Nhiều băn khoăn về dự thảo Luật Đơn vị hành chính - Kinh tế đặc biệt

* Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Quảng Bình): Nhiều khó khăn khi áp dụng mô hình mới
Theo tôi, Luật Đơn vị hành chính - Kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc là Luật rất cần thiết trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam. Đây là điểm đột phá, nhân tố quan trọng giúp kinh tế Việt Nam phát triển mạnh trong thời gian tới. Thực tế, đã có nhiều nước trên thế giới áp dụng hiệu quả, thành công các đặc khu kinh tế. Trong khi đó, 3 đặc khu kinh tế dự kiến của nước ta là những nơi có điều kiện, ưu thế phát triển về kinh tế và thu hút đầu tư...
Tuy nhiên, với Luật mới khi đưa vào áp dụng cho mô hình phát triển mới thì sẽ không tránh khỏi nhưng bất cập; trong đó, khó khăn nhất chính là việc giải phóng mặt bằng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp. Theo Luật Đất đai 2013, thì việc giải phóng mặt bằng giao cho doanh nghiệp, nhưng thực tế khi doanh nghiệp triển khai thì gặp rất nhiều khó khăn. Bởi, có thể một vài hộ dân không chấp nhận giá đền bù mà doanh nghiệp đưa ra, sẽ dẫn đến kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng. Chính vì vậy, khâu giải phóng mặt bằng là khó khăn nhất.
Bên cạnh đó, đây là mô hình mới nên các nhà quản lý và UBND mới thành lập sẽ không đủ kinh nghiệm, vừa làm vừa học cho nên có thể găp nhiều khó khăn.
Ngoài ra, khi doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào đây, họ có rất nhiều kinh nghiệm về đấu thầu, tổ chức hoạt động. Trong khi đó, người của các đặc khu lại chưa có nhiều kinh nghiệm, sẽ có sơ xuất, sai sót.
Một điểm nữa, do là mô hình mới nên thực hiện theo định hướng là thu hút đầu tư và vốn đầu tư của các doanh nghiệp, trong khi đó vốn đầu tư của quốc gia là rất ít, bởi nền kinh tế của nước ta còn nhiều hạn chế, chưa có đầu tư về đối ứng vì thế cơ sở hạ tầng phát triển chậm. Đây là yếu tố làm cản trở thu hút đầu tư.
Luật cũng cần phải xem xét lại những mục gì, điều gì cần thiết thì giao cho Chủ tịch UBND đặc khu, còn những gì không cần thiết có thể giao cho cấp dưới, hoặc cho sở, ngành liên quan. Bên cạnh đó, hạn chế đi một số điểm để tạo điều kiện cho Chủ tịch UBND tỉnh có thời gian làm những việc lớn, còn những việc nhỏ giao cho bộ phận giúp việc. Còn nếu việc gì cũng giao cho Chủ tịch UBND tỉnh thì không còn thời gian làm việc khác.
Liên quan đến việc kiểm soát quyền lực của người đứng đầu các đặc khu, thì Luật lần này đã cơ bản ghi rõ. Quan trọng nhất là có tổ chức Hội đồng nhân dân, tổ chức này có chức năng giám sát, quyết định về các vấn đề như: ngân sách, giải phóng mặt bằng, chọn doanh nghiệp đầu tư... Nếu làm đúng, làm nghiêm thì có thể kiểm soát được quyền lực của người đứng đầu đặc khu.
Ngoài ra, còn có sự kiểm soát của Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư... thậm chí có nhiều lĩnh vực cũng quy định chịu sự quản lý của Thủ tướng Chính phủ. Như vậy, phạm vi quản lý quyền lực trong Luật đã ghi đủ rồi. Vấn đề là trong quá trình tổ chức thực hiện có bị lách luật hay không? Kiểm soát có chặt chẽ hay không nhằm tránh xảy ra sai sót.
* Đại biểu Nguyễn Thị Phúc (Đoàn Bình Thuận): Cần chỉnh sửa một số điều cho phù hợp
Qua nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến dự thảo Luật Đơn vị hành chính - Kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc, tại khoản 5, điều 32 Dự thảo luật đã qui định 3 trường hợp Chủ tịch UBND đặc khu quyết định việc thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đó là: dự án quan trọng Quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương, dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định; dự án đầu tư kinh doanh kết cấu hạ tầng khu chức năng, dự án đầu tư có sử dụng đất trong khu chức năng để thực hiện qui hoạch đặc khu và dự án được Hội đồng nhân dân đặc khu chấp thuận việc thu hồi đất.
Theo tôi, việc qui định như thế theo qui định của Luật Đất đai hiện hành chỉ thực hiện đối với các dự án của nhà đầu tư chiến lược với số vốn trên 6.000 tỷ đồng, các dự án còn lại phải thỏa thuận để giải phóng mặt bằng. Thực tế, việc giải phóng mặt bằng theo thỏa thuận giữa các tổ chức và cá nhân là rất khó khăn, có trường hợp không thể thỏa thuận được để thực hiện dự án theo qui hoạch.
Để đảm bảo tính chặt chẽ, minh bạch, phù hợp với các qui định của Luật Đất đai; đảm bảo tính chủ động, thuận lợi trong quản lý đất đai và việc thu hồi đất, tôi cho rằng, việc thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, cộng đồng nên điều chỉnh lại như sau: Căn cứ qui hoạch sử dụng đất đặc khu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và nhu cầu sử dụng đất của dự án đầu tư, Chủ tịch UBND đặc khu thực hiện thu hồi đất, tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng để giao đất, cho thuê thuê đất đối với từng dự án.
Bên cạnh đó, hiện tại, các dự án casino tại các đặc khu bị ràng buộc bởi điều kiện về qui mô vốn đầu tư tối thiểu là 45.000 tỷ đồng và không qui định thời gian giải ngân vốn thực hiện dự án. Việc đề xuất ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với dự án đã được Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương tính toán, cân nhắc thận trọng, có khống chế thời gian 10 năm, sau đó áp dụng theo qui định hiện hành của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. Nếu áp dụng thuế suất tiêu thụ đặc biệt 15% thì sẽ không tạo được sự khác biệt, cạnh tranh được với các dự án tương tự đang triển khai tại các nước khác trong khu vực do có chính sách ưu đãi và cơ sở hạ tầng tốt hơn, như vậy sẽ tác động, ảnh hưởng rất lớn tới tính khả thi trong triển khai dự án đầu tư có tính động lực của đặc khu.
Vì vậy, để các dự án dịch vụ kinh doanh casino, dịch vụ kinh doanh đặt cược, dịch vụ kinh doanh trò chơi điện tử có thưởng... được áp dụng mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt phù hợp, mang tính khả thi cao, tác động thúc đẩy triển khai dự án đầu tư của đặc khu, tôi đề nghị khoản 3, Điều 44 nên chỉnh sửa theo phương án mà Chính phủ đã trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 là: Được áp dụng mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt 10% trong thời hạn 10 năm kể từ khi có doanh thu từ dịch vụ. Hết thời hạn 10 năm, các dịch vụ này được áp dụng mức thuế suất tiêu thụ đặc biệt theo qui định của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt.
* Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn Lâm Đồng): Gỡ nút thắt trong giải phóng mặt bằng để thu hút đầu tư
Theo tôi, việc áp dụng mô hình mới này khi triển khai thu hút đầu tư sẽ có những cái không đồng bộ. Nếu không đồng bộ thì dự án không được triển khai, kéo dài thời gian làm mất cơ hội đầu tư của các nhà đầu tư. Việc đặt ra là chúng ta giải quyết những vấn đề này như thế nào trong thực tiễn. Do đó, việc cần giải quyết là chờ sửa đổi Luật Đất đai; đồng thời, cần có những cơ chế chính sách thuận lợi hơn.
Vậy, khi ban hành Luật Đơn vị hành chính - Kinh tế đặc biệt sẽ giao quyền cho Chủ tịch UBND tỉnh được quyền thu hồi đất và sẽ giao đất trắng cho nhà đầu tư. Theo đó, nhà đầu tư sẽ phải thực hiện 2 phương án. Một là ứng tiền đền bù, hai là từ tiền đền bù đất đó, nhà đầu tư sẽ được trừ vào tiền thuê đất. Đây là một phương án tôi cho rằng để bảo đảm sự năng động và tiến độ triển khai các dự án một cách đồng bộ hơn ở các đặc khu kinh tế.
Tôi hy vọng, Luật này khi được triển khai sẽ tốt hơn vì nhà đầu tư bao giờ cũng mong muốn được giao đất sạch. Chi phí đó có thể là có độ vênh, trượt giá nhưng một mặt ngân sách nhà nước có được một khoản thu bền vững, ổn định hơn nhưng mặt khác là nó sẽ thúc đẩy các nhà đầu tư, hấp dẫn các nhà đầu tư. Tôi muốn nhấn mạnh một điều là làm gì, chính sách gì cũng phải đảm bảo điều kiện tốt nhất cho người dân bị thu hồi đất. Nhà đầu tư muốn đầu tư nhanh nhưng cũng phải tỷ lệ thuận với sự đồng tình của nhân dân, bảo đảm những quyền lợi hợp pháp của nhân dân khi bị thu hồi đất. Đây được xem là nút thắt trong quá trình đầu tư các nhà đầu tư đang gặp tại các dự án tại tất cả các địa phương.
Đó là doanh nghiệp áp giá thấp nên nhân dân không chịu. Hoặc nhân dân yêu cầu áp giá cao nhà đầu tư không chịu nổi. Đây là vấn đề bị tắc nghẽn trong quá trình đầu tư của các nhà đầu tư, đặc biệt là đầu tư liên quan đến bất động sản…/.