Nhật Bản đối mặt với rủi ro về an ninh lương thực

Theo báo cáo thường niên của Chính phủ Nhật Bản về ngành nông nghiệp công bố ngày 31/5, an ninh lương thực nước này đang phải đối mặt với những rủi ro ngày càng tăng, trong đó chủ yếu do biến đổi khí hậu và sự sụt giảm nhanh chóng số lượng nông dân.

Báo cáo cũng cho rằng an ninh lương thực của Nhật Bản đang ở "bước ngoặt lịch sử" khi đề cập đến các yếu tố như nguồn cung ngũ cốc không ổn định liên quan cuộc xung đột tại Ukraine và sự cạnh tranh cao trong việc thu mua lương thực-thực phẩm trong bối cảnh dân số toàn cầu đang gia tăng.

Theo báo cáo, số người chủ yếu làm nông nghiệp tại Nhật Bản đạt khoảng 1,16 triệu người vào năm 2023, giảm hơn 50% so với 2,4 triệu người vào năm 2000.

Báo cáo chỉ ra rằng chỉ có khoảng 20% dân số nước này dưới 60 tuổi, đồng thời nhấn mạnh cần có những biện pháp nhằm tăng số lượng nông dân và áp dụng công nghệ tiên tiến hơn vào nông nghiệp.

Theo báo cáo, hơn 90% sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản cũng như lương thực-thực phẩm của Nhật Bản được vận chuyển bằng xe tải trong năm tài chính 2023, kết thúc vào tháng 3/2024 năm nay, và việc sử dụng tàu hỏa và tàu, thuyền đang được thúc đẩy trong năm tài chính hiện tại.

Vấn đề an ninh lương thực ở Nhật Bản trở nên cấp thiết do tác động của giá lương thực toàn cầu tăng cao, tình trạng thiếu hụt phân bón và lạm phát giá nhiên liệu, cùng đồng yen yếu hơn đã ảnh hưởng đến người tiêu dùng Nhật Bản trong những năm gần đây.

Ngày 16/5, Chính phủ Nhật Bản công bố số liệu cho thấy Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thực tế của nước này trong quý I/2024 giảm 2% so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu lần giảm đầu tiên trong 2 quý.

So với quý trước đó, GDP thực tế của Nhật Bản giảm 0,5%. GDP của Nhật Bản giảm do nhu cầu trong nước bị ảnh hưởng của tình trạng lạm phát tăng cao và việc công ty Daihatsu Motor Co. thuộc tập đoàn sản xuất ô tô Toyota tạm ngừng xuất khẩu sau bê bối gian lận kiểm tra an toàn xe.

Như vậy, kinh tế Nhật Bản trong quý I/2024 giảm sâu hơn các mức dự báo trước đó của các nhà kinh tế, trong đó Trung tâm nghiên cứu kinh tế của Nhật Bản dự báo mức giảm 1,17% so với cùng kỳ năm ngoái và 0,29% so với quý trước đó.

Tiêu dùng cá nhân vốn đóng góp hơn 50% cho nền kinh tế Nhật Bản giảm 0,7%. Đây là quý thứ 4 liên tiếp tiêu dùng cá nhân ở Nhật Bản giảm và là chuỗi giảm dài nhất trong 15 năm qua. Điều này cho thấy nhu cầu trong nước đang suy yếu, một yếu tố quan trọng để Nhật Bản thúc đẩy chu kỳ tăng lương và giá, qua đó Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) có thể tiếp tục cắt giảm chương trình kích thích tiền tệ mà ngân hàng này đã duy trì trong nỗ lực chống giảm phát nhiều năm qua.

Chi phí tài sản cố định cũng giảm 0,8%, lần giảm đầu tiên trong 2 quý, khi các công ty Nhật Bản hạn chế đầu tư vào máy móc và các mặt hàng liên quan đến ô tô sau vụ bê bối gian lận dữ liệu tại Daihatsu.

Ngành ô tô là động lực chính của nền kinh tế Nhật Bản nhưng số liệu GDP nói trên đã phản ánh tác động nghiêm trọng của vụ bê bối ảnh hưởng đến chi tiêu của người tiêu dùng và các công ty cũng như xuất khẩu.

Kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản trong quý trên giảm 5%, bất chấp du lịch tiếp tục tăng trưởng trong bối cảnh đồng yen mất giá thúc đẩy du khách nước ngoài đến Nhật Bản. Kim ngạch nhập khẩu cũng giảm 3,4% trong bối cảnh nhập khẩu năng lượng giảm.

Các nhà phân tích cho rằng kinh tế Nhật Bản sẽ phục hồi trong quý II/2024, nhưng dữ liệu cũng chỉ ra những khó khăn mà BoJ phải đối mặt trong việc theo đuổi một đợt tăng lãi suất khác trong bối cảnh triển vọng tăng trưởng chậm, lạm phát và đồng yen yếu.

Nhà kinh tế cấp cao tại Mizuho Research & Technologies Ltd, Saisuke Sakai, cho rằng khi tăng trưởng tiền lương thực tế vẫn ở mức âm thì khó có thể mong đợi tiêu dùng tư nhân mạnh hơn. Theo chuyên gia này, để tiếp tục tăng lương, lợi nhuận doanh nghiệp rất quan trọng.

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã phải đưa ra mức lương cao hơn để giảm bớt tình trạng thiếu lao động nhưng đồng yen yếu đang trở thành một trở ngại. Chuyên gia Sakai nhận định BoJ có thể phải đợi đến tháng 9-10 tới để tiến hành một đợt tăng lãi suất khác.