ quát, vừa phải bảo đảm sự phong phú, đa dạng, giữ bản sắc Việt Nam.

Theo đó, hoàn thiện thể chế cho phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm là nhiệm vụ đột phá. Cùng đó là hoàn thiện quy hoạch đô thị phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Muốn vậy, phải đổi mới tư duy quy hoạch, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và sử dụng dữ liệu trong lập quy hoạch.

Cần bảo đảm quy hoạch là công cụ dẫn dắt sự phát triển, bảo đảm lợi ích tổng thể, khai thác tối ưu không gian phát triển mới của các địa phương sau sắp xếp đơn vị hành chính. Hoàn thiện quy hoạch, kết nối hạ tầng giao thông - số - năng lượng. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch - ông Hưng nhấn mạnh.

Mặt khác, vừa bảo đảm phát triển thị trường bất động sản lành mạnh, vừa phải giải quyết nhu cầu nhà ở cho người dân và xử lý các vấn đề tồn tại, bức xúc kéo dài. Cùng đó, đô thị lớn cần tập trung, ưu tiên nguồn lực để sớm khắc phục được tình trạng ngập úng, tắc đường thường xuyên – ông Hưng nhấn mạnh.

Bên cạnh việc chú trọng phát triển kinh tế đô thị, theo ông Hưng, cần huy động, phát huy hiệu quả các nguồn lực. Tập trung phát triển mạnh kinh tế đô thị theo hướng đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển từ phát triển theo chiều rộng dựa vào đất đai, tài nguyên sang phát triển theo chiều sâu dựa trên đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát triển mạnh thương mại điện tử, tài chính số, logistics thông minh, hạ tầng dữ liệu và các dịch vụ đô thị số...

Đồng thời, ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong quản lý, phát triển đô thị; xây dựng chính quyền số, đô thị thông minh, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững.

Đại diện GIZ đánh giá, cần giải quyết thách thức trong phát triển đô thị từ cơ quan quản lý nhà nước; đồng thời, lồng ghép kinh nghiệm thực tế của địa phương đã đúc rút vào kế hoạch, quy hoạch thích ứng của các đô thị. Vấn đề khí hậu cần xem xét ngày từ những khâu đầu tiên, khi bắt đầu xây dựng, lập quy hoạch. Cùng đó, cần cơ chế tài chính để thực hiện.

Các giải pháp thực tế từ nguồn tài trợ của Đức và Thụy Sĩ thí điểm tại Đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua, ví dụ như mô hình thành phố bọt biển để chống úng ngập đã chứng minh việc tăng khả năng chống chịu tại đô thị. Do đó, Việt Nam cần tận dụng kinh nghiệm quốc tế trong việc tăng cường khả năng chống chịu, thích ứng với biến đổi khí hậu củ các đô thị. Như vậy, sẽ dần hình thành những đô thị an toàn.

Cục trưởng Cục trưởng Cục Phát triển đô thị Bộ Xây dựng Trần Quốc Thái khẳng định, việc sắp xếp đơn vị hành chính trên toàn quốc đã mở ra không gian phát triển đô thị – nông thôn hoàn toàn mới. Nhiều địa phương hình thành các tỉnh – thành phố có quy mô vùng, hình thành cơ sở để phát triển mô hình đô thị lớn, đa cực, có vị thế vùng và tầm quốc gia, đóng vai trò dẫn dắt phát triển, điều phối phát triển vùng.

Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh của hạ tầng khung quốc gia như mạng lưới đường cao tốc quốc gia – hiện đã vượt mốc 3.000 km - các tuyến vành đai của vùng đô thị lớn Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh đã tạo không gian phát triển mới cho hệ thống đô thị.

Theo ông Thái, có 8 yêu cầu đặt ra cho phát triển đô thị giai đoạn mới bám sát theo các Nghị quyết trụ cột của Bộ Chính trị. Đó là quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững hệ thống đô thị quốc gia; đáp ứng yêu cầu về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hội nhập quốc tế chủ động, toàn diện và sâu rộng; đổi mới thể chế và hoàn thiện pháp luật; đáp ứng yêu cầu về phát triển kinh tế tư nhân; phát triển giáo dục và đào tạo; bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân; Phát triển năng lượng xanh, bền vững và tự chủ

Trọng tâm đổi mới phát triển đô thị Việt Nam sẽ tập trung 5 nhóm ưu tiên. Trước tiên là tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị, đồng bộ với Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Quy hoạch và Luật Chính quyền địa phương (sửa đổi); điều chỉnh quy hoạch hệ thống đô thị - nông thôn và xây dựng, triển khai Chương trình phát triển đô thị quốc gia, xác định rõ trọng tâm các nhiệm vụ để thực hiện phát triển đô thị ứng phó biến đổi khí hậu, cải tạo đô thị song song với nhiệm vụ phát triển các đô thị động lực, đô thị sinh thái, đô thị thông minh gắn với các hành lang phát triển ưu tiên.

Cùng đó là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về phát triển đô thị, kết nối với cơ sở dữ liệu đất đai, dân cư, đầu tư, hạ tầng, từng bước chuyển đổi mô hình quản lý sang  quản trị đô thị và đánh giá chất lượng phát triển đô thị bằng dữ liệu thời gian thực.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, huy động nguồn lực từ hợp tác để phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, chia sẻ kinh nghiệm trong quy hoạch TOD, phát triển đô thị carbon thấp và hạ tầng thông minh.

Đồng thời, tăng cường năng lực quản lý đô thị ở các cấp, đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý có tư duy tích hợp, năng lực số, khả năng điều phối liên ngành, phục vụ hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp.

Vấn đề đặt ra hiện nay không chỉ là "xây thêm đô thị", mà là phát triển và quản lý để đạt được những đô thị chất lượng, đáng sống, thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh, hiệu quả, có bản sắc, liên kết để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.