Cờ Anh (phía trước) và cờ EU (phía sau) bên ngoài tòa nhà Quốc hội Anh ở London ngày 19/10/2019. Ảnh: THX/ TTXVN

Tuy nhiên, khi các cuộc đàm phán bắt đầu vào ngày 3/2, sự khác biệt giữa hai bên dường như rộng hơn bao giờ hết, đặt ra nguy cơ Anh rời Liên minh châu Âu (EU) không thỏa thuận vẫn rất cao.

Trưởng đoàn đàm phán của EU Michel Barnier khẳng định chính Anh lựa chọn mối quan hệ xa cách hơn so với mối quan hệ EU mong muốn.

Tuy nhiên, ông cho biết EU sẵn sàng đưa ra một thỏa thuận tự do thương mại không thuế quan, không có hạn ngạch, thậm chí là hào phóng hơn so với thỏa thuận với Canada. Vấn đề gây tranh cãi nhất là “một sân chơi bình đẳng” để tránh trường hợp Anh vượt qua đối tác thương mại lớn nhất của mình.

Nói cách khác, Anh sẽ phải tuân thủ các quy tắc của EU về trợ cấp nhà nước cho các công ty, về tiêu chuẩn môi trường, tiêu chuẩn nơi làm việc và tiêu chuẩn lao động. EU cũng muốn duy trì quyền đánh cá ở vùng biển của Anh, và duy trì vai trò của Tòa án Công lý châu Âu (ECJ).

Phát biểu tại Đại học Hải quân Hoàng gia Anh, Thủ tướng Boris Johnson đã kịch liệt bác bỏ những yêu cầu trên. Ông muốn một thỏa thuận thương mại tự do như thỏa thuận với Canada, tức là không bị ràng buộc bởi các điều kiện nghiêm ngặt về sân chơi bình đẳng.

Nói cách khác là không cần bất kỳ thỏa thuận nào liên quan đến việc phải chấp nhận các quy tắc của EU về cạnh tranh, trợ cấp, bảo vệ xã hội hoặc môi trường. Ông lập luận EU nên tin tưởng vào lời hứa của ông, rằng Anh sẽ giữ tiêu chuẩn cao nhất có thể.

EU, vốn nghi ngờ rằng Anh có thể không thực hiện các nghĩa vụ theo Hiệp ước Ra đi về việc áp đặt kiểm soát biên giới giữa Bắc Ireland và phần còn lại của Vương quốc Anh, nên không muốn chỉ dựa vào niềm tin. Đối với EU, quan điểm cứng rắn của khối về sân chơi bình đẳng vẫn chưa thể dịu lại.

Thời gian không còn nhiều để thu hẹp những khác biệt như vậy vì ông Johnson từ chối xem xét kéo dài thời gian chuyển tiếp sau năm 2020. Hiệp ước Ra đi cho phép ông Johnson đề nghị gia hạn vào cuối tháng 6, nhưng các luật sư của EU nói rằng nếu ông Johnson bỏ lỡ thời hạn này thì sẽ không thể xin gia hạn thêm nữa.

Trong khi đó, một thỏa thuận thương mại tự do không chỉ có hàng hóa mà cả dịch vụ, các quy định về dữ liệu, mua sắm công, hàng không, vận tải, an ninh… sẽ thường phải mất vài năm để thống nhất (và thêm thời gian nữa để phê chuẩn).

Vấn đề địa chính trị cũng sẽ thúc giục hai bên đạt một thỏa thuận. Không ai ở EU muốn Anh hướng sang phía bên kia Đại Tây Dương hay hướng tới châu Á. Việc không đạt được ngay cả một thỏa thuận cơ bản sẽ tác động xấu đến cả hai bên.

Và có thể sau này phải xây dựng một thỏa thuận đơn giản như vậy để giải quyết các vấn đề phức tạp hơn còn sót lại. Nếu cái giá về chính trị của việc đạt thỏa thuận trở nên quá cao đối với một bên nào đó, thì không thỏa thuận nào có thể bắt đầu, đồng nghĩa với việc Brexit không thỏa thuận./.