Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thủ tướng Canada Justin Trudeau tại Washington DC. Ảnh: EPA/TTXVN
NAFTA là thỏa thuận 3 bên gồm Mexico, Canada và Mỹ có hiệu lực từ năm 1994 nhằm giảm thiểu hàng rào thương mại. Kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Mỹ Donald Trump đặc biệt phản đối thỏa thuận này. Ông Trump đã thề sẽ thực hiện một thỏa thuận mới với Mexico và Canada và các cuộc đàm phán bắt đầu được tiến hành vào tháng 8/2017.
Hơn 1 năm sau, quá trình đàm phán vẫn chưa thể đi tới hồi kết. Tuy nhiên, đến cuối tháng Tám vừa qua, Mỹ và Mexico đã đạt được một thỏa thuận sơ bộ mà không có sự tham gia của Canada.
Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ để Canada đứng ngoài cuộc chơi và sẽ ký thỏa thuận chỉ với riêng Mexico nếu như Canada không tham gia đàm phán. Ông Trump gần đây thậm chí còn đe dọa áp một khoản thuế quan khổng lồ đối với mặt hàng ô tô xuất khẩu của Canada, điều sẽ khiến hai bên khó có thể đi tới một thỏa thuận.
Để tránh khả năng này xảy ra, các nhà đàm phán Mỹ và Canada đang chịu một sức ép lớn nhằm đạt được một thỏa thuận vào cuối tháng này mà họ tin rằng có thể bảo vệ được lợi ích của người dân mỗi nước.
Mong muốn tiếp cận thị trường sữa Canada của Mỹ đã trở thành một trong những vấn đề lớn trong các cuộc đàm phán NAFTA và là lý do tại sao ông Trump cho rằng NAFTA là sai lầm nghiêm trọng gây thiệt hại cho những nông dân chăn nuôi bò sữa của Mỹ.
Canada sử dụng cái được gọi là hệ thống quản lý nguồn cung cấp đối với sữa, trứng và gia cầm để điều phối chặt chẽ số lượng sản phẩm có thể được sản xuất và áp mức thuế cũng như hạn ngạch nghiêm ngặt đối với các mặt hàng này khi được vận chuyển vào trong nước.
Sau khi lượng xuất khẩu sản phẩm sữa của Mỹ vào thị trường béo bở này của Canada bị sụt giảm hồi năm 2017, các nông dân nuôi bò sữa của Mỹ đã lên tiếng báo động. Chính sách mới này của Canada khiến ông Trump tức giận và cho rằng đang xảy ra một số điều bất công ở Canada mà ảnh hưởng tới những nông dân Mỹ nuôi bò sữa và những người khác.
Mỹ không muốn Canada thay đổi toàn bộ hệ thống quản lý nguồn cung, nhưng lại muốn thâm nhập nhiều hơn thị trường sữa của Canada. Và mặc dù điều đó có thể thực sự tốt cho người tiêu dùng Canada, nhưng đây là vấn đề nhạy cảm về chính trị ở nước này.
Bởi theo ông Sarah Goldfeder, người đứng đầu Nhóm Chiến lược Earnscliffe và là thành viên của Viện Toàn cầu Canada, việc bảo vệ ngành sữa cũng là một vấn đề thời sự ở Quebec, nơi mà Đảng Tự do của Thủ tướng Canada Justin Trudeau đang mất vị thế so với đảng Bảo thủ trong các cuộc bầu cử ở cấp tỉnh.
Vì vậy, đảng này có thể không muốn làm ảnh hưởng tới vị trí đang lung lay của mình. Canada không muốn bán đứng nông dân của mình, đặc biệt là trước một cuộc bầu cử quan trọng. Trong khi đó, Mỹ đã thể hiện rõ ràng rằng họ đang quan tâm sâu sắc về vấn đề sữa. Theo cố vấn kinh tế của Nhà Trắng Larry Kudlow, đối với Mỹ, những cuộc đàm phán gần đây đều hướng về vấn đề “sữa”.
Đối với Canada, để nước này nhượng bộ trong vấn đề sữa và trở lại vào bàn đàm phán nhằm tiến tới một NAFTA sửa đổi, Mỹ có thể sẽ cần phải nới lỏng lập trường của mình đối với Chương 19 của NAFTA. Quy định này thiết lập một cơ chế cho các công ty Canada kháng nghị các tranh chấp về hoạt động thương mại tới một ban hội thẩm độc lập gồm các đại diện từ mỗi quốc gia, thay vì dựa vào các tòa án trong nước và Mỹ muốn loại bỏ điều khoản này.
Tuy nhiên, Thủ tướng Canada Trudeau đã khẳng định quan điểm rõ rằng Canada sẽ không đàm phán nếu Chương 19 bị loại bỏ. Thủ tướng Trudeau nhấn mạnh: “Chúng tôi cần giữ Chương 19 giải quyết tranh chấp bởi nó đảm bảo các quy tắc được thực sự tuân thủ và chúng ta biết rằng chúng ta có một vị tổng thống mà không phải lúc nào cũng tuân theo các quy tắc khi chúng được đặt ra".