Nhà ở công nhân tại KCN: Làm gì để hiện thực hóa giấc mơ an cư?

Những giải pháp tổng thể đang được Chính phủ, Bộ Xây dựng triển khai đã tạo luồng sinh khí mới góp phần hiện thực hóa “giấc mơ an cư” cho hàng triệu công nhân tại các KCN trong cả nước.

Tỉnh Hà Nam là địa phương đầu tiên trong cả nước đưa dự án thiết chế công đoàn với 244 căn hộ tại KCN Đồng Văn 2 vào sử dụng - Ảnh: Baochinhphu.vn

Tín hiệu vui từ các dự án thiết chế công đoàn

Mới đây, 244 căn hộ đầu tiên trong dự án thiết chế công đoàn vừa được bàn giao cho công nhân tại KCN Đồng Văn 2 tại tỉnh Hà Nam. Đây là dự án đầu tiên trên phạm vi cả nước hoàn thành theo Đề án "Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các Khu công nghiệp, Khu chế xuất" được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 12/5/2017.

Trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, việc bàn giao những căn hộ đầu tiên trong dự án thiết chế công đoàn này đã tạo động lực và "cú hích" mạnh để các dự án tiếp theo được thực hiện có hiệu quả.

Theo ông Lê Văn Nghĩa, Quyền Trưởng Ban Quản lý dự án thiết chế công đoàn thuộcTổng LĐLĐ Việt Nam, hiện cả nước có 39 dự án như vậy đang được khẩn trương triển khai xây dựng.

Dự án thiết chế công đoàn có 2 phần. Phần thứ nhất là nhà ở cho công nhân thuê. Nếu có điều kiện hành lang pháp lý nữa là thuê mua hoặc mua. Thứ hai là thiết chế văn hóa làm nơi sinh hoạt cộng đồng, thể thao, văn hóa, văn nghệ, đáp ứng nhu cầu giải trí, đời sống tinh thần cho người công nhân sau những ngày lao động..

Cùng với đó, các dự án thiết chế công đoàn này cũng được kết nối với hệ thống giao thông, chợ, trung tâm thương mại, trường học, trạm y tế để có thể đáp ứng nhu cầu đời sống của công nhân tại các KCN.

Những ngày giáp Tết Nguyên đán Nhâm Dần, theo chân cán bộ công đoàn các KCN tỉnh Hà Nam ghé thăm dự án thiết chế công đoàn đầu tiên của cả nước tại KCN Đồng Văn 2, chúng tôi cảm nhận được "niềm vui an cư" bừng sáng trong ánh mắt, nụ cười của 73 hộ gia đình công nhân đầu tiên tại KCN vừa mới được ký hợp đồng thuê trọ.

Nhà ở sạch sẽ, không gian thoáng đãng lại gần chỗ làm việc, chợ, trường học, giá thuê rất phải chăng. Đây là lý do gia đình chị Mè Thị Thu, công nhân Công ty Honda Việt Nam lựa chọn thuê trọ.

Căn hộ mà gia đình chị Thu thuê có một phòng ngủ, phòng khách và bếp với diện tích 32,5 m2, giá thuê 1,45 triệu đồng/tháng, phù hợp với gia đình mới có một con nhỏ như gia đình chị. Dù mới chỉ là căn hộ thuê trọ nhưng với sự an toàn, sạch sẽ và tiện lợi, gia đình chị Thu cũng như nhiều gia đình công nhân khác rất an tâm khi dọn đến nơi ở mới.

"Thời gian tới nếu các căn hộ ở dự án này được bán, gia đình tôi chắc chắn sẽ dành dụm để mua căn hộ rộng hơn khoảng 45 m2 vì căn 45 m2 có 2 phòng ngủ, thuận tiện hơn nhiều", chị Thu chia sẻ.

Hiện nay, cả nước có khoảng 4,8 triệu công nhân làm việc trong các KCN, trong đó hơn 70% đang thuê trọ ở các khu nhà người dân tự xây. Điều đáng nói là phần lớn khu nhà trọ người dân xây để cho thuê đều tạm bợ, diện tích nhỏ, không đảm bảo các tiện ích tối thiểu, giá cả thuê trọ lại bấp bênh khiến công nhân gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. 

Các khu nhà trọ chật chội này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn về phòng cháy, chữa cháy, không bảo đảm về an ninh, trật tự, nguy cơ về dịch bệnh COVID-19 như đã bùng phát tại một số KCN thời gian qua.

Một cuộc khảo sát mới đây cho thấy, các KCN và các địa phương mới chỉ đáp ứng chỗ ở cho khoảng 330.000 lao động. Việc hoàn thiện các dự án nhà ở thiết chế công đoàn để công nhân thuê hoặc mua với giá rẻ sẽ giúp công nhân có chỗ ở ổn định, an tâm làm việc và công tác.

Thêm gói tín dụng hỗ trợ phát triển NƠXH, nhà ở cho công nhân 

Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, theo số liệu tổng hợp chưa đầy đủ từ báo cáo của các địa phương, nhu cầu đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (NƠXH) cho các đối tượng là người thu nhập thấp khu vực đô thị và công nhân KCN giai đoạn 2021-2025 khoảng 294.600 căn, với tổng mức đầu tư khoảng 220.000 tỷ đồng.

Đến cuối năm 2021, cả nước đã hoàn thành 266 dự án NƠXH khu vực đô thị, quy mô xây dựng khoảng hơn 142.000 căn, với tổng diện tích hơn 7,1 triệu m2 (đạt khoảng 56,8% so với mục tiêu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020); đang tiếp tục triển khai 278 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 274.000 căn, tổng diện tích khoảng 13,8 triệu m2. 

Riêng NƠXH dành cho công nhân KCN, đến nay, đã hoàn thành việc đầu tư xây dựng 121 dự án với quy mô xây dựng khoảng 54.000 căn hộ có tổng diện tích 2,7 triệu m2; đang tiếp tục triển khai 100 dự án NƠXH quy mô xây dựng khoảng 134.000 căn, tổng diện tích 6,7 triệu m2 với tổng mức đầu tư khoảng 67.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, so với thực tế, nguồn cung này còn rất hạn chế và chưa đáp ứng được nhu cầu rất lớn về chỗ ở của công nhân tại các KCN. Một trong những nguyên nhân mà các doanh nghiệp còn "chưa mặn mà" trong việc đầu tư phát triển các dự án phát triển NƠXH, nhà ở cho công nhân các KCN là cơ chế, chính sách hỗ trợ còn nhiều bất cập, trong đó có việc tiếp cận với nguồn vốn của các gói tín dụng để đầu tư, xây dựng các dự án này. 

Những "nút thắt" này đang được Bộ Xây dựng phối hợp với Tổng LĐLĐ Việt Nam và các bộ, ngành, địa phương liên quan tích cực phối hợp giải quyết dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Dự án NƠXH Than Lâm - Đại Thịnh được đầu tư xây dựng tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội - Ảnh: Baochinhphu.vn

Tại cuộc họp báo thông tin về nhiệm vụ trọng tâm năm 2022 do Bộ Xây dựng tổ chức vào ngày 21/1 mới đây, ông Nguyễn Mạnh Khởi, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết về gói hỗ trợ phục hồi kinh tế vừa được Quốc hội thông qua. Theo nội dung và đề xuất của Bộ Xây dựng, có 2 chính sách hỗ trợ, một là hỗ trợ trực tiếp cho Ngân hàng Chính sách xã hội để ngân hàng cho vay thuê mua nhà, dự kiến 15.000 tỷ đồng. Hai là, hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu tư xây dựng dự án NƠXH, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ theo gói 40.000 tỷ đồng trong 2 năm 2022-2023.

Đại diện Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản cho biết thêm Bộ Xây dựng sẽ có văn bản yêu cầu các địa phương rà soát, bảo đảm nguồn tiền phải dành cho dự án, phải có nguồn tín dụng cho người mua, thuê mua NƠXH vay và phải có dự án cho doanh nghiệp phát triển NƠXH, nhà ở cho công nhân vay. 

"Nhà nước sẽ hỗ trợ 2% lãi suất cho các doanh nghiệp làm dự án. Về phía Bộ Xây dựng sẽ có văn bản yêu cầu các địa phương tiến hành rà soát, đồng thời Bộ sẽ tổ chức các đoàn kiểm tra tại các địa phương trọng điểm có nhiều dự án, phối hợp với ngân hàng triển khai hỗ trợ kịp thời các đối tượng mua, thuê mua, các doanh nghiệp đầu tư dự án phát triển NƠXH, nhà ở cho công nhân vay bảo đảm nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích", ông Nguyễn Mạnh Khởi cho biết.

Làm rõ thêm mục đích của gói kích cầu hỗ trợ phát triển kinh tế, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng nhấn mạnh gói hỗ trợ không phải hướng tới phát triển thị trường bất động sản mà là phát triển NƠXH, nhà ở công nhân. Tuy nhiên thị trường bất động sản luôn phải được kiểm soát để phát triển lành mạnh.

Đề cập đến giải pháp phát triển NƠXH, nhà ở công nhân, đại diện Bộ Xây dựng nhấn mạnh cần quản lý chặt tài chính tín dụng, tăng nguồn cung NƠXH, quản lý việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản. 

"Cùng với giải pháp tín dụng cho vay cũng cần phải có giải pháp điều chỉnh cơ cấu nhà ở trong các dự án, tránh tập trung đầu tư dự án nhà ở cao cấp. Tập trung hoàn thiện thể chế, trong đó có Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản", Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản nêu quan điểm.

Những "điểm nghẽn" cần tập trung tháo gỡ

Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Nguyễn Đình Khang cho rằng những năm qua, Chính phủ đã ban hành các cơ chế, chính sách nhằm thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư NƠXH. Tuy nhiên, các chính sách này chưa đủ mạnh, chưa hấp dẫn doanh nghiệp đầu tư. Vì vậy nhà ở cho công nhân luôn là vấn đề nóng bỏng, bức thiết.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, từ đầu năm 2021 đến nay chưa có dự án NƠXH dành cho công nhân được hoàn thành, bàn giao và đưa vào sử dụng vì ảnh hưởng chung của đại dịch COVID-19. 

Hầu hết các dự án NƠXH đều bị chậm tiến độ. Một trong những nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ này ngoài ảnh hưởng của dịch bệnh là do chưa có sự thống nhất các quy định của pháp luật về quy hoạch bố trí quỹ đất dự án xây dựng nhà ở cho công nhân KCN như Luật Nhà ở, Luật Đất đai, Luật Đầu tư và Nghị định số 82/2018/NĐ- CP ngày 22/5/ 2018 của Chính phủ về quy định quản lý KCN và khu kinh tế.

Theo đánh giá của Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, việc dành quỹ đất làm nhà ở cho công nhân KCN cơ bản đạt mục tiêu đề ra. Tuy nhiên trong thực tế, mới chỉ có khoảng 41% diện tích và khoảng 250/600 ha đất được đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng.

Cùng với đó nguồn vốn tín dụng dành để cấp bù lãi suất cho chủ đầu tư và các đối tượng được ưu đãi vay để mua, thuê mua NƠXH trong đó có nhà ở cho công nhân KCN vẫn còn thiếu.

Bộ Xây dựng cho rằng hiện vẫn còn một số nội dung vướng mắc tại Luật Nhà ở và một số pháp luật có liên quan. Do đó cần phải nghiên cứu, sửa đổi. Trong đó cần có cơ chế, chính sách riêng về khuyến khích đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân KCN về lâu dài cũng như có chính sách ngắn hạn về quy hoạch quỹ đất, lựa chọn chủ đầu tư, đối tượng, điều kiện được thuê nhà ở công nhân, tiêu chuẩn thiết kế và các cơ chế ưu đãi.

Từ thực tế phát triển NƠXH cho công nhân tại các KCN tại địa phương, ông Đào Công Hùng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Giang kiến nghị cần sửa Nghị định số 82 ngày 22/5/2018 của Chính phủ theo hướng quy hoạch KCN phải đồng bộ với khu dịch vụ để dành đất xây dựng nhà lưu trú cho công nhân ở. Cụ thể phải đáp ứng tối thiểu chỗ ở cho 50% số công nhân trong KCN này.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp đầu tư các dự án phát triển NƠXH, ông Nguyễn Xuân Quang, Chủ tích Tập đoàn Nam Long cho rằng cần tháo gỡ những điểm nghẽn về NƠXH, nhà ở thương mại giá rẻ. Đồng thời phải xây dựng tiêu chuẩn thiết kế quy hoạch, thiết kế công trình. Kiến nghị xem xét thuế giảm VAT cho công nhân mua NƠXH, nhà ở giá rẻ tại các KCN để khuyến khích các đối tượng này có điều kiện tiếp cận với các dự án NƠXH.

Chủ tịch Tập đoàn Nam Long cho rằng cần có một "nhạc trưởng" điều phối và chịu trách nhiệm chính đối với các chương trình phát triển NƠXH cho công nhân tại các KCN nhằm thực hiện mục tiêu 70% công nhân tại KCN này được giải quyết nhu cầu về chỗ ở.

Hy vọng với các giải pháp tổng hợp nhằm hoàn thiện thể chế, tháo gỡ khó khăn, "vướng mắc, rào cán" từ phía Bộ Xây dựng và các cơ quan quản lý nhà nước, những " điểm nghẽn" về phát triển NƠXH, nhà ở cho công nhân sẽ sớm được khơi thông để ngày càng có nhiều hơn những "niềm vui an cư trọn vẹn" trong những mùa xuân mới.