Iran: Nguyên nhân và những tác động của sự sụt giá đồng rial (Phần 2)
Chúng thường bắt đầu với một cuộc khủng hoảng tiền tệ, rồi lan sang phần còn lại của nền kinh tế. Quy trình của sự lan truyền này tương đối khác ở Iran, nơi mà nhờ có dầu mỏ, chính phủ là bên kiếm lời chủ yếu từ ngoại tệ, nhiều hơn so với ở các nước như Argentina và Thổ Nhĩ Kỳ, nơi mà điều này là không đúng.
Chẳng hạn, ở cả Argentina lẫn Thổ Nhĩ Kỳ, các ngân hàng tư nhân vay những khoản nợ lớn được định giá bằng đồng USD từ các chủ nợ nước ngoài.
Sau một cú sốc, việc thanh toán và trả lãi các khoản nợ này nhanh chóng trở nên tốn kém hơn. Để ngăn không cho các ngân hàng phá sản, chính phủ đẩy cao lãi suất, gây tổn hại tới sản lượng, hoặc gia hạn tín dụng cho các ngân hàng, gây ra lạm phát.
Điều kỳ lạ là không giống như ở Argentina hay Thổ Nhĩ Kỳ, cuộc khủng hoảng tiền tệ ở Iran có thể giúp ích cho hệ thống ngân hàng của nước này. Điều này không phải là vì các ngân hàng Iran vững mạnh hơn - trái lại, họ đã vỡ nợ trong nhiều năm - mà vì các khoản nợ lớn của họ được tính bằng đồng rial, và lạm phát có thể xóa bỏ chúng.
Các ngân hàng đã và đang phải chịu những tác động tiêu cực do bất động sản Iran sụt giá cách đây 5 năm. Tuy nhiên, tình trạng sụt giá đã khiến lạm phát gia tăng rất nhanh, có khả năng vượt ngưỡng 50% trong năm nay, làm gia tăng giá trị của bất động sản và các tài sản khác do các ngân hàng sở hữu.
Tương tự, tác động của tình trạng sụt giá đối với thu nhập ở Iran không giống như ở một quốc gia điển hình. Chính phủ Iran có thể phân bổ ngoại hối mà họ thu được từ dầu mỏ để trợ cấp cho các khu vực hoặc các nhóm dân cư cụ thể.
Ở Argentina và Thổ Nhĩ Kỳ, chính phủ là bên mua ròng ngoại hối, do vậy họ không thể làm điều đó. Đó là lý do giải thích tại sao việc đề cập tới tỷ giá hối đoái ở Iran, như điều người ta thường làm, lại dẫn tới sai lầm.
Hiện tại, Iran có 3 tỷ giá hối đoái khác nhau. Thứ nhất là tỷ giá trên thị trường tự do, vốn có quy mô khá nhỏ và, theo một quan chức thuộc ngân hàng trung ương, chỉ chiếm 3% lượng tiền tệ được giao dịch. Gần đây, tỷ giá này dao động ở mức 140.000 rial đổi 1 USD.
Thứ hai là tỷ giá trên thị trường nơi các nhà xuất khẩu và nhập khẩu được cấp phép giao dịch với nhau. Tỷ giá trên thị trường này trong thời gian gần đây ở vào khoảng 90.000 rial đổi 1 USD.
Cuối cùng, chính phủ bán tới một nửa thu nhập từ kinh doanh ngoại hối với tỷ giá thấp hơn nhiều - 42.000 rial đổi 1 USD - để nhập khẩu các nhu yếu phẩm gia dụng cơ bản và hàng hóa cần thiết cho sản xuất công nghiệp.
Vì có những tỷ giá hối đoái khác nhau này nên tình trạng sụt giá tác động không đồng đều đến tất cả các khu vực. Từ tháng 4/2018, trong khi tỷ giá trên thị trường tự do giảm hơn 60%, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chỉ tăng 16%.
Do đó, việc đánh giá mức độ sụt giảm về tiêu chuẩn sống dựa trên mức độ sụt giảm về giá trị của đồng rial sẽ dẫn tới sai lầm.
Chính phủ Iran đã phản ứng trước các điều kiện kinh tế đang xấu đi bằng các chương trình gia tăng sự bảo vệ đối với người nghèo trước những hậu quả tồi tệ nhất của các biện pháp trừng phạt. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ vẫn là vấn đề kinh tế lớn hơn.
1/3 nam giới và 1/2 nữ giới dưới 30 tuổi có bằng đại học đang thất nghiệp. Đồng rial giảm giá có thể giúp chính phủ tạo công ăn việc làm bằng cách gia tăng nhu cầu đối với các mặt hàng xuất khẩu ngoài dầu mỏ của Iran.
Tuy nhiên, vẫn có hạn chế trong việc tạo công ăn việc làm chừng nào các biện pháp trừng phạt tài chính của Mỹ còn ngăn chặn Iran tiếp cận hệ thống ngân hàng toàn cầu.
Giờ đây, Iran phụ thuộc vào Liên minh châu Âu, Trung Quốc và Nga để được tiếp cận các thị trường toàn cầu, khi các cường quốc này tìm cách cứu vãn những gì còn sót lại của thỏa thuận hạt nhân mà trong đó họ là các bên tham gia. Liệu các cường quốc này có thể mở đường sống cho nền kinh tế Iran hay không vẫn là một câu hỏi mở.
Việc Mỹ áp dụng trở lại các biện pháp trừng phạt đã giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Iran, nhưng không thể thực sự đánh giá nó dựa trên mức độ sụt giá tiền tệ của Iran. Những gì diễn ra với nền kinh tế Iran phần lớn phụ thuộc vào ảnh hưởng của sự sụt giá tiền tệ đối với tình trạng công ăn việc làm và thu nhập thực tế.
Ngay cả khi đó, việc công chúng Iran sẽ phản ứng ra sao trước khó khăn về kinh tế vẫn là ẩn số lớn hơn: Người dân Iran sẽ hối thúc các nhà lãnh đạo của họ nhượng bộ trước những đòi hỏi của Mỹ như chính quyền Trump hy vọng, hay họ sẽ từ bỏ nền chính trị cử tri và các mối quan hệ với phần còn lại của thế giới như những người Iran theo đường lối cứng rắn hy vọng?
Tin liên quan
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ sẽ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Nga
07:34' - 21/10/2018
Rạng sáng 21/10 theo giờ Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã xác nhận nước này sẽ rút khỏi hiệp ước vũ khí hạt nhân với Nga, đồng thời cáo buộc Moskva đã vi phạm thỏa thuận này.
-
Kinh tế Thế giới
Iran: Nguyên nhân và những tác động của sự sụt giá đồng rial (Phần 1)
06:12' - 21/10/2018
Các biện pháp của chính quyền ông Donald Trump đã tác động tiêu cực đến kinh tế Iran, nhưng sự sụt giảm bất ngờ của đồng rial là do sự điều hành kém hiệu quả của Tehran và cơ cấu nền kinh tế ốm yếu.
-
Tài chính
Đồng rial của Iran giảm xuống mức thấp kỷ lục
19:28' - 26/09/2018
Đồng rial đã mất gần 75% giá trị kể từ đầu năm 2018.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc và Iran cam kết duy trì thỏa thuận hạt nhân
15:31' - 25/09/2018
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nhấn mạnh Trung Quốc kêu gọi duy trì thỏa thuận toàn diện về vấn đề hạt nhân Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Ngoại trưởng Iran nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc với việc duy trì thỏa thuận hạt nhân
15:41' - 03/08/2018
Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif ngày 3/8 nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc đối với việc duy trì thỏa thuận hạt nhân Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận này.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ nêu điều kiện cho một thỏa thuận hạt nhân Iran mới
07:22' - 22/05/2018
Mỹ sẽ gia tăng áp lực tài chính lên Iran với "những lệnh trừng phạt mạnh nhất trong lịch sử".
-
Kinh tế Thế giới
Những tác động của việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (Phần 2)
06:30' - 20/05/2018
Quyết định rút khỏi JCPOA tác động không nhỏ đến phần còn lại của thế giới, bởi vì Mỹ có thể sử dụng các công cụ trừng phạt quyền lực của mình để buộc các quốc gia ngừng nhập khẩu dầu từ Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Những tác động của việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (Phần 1)
05:30' - 20/05/2018
Quyết định rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran của Tổng thống Donald Trump có ảnh hưởng lan rộng trên toàn cầu, từ các thị trường hàng hóa trên thế giới đến hoạt động kinh tế của nhiều nước.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ - Trung Quốc nối lại đàm phán thương mại tại Anh
21:07'
Ngày 9/6, Mỹ và Trung Quốc đã bắt đầu vòng đàm phán thương mại mới tại thủ đô London (Anh), đánh dấu cuộc họp đầu tiên của cơ chế tham vấn kinh tế và thương mại song phương .
-
Kinh tế Thế giới
Xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc đạt đỉnh năm
19:34'
Lượng đất hiếm xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng Năm đã tăng 23% so với tháng trước đó, đạt 5.864,60 tấn, mức cao nhất trong vòng một năm.
-
Kinh tế Thế giới
Nền kinh tế Trung Quốc vẫn đứng trước áp lực giảm phát
16:12'
Theo số liệu mà Tổng cục Thống kê quốc gia Trung Quốc (NBS) công bố sáng 9/6, CPI của Trung Quốc trong tháng 5/2025 đã giảm 0,1% so với cùng kỳ năm ngoái.
-
Kinh tế Thế giới
Hàng hóa tăng đột biến, các cảng biển Mỹ có nguy cơ tắc nghẽn
15:27'
Theo công ty tư vấn hàng hải eeSea, tổng năng lực vận tải từ châu Á đến Bắc Mỹ sẽ đạt 2,4 triệu TEU trong tháng Sáu - tăng 400.000 TEU so với tháng Năm.
-
Kinh tế Thế giới
Sắc lệnh cấm nhập cảnh công dân từ 12 quốc gia của Mỹ có hiệu lực
14:25'
Một sắc lệnh mới về hạn chế nhập cảnh do Tổng thống Mỹ Donald Trump ban hành gần đây đã chính thức có hiệu lực từ rạng sáng 9/6 theo giờ địa phương.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc vẫn chưa thoát khỏi “bóng ma” giảm phát
12:11'
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và chỉ số giá sản xuất (PPI) của Trung Quốc trong tháng 5/2025 tiếp tục giảm.
-
Kinh tế Thế giới
Đất hiếm: Trọng tâm đàm phán thương mại Mỹ-Trung
10:36'
Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng Kevin Hassett cho biết Mỹ sẽ đề nghị Trung Quốc tăng xuất khẩu kim loại đất hiếm trong khuôn khổ những cuộc đàm phán tại London.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đồng ý đàm phán thuế quan với Thái Lan nhưng chưa xác định thời điểm
08:53'
Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Thái Lan Pichai Chunhavajira khẳng định Mỹ chính thức đồng ý khởi động đàm phán thuế quan với Thái Lan, song không xác nhận thời điểm bắt đầu đàm phán.
-
Kinh tế Thế giới
Thái Lan và Campuchia sẽ họp về tranh chấp biên giới vào ngày 14/6
08:07'
Thái Lan và Campuchia sẽ tăng cường hợp tác thông qua cơ chế kỹ thuật JBC, dự kiến họp vào ngày 14/6 tới để “đưa mối quan hệ giữa hai nước trở lại bình thường sớm nhất có thể”.