Iran: Nguyên nhân và những tác động của sự sụt giá đồng rial (Phần 2)
Chúng thường bắt đầu với một cuộc khủng hoảng tiền tệ, rồi lan sang phần còn lại của nền kinh tế. Quy trình của sự lan truyền này tương đối khác ở Iran, nơi mà nhờ có dầu mỏ, chính phủ là bên kiếm lời chủ yếu từ ngoại tệ, nhiều hơn so với ở các nước như Argentina và Thổ Nhĩ Kỳ, nơi mà điều này là không đúng.
Chẳng hạn, ở cả Argentina lẫn Thổ Nhĩ Kỳ, các ngân hàng tư nhân vay những khoản nợ lớn được định giá bằng đồng USD từ các chủ nợ nước ngoài.
Sau một cú sốc, việc thanh toán và trả lãi các khoản nợ này nhanh chóng trở nên tốn kém hơn. Để ngăn không cho các ngân hàng phá sản, chính phủ đẩy cao lãi suất, gây tổn hại tới sản lượng, hoặc gia hạn tín dụng cho các ngân hàng, gây ra lạm phát.
Điều kỳ lạ là không giống như ở Argentina hay Thổ Nhĩ Kỳ, cuộc khủng hoảng tiền tệ ở Iran có thể giúp ích cho hệ thống ngân hàng của nước này. Điều này không phải là vì các ngân hàng Iran vững mạnh hơn - trái lại, họ đã vỡ nợ trong nhiều năm - mà vì các khoản nợ lớn của họ được tính bằng đồng rial, và lạm phát có thể xóa bỏ chúng.
Các ngân hàng đã và đang phải chịu những tác động tiêu cực do bất động sản Iran sụt giá cách đây 5 năm. Tuy nhiên, tình trạng sụt giá đã khiến lạm phát gia tăng rất nhanh, có khả năng vượt ngưỡng 50% trong năm nay, làm gia tăng giá trị của bất động sản và các tài sản khác do các ngân hàng sở hữu.
Tương tự, tác động của tình trạng sụt giá đối với thu nhập ở Iran không giống như ở một quốc gia điển hình. Chính phủ Iran có thể phân bổ ngoại hối mà họ thu được từ dầu mỏ để trợ cấp cho các khu vực hoặc các nhóm dân cư cụ thể.
Ở Argentina và Thổ Nhĩ Kỳ, chính phủ là bên mua ròng ngoại hối, do vậy họ không thể làm điều đó. Đó là lý do giải thích tại sao việc đề cập tới tỷ giá hối đoái ở Iran, như điều người ta thường làm, lại dẫn tới sai lầm.
Hiện tại, Iran có 3 tỷ giá hối đoái khác nhau. Thứ nhất là tỷ giá trên thị trường tự do, vốn có quy mô khá nhỏ và, theo một quan chức thuộc ngân hàng trung ương, chỉ chiếm 3% lượng tiền tệ được giao dịch. Gần đây, tỷ giá này dao động ở mức 140.000 rial đổi 1 USD.
Thứ hai là tỷ giá trên thị trường nơi các nhà xuất khẩu và nhập khẩu được cấp phép giao dịch với nhau. Tỷ giá trên thị trường này trong thời gian gần đây ở vào khoảng 90.000 rial đổi 1 USD.
Cuối cùng, chính phủ bán tới một nửa thu nhập từ kinh doanh ngoại hối với tỷ giá thấp hơn nhiều - 42.000 rial đổi 1 USD - để nhập khẩu các nhu yếu phẩm gia dụng cơ bản và hàng hóa cần thiết cho sản xuất công nghiệp.
Vì có những tỷ giá hối đoái khác nhau này nên tình trạng sụt giá tác động không đồng đều đến tất cả các khu vực. Từ tháng 4/2018, trong khi tỷ giá trên thị trường tự do giảm hơn 60%, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chỉ tăng 16%.
Do đó, việc đánh giá mức độ sụt giảm về tiêu chuẩn sống dựa trên mức độ sụt giảm về giá trị của đồng rial sẽ dẫn tới sai lầm.
Chính phủ Iran đã phản ứng trước các điều kiện kinh tế đang xấu đi bằng các chương trình gia tăng sự bảo vệ đối với người nghèo trước những hậu quả tồi tệ nhất của các biện pháp trừng phạt. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ vẫn là vấn đề kinh tế lớn hơn.
1/3 nam giới và 1/2 nữ giới dưới 30 tuổi có bằng đại học đang thất nghiệp. Đồng rial giảm giá có thể giúp chính phủ tạo công ăn việc làm bằng cách gia tăng nhu cầu đối với các mặt hàng xuất khẩu ngoài dầu mỏ của Iran.
Tuy nhiên, vẫn có hạn chế trong việc tạo công ăn việc làm chừng nào các biện pháp trừng phạt tài chính của Mỹ còn ngăn chặn Iran tiếp cận hệ thống ngân hàng toàn cầu.
Giờ đây, Iran phụ thuộc vào Liên minh châu Âu, Trung Quốc và Nga để được tiếp cận các thị trường toàn cầu, khi các cường quốc này tìm cách cứu vãn những gì còn sót lại của thỏa thuận hạt nhân mà trong đó họ là các bên tham gia. Liệu các cường quốc này có thể mở đường sống cho nền kinh tế Iran hay không vẫn là một câu hỏi mở.
Việc Mỹ áp dụng trở lại các biện pháp trừng phạt đã giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Iran, nhưng không thể thực sự đánh giá nó dựa trên mức độ sụt giá tiền tệ của Iran. Những gì diễn ra với nền kinh tế Iran phần lớn phụ thuộc vào ảnh hưởng của sự sụt giá tiền tệ đối với tình trạng công ăn việc làm và thu nhập thực tế.
Ngay cả khi đó, việc công chúng Iran sẽ phản ứng ra sao trước khó khăn về kinh tế vẫn là ẩn số lớn hơn: Người dân Iran sẽ hối thúc các nhà lãnh đạo của họ nhượng bộ trước những đòi hỏi của Mỹ như chính quyền Trump hy vọng, hay họ sẽ từ bỏ nền chính trị cử tri và các mối quan hệ với phần còn lại của thế giới như những người Iran theo đường lối cứng rắn hy vọng?
Tin liên quan
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ sẽ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Nga
07:34' - 21/10/2018
Rạng sáng 21/10 theo giờ Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã xác nhận nước này sẽ rút khỏi hiệp ước vũ khí hạt nhân với Nga, đồng thời cáo buộc Moskva đã vi phạm thỏa thuận này.
-
Kinh tế Thế giới
Iran: Nguyên nhân và những tác động của sự sụt giá đồng rial (Phần 1)
06:12' - 21/10/2018
Các biện pháp của chính quyền ông Donald Trump đã tác động tiêu cực đến kinh tế Iran, nhưng sự sụt giảm bất ngờ của đồng rial là do sự điều hành kém hiệu quả của Tehran và cơ cấu nền kinh tế ốm yếu.
-
Tài chính
Đồng rial của Iran giảm xuống mức thấp kỷ lục
19:28' - 26/09/2018
Đồng rial đã mất gần 75% giá trị kể từ đầu năm 2018.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc và Iran cam kết duy trì thỏa thuận hạt nhân
15:31' - 25/09/2018
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nhấn mạnh Trung Quốc kêu gọi duy trì thỏa thuận toàn diện về vấn đề hạt nhân Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Ngoại trưởng Iran nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc với việc duy trì thỏa thuận hạt nhân
15:41' - 03/08/2018
Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif ngày 3/8 nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc đối với việc duy trì thỏa thuận hạt nhân Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận này.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ nêu điều kiện cho một thỏa thuận hạt nhân Iran mới
07:22' - 22/05/2018
Mỹ sẽ gia tăng áp lực tài chính lên Iran với "những lệnh trừng phạt mạnh nhất trong lịch sử".
-
Kinh tế Thế giới
Những tác động của việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (Phần 2)
06:30' - 20/05/2018
Quyết định rút khỏi JCPOA tác động không nhỏ đến phần còn lại của thế giới, bởi vì Mỹ có thể sử dụng các công cụ trừng phạt quyền lực của mình để buộc các quốc gia ngừng nhập khẩu dầu từ Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Những tác động của việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (Phần 1)
05:30' - 20/05/2018
Quyết định rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran của Tổng thống Donald Trump có ảnh hưởng lan rộng trên toàn cầu, từ các thị trường hàng hóa trên thế giới đến hoạt động kinh tế của nhiều nước.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ và Mexico tiến gần tới thỏa thuận về thuế thép
12:19'
Mỹ và Mexico đang tiến gần đến thỏa thuận có thể dỡ bỏ mức thuế 50% mà Tổng thống Donald Trump áp đặt lên thép nhập khẩu từ Mexico, với điều kiện khối lượng nhập khẩu không vượt một ngưỡng nhất định.
-
Kinh tế Thế giới
Tòa phúc thẩm cho phép tạm thời duy trì chính sách thuế gây tranh cãi của Tổng thống Mỹ
12:18'
Tòa phúc thẩm liên bang tại thủ đô Washington (Mỹ) ra phán quyết cho phép Tổng thống Donald Trump tạm thời duy trì loạt thuế quan gây tranh cãi – được ông gọi là “Biểu thuế Ngày Giải phóng”.
-
Kinh tế Thế giới
Thỏa thuận khung Mỹ-Trung mở đường cho giải quyết căng thẳng thương mại
09:44'
Sau 2 ngày đàm phán cấp cao tại Anh, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận khung then chốt, mở ra triển vọng mới trong việc giải quyết các bất đồng thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.
-
Kinh tế Thế giới
WB hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu
08:34'
Ngân hàng Thế giới (WB) ngày 10/6 đã giảm mạnh dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 xuống còn 2,3%, cắt giảm 0,4 điểm phần trăm so với dự báo trước đó.
-
Kinh tế Thế giới
WB nâng dự báo tăng trưởng GDP của Nga năm 2026
08:33'
Nền kinh tế Nga sẽ tăng trưởng 1,4% vào năm 2025 và 1,2% vào năm 2026 và 2027. Điều này được nêu trong báo cáo của Ngân hàng Thế giới tháng Sáu về triển vọng kinh tế toàn cầu.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận khung về thương mại
08:33'
Mỹ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận khung then chốt, mở ra triển vọng mới trong việc giải quyết các bất đồng thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế Anh loay hoay tìm đường giữa sương mù
21:01' - 10/06/2025
Tỷ lệ thất nghiệp ở nước Anh đã tăng lên 4,6% trong 3 tháng tính đến cuối tháng 4/2025 và là mức cao nhất kể từ tháng 7/2021.
-
Kinh tế Thế giới
Cuộc chiến giá và vòng xoáy giảm phát tại Trung Quốc
19:01' - 10/06/2025
Dữ liệu mới đây cho thấy giá tiêu dùng tại Trung Quốc đã giảm 0,1% trong tháng Năm so với cùng kỳ năm ngoái.
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế Trung Quốc: Chông chênh đường thoát hiểm
18:25' - 10/06/2025
Hai tháng sau khi Mỹ bất ngờ áp đặt các biện pháp thuế quan mới đối với hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang cảm nhận những tác động nặng nề.