Không dễ gỡ "nút thắt" về vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Đó là những lí do chính khiến nhiều doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), siêu nhỏ chưa thể tiếp cận dòng tín dụng ngân hàng, dù các ngân hàng đang công bố nhiều gói tín dụng với lãi suất ưu đãi.

* Muôn kiểu vướng mắc

Ngành du lịch Việt Nam đang chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19 khi hầu hết các doanh nghiệp trong ngành bắt đầu ghi nhận tăng trưởng dương từ năm 2024. Năm 2025, Việt Nam phấn đấu đón từ 22-23 triệu lượt khách du lịch quốc tế; phục vụ 120-130 triệu lượt khách du lịch nội địa. Đây là mục tiêu cao nhất về đón khách quốc tế trong năm mà ngành du lịch Việt Nam được đặt ra từ trước đến nay.

Khách quốc tế tham quan Chợ Bình Tây, ngôi chợ có kiến trúc đẹp bậc nhất tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Hồng Đạt - TTXVN

Các doanh nghiệp du lịch theo đó cũng được dự báo sẽ tiếp tục phục hồi mạnh trong năm nay. Thế nhưng, câu chuyện tiếp cận tín dụng ngân hàng để phục vụ hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp ngành này vẫn đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp SME, doanh nghiệp siêu nhỏ.

Theo ông Phạm Anh Nhân, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thương mại và Dịch vụ du lịch Vietnam Tourist, các ngân hàng hiện đang có các gói tín dụng ưu đãi bao gồm cả vay tín chấp và có tài sản thế chấp cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn của các doanh nghiệp du lịch hiện nay không dễ.

Để được vay vốn từ ngân hàng, doanh nghiệp phải cung cấp hồ sơ tài chính; trong đó, có báo cáo tài chính trong 3 năm gần nhất và phải có lợi nhuận dương mới đáp ứng yêu cầu của ngân hàng. Tuy nhiên, đối với đa số các doanh nghiệp du lịch thì đây là yêu cầu khó có thể đáp ứng.

"Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, trong giai đoạn 2022-2023 đa số báo cáo tài chính doanh nghiệp du lịch thường ghi nhận lỗ. Do đó, các doanh nghiệp bị hạn chế điều kiện về hồ sơ tài chính nên rất khó tiếp cận vốn vay ngân hàng", ông Nhân cho biết.

Đại diện một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vật liệu xây dựng ở Tp. Hồ Chí Minh cũng cho biết đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận vốn ngân hàng.

Lĩnh vực này bị ảnh hưởng gián tiếp do thời gian qua các dự án bất động sản – xây dựng ở thành phố trong trạng thái "bất động". Để duy trì hoạt động, các doanh nghiệp nhỏ đều phải cầm cố tài sản đảm bảo để có nguồn tài chính chi trả lương, vốn lưu động…

"Ở thời điểm này doanh nghiệp muốn đầu tư mở rộng sản xuất nhưng không còn tài sản đảm bảo để vay vốn. Vì vậy, doanh nghiệp đã hợp tác cùng khách hàng, dùng tài sản đảm bảo của khách hàng để vay vốn. Tuy nhiên, do tài sản của bên thứ 3 không liên quan đến công ty nên một số ngân hàng không chấp nhận cho vay", đại diện doanh nghiệp này cho biết.

Chia sẻ trong một hội nghị kết nối ngân hàng – doanh nghiệp cuối tháng 2/2025, lãnh đạo một doanh nghiệp chuyên cung cấp nguyên phụ liệu dệt may ở Tp. Hồ Chí Minh cho biết, muốn được vay với lãi suất ưu đãi thì bản thân doanh nghiệp phải có quan hệ thật tốt với ngân hàng, từ nhân viên tín dụng, cho đến Giám đốc chi nhánh.

Bản thân doanh nghiệp này đang có khoản vay ngắn hạn và còn hạn mức tín dụng tại một ngân hàng. Doanh nghiệp đã làm hồ sơ đề xuất được vay trung hạn để mua sắm máy móc, thế nhưng đã đợi 3 tháng nay vẫn chưa thấy ngân hàng trả lời. Nguyên nhân là do lãnh đạo cũ (người có mối quan hệ quen biết với doanh nghiệp) vừa nghỉ hưu, còn tân lãnh đạo thì chưa chịu duyệt hồ sơ vay vốn.

Theo vị này, câu chuyện tiếp cận vốn ngân hàng có nhiều góc khuất mà không phải doanh nghiệp nào cũng có thể công khai kể hết. Trong mối quan hệ đó, doanh nghiệp luôn là đối tượng bị rơi vào "thế bí".

Thực tế khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh (HUBA) công bố cuối tháng 2/2025 cho thấy, có tới 37% doanh nghiệp trên địa bàn thành phố đang rơi vào tình trạng thiếu vốn kinh doanh. Đáng chú ý, trong bảng đề xuất kiến nghị, có khoảng 59% số doanh nghiệp khảo sát đề nghị được hỗ trợ vốn tín dụng, giảm lãi suất. Đây cũng là nội dung được cộng đồng doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh kiến nghị được hỗ trợ nhiều nhất.

Khách hàng giao dịch tại ngân hàng LPBank. Ảnh: BNEWS/TTXVN phát

Theo HUBA, hiện nay khá nhiều doanh nghiệp đang thiếu tiền để trả nợ các khoản nợ trước đây và bổ sung vốn lưu động cho hoạt động tiếp theo. Trong khi đó, ở nhóm doanh nghiệp gia đình, có khá nhiều chủ doanh nghiệp sử dụng tài sản cá nhân để vay vốn tiêu dùng, vốn khác phục vụ cho hoạt động đầu tư của doanh nghiệp; từ đó đã dẫn đến thâm hụt vốn…

Ông Nguyễn Phước Hưng, Phó Chủ tịch thường trực HUBA cho biết, trên thị trường đầu tư và kinh doanh, các doanh nghiệp Việt Nam luôn thua thiệt trước doanh nghiệp FDI, vì có nguồn vốn kinh doanh mỏng. Do đó, thời gian qua có khá nhiều doanh nghiệp có biểu hiện hụt hơi và khó có khả năng phục hồi, nếu không có sự trợ giúp của Nhà nước. Đặc biệt, năm 2025 sẽ có 217.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn; trong đó, ngành bất động sản nhà ở khoảng 100.000 tỷ đồng.

Theo ông Hưng, Chính phủ và Ngân hàng nhà nước đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng hiệu quả được đánh giá là chưa cao. Nguyên nhân là do điều kiện hưởng hỗ trợ khắt khe, thủ tục không thuận tiện, e ngại thanh kiểm tra, vướng mắc về pháp lý... nên số doanh nghiệp tiếp cận được chưa nhiều.

Ngay cả gần đây, Ngân hàng Nhà nước Khu vực II (trước là Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Tp. Hồ Chí Minh) đang phối hợp với các ngân hàng thương mại trên địa bàn triển khai gói tín dụng hỗ trợ 507.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tiếp cận chủ yếu tập trung vào các đơn vị có điểm đánh giá tín nhiệm tín dụng tốt và có tài sản, hàng hóa đảm bảo khoản vay.

Trước tình hình khó khăn trên, cộng đồng doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh đề nghị Ngân hàng Nhà nước gia hạn lâu dài chính sách giảm lãi suất, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ theo Thông tư số 02/2023/TT-NHNN về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn.

Đồng thời, kiến nghị ngân hàng có chính sách vay mở rộng, ưu đãi cho các chủ doanh nghiệp gia đình, hoặc đơn giản điều kiện vay, thủ tục vay, mục đích vay vốn... giúp giải tỏa khó khăn cho chủ doanh nghiệp và cho bản thân doanh nghiệp.

Cũng theo HUBA, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa lâm vào tình trạng khó khăn. Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn và ngân hàng do áp dụng công nghệ hiện đại, giảm chi phí, giảm nhân lực, tăng đầu tư, cải tiền hệ thống quản trị... đã đạt các thành tự đáng kể. Hầu hết các ngân hàng kinh doanh có lãi cao. Do đó, cộng đồng doanh nghiệp mong muốn các ngân hàng thương mại chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp thông qua việc hạ thấp biên lãi ròng (NIM) để giảm thiểu tối đa lãi suất vay vốn.

"Với nền kinh tế ổn định, tỷ giá biến động không cao (<2%/năm), sự đảm bảo an toàn hệ thống của Ngân hàng Nhà nước thì mức biên lãi ròng thấp nhất 3% được cho là cao (một số ngân hàng lên tới 4-4,5%), khi so với khoản vay ngoại tệ nước ngoài chỉ từ 1,5-2,5%. Do đó, các doanh nghiệp kiến nghị ngành ngân hàng giảm NIM về 2,5% để cùng đồng hành, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp", đại diện HUBA cho biết.

Ngoài ra, HUBA đề xuất Nhà nước cần có các cơ chế, chính sách để phát triển, thu hút, đảm bảo vận hành hiệu quả các nguồn vốn từ các sản phẩm tài chính khác (quỹ đầu tư bất động sản; quỹ tiết kiệm nhà ở, chứng khoán hóa bất động sản...), hay kênh khác (đầu tư trực tiếp, gián tiếp nước ngoài). Bên cạnh đó, các chính sách nhằm mở cửa và hỗ trợ phát hành trái phiếu doanh nghiệp là một giải pháp quan trọng giải quyết vốn cho doanh nghiệp, mà không phụ thuộc vốn vay ngân hàng.