Những lo ngại từ vụ phá sản của Silicon Valley Bank

Ngày 10/3/2023, Silicon Valley Bank (SVB), một trong những ngân hàng lớn nhất vùng Silicon Valley và lớn thứ 16 ở Mỹ, ngày 10/3 đã tuyên bố phá sản. Silicon Valley Bank (SVB) phá sản là động thái làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu và làm hàng tỷ USD tiền gửi của nhiều công ty và nhà đầu tư bị "mắc kẹt". Vậy vụ phá sản của Silicon Valley Bank (SVB) có giống những “vết xe đổ” trong lịch sử? 

10 VỤ NGÂN HÀNG PHÁ SẢN TỒI TỆ TRONG LỊCH SỬ

1. Franklin National Bank (1974)

Vụ sập tiệm vào ngày 8/10/1974 của Franklin National Bank, tại Long Island, New York (Mỹ) là vụ phá sản lớn nhất thời đó. Ngân hàng này đã từng hoạt động rất hiệu quả cho tới khi ông trùm Mafia tài chính (Italy) là Michele Sindona mua lại để dùng ngân hàng này cung cấp tín dụng, chuyển và rửa tiền tiền cho các quỹ, vốn liên quan tới Vatican và các hoạt động buôn bán ma túy tại Italy.

Để che giấu những việc làm mở ám, Sindona đã xây dựng quanh mình cả một thể chế ngân hàng hùng mạnh và hiện đại. Tuy nhiên, Franklin National Bank vỡ nợ do quản lý kém, đầu cơ ngoại tệ và chính sách cho vay lỏng lẻo. 

2. Continental Illinois National Bank and Trust Company (1984)

Từng là ngân hàng lớn thứ 7 nước Mỹ xét trên lượng ký quỹ, Continental Illinois National Bank và Trust Company phá sản vào năm 1984 sau khi dư luận phát hiện ra cuộc sát nhập của ngân hàng này với Penn Square Bank là vô giá trị. 

Continental Illinois National Bank and Trust Company vỡ nợ do nợ xấu, cho các nhà sản xuất dầu vay trong thời kỳ bùng nổ dầu mỏ những năm 1980 và 1990 tại Texas, của Penn Square Bank.

3. Bank of Credit and Commerce International (1991)

Với tài sản hơn 20 tỷ đôla, hoạt động trải dài trên 78 quốc gia với 400 chi nhánh, Bank of Credit and Commerce (BCCI) đã trở thànhmột trong những vụ sụp đổ có phạm vi rộng nhất.

Được thành lập tại Pakistan, ngân hàng này được cho là đã nhận hỗ trợ vốn từ CIA. Vào giai đoạn thịnh vượng, BCCI sở hữu nhiều chi nhánh, các công ty vận tải, và thương mại. Tuy nhiên, đến năm 1991, BCCI đã bị phong tỏa bởi các nhà chức trách Anh và Mỹ và sụp đổ nhanh chóng do liên quan tới các hoạt động rửa tiền, hối lộ, tài trợ khủng bố, mua bán trái phép ngân hàng và bất động sản, trốn thuế, và buôn bán vũ khí, đặc biệt là vũ khí hạt nhân.

4. Bank of England (1992)

Bank of England đóng vai trò là người cho vay cuối, cứu giúp các định chế tài chính. Ngân hàng từng được quốc hữu hóa này đã phải trải qua thua lỗ và không tự cứu nổi mình. Sau khi thất bại trong việc neo giữ tỷ giá đồng bảng với các ngoại tệ lớn tại châu Âu do lạm phát tại Anh ở mức cao, giới đầu cơ đã bán mạnh nội tệ với hy vọng mua lại sau khi Bank of England điều chỉnh lại chính sách.

Vào ngày 16/9/1992, giới đầu cơ đã bán khống lượng bảng Anh có giá trị khoảng 10 tỷ đôla. Hệ quả là Bank of England buộc phải rút khỏi cơ chế một tỷ giá của hệ thống tiền tệ châu Âu và tiến hành phá giá đồng bảng. 

5. Barings Bank (1995)

Trước khi giải thể vào năm 1995, Baring Bank là ngân hàng thương mại lâu đời, thành lập vào năm 1762, và có uy tín nhất London. Đây cũng là ngân hàng cá nhân của Nữ Hoàng và đã từng tài trợ cho cuộc chiến của Napoleon vào thế kỷ 19.

Lý do Baring Bank bị phá sản bắt nguồn từ việc một trong những nhân viên của ngân hàng tại chi nhánh Singapore là Nick Leeson gây nên khoản lỗ tới 827 triệu bảng, tương đương 1,4 tỷ đôla khi đầu cơ vào các hợp đồng tương lai. Đến tháng 3/1995, thông tin được công bố khiến Baring Bank phá sản. Baring Bank bị bán cho ING, Tập đoàn Tài chính có trụ sở tại Hà Lan, với giá 1 bảng. 

6. Northern Rock (2007)

Vào năm 2006, Northern Rock mở rộng hoạt động sang lĩnh vực cho vay thế chấp bằng bất động sản với đối tác là Lehman Brothers. Tuy nhiên, khủng hoảng thị trường nhà đất và tín dụng đã đẩy cả Northern Rock và Lehman Brothers tới bờ vực phá sản.

Ngày 17/9/2007, khoảng 4 tỷ đôla đã bị khách hàng rút khỏi ngân hàng. Northern Rock mất thanh khoản và được Chính phủ Anh tiếp quản vào ngày 22/3/2008.

7. Lehman Brothers (2008)

Định chế tài chính 158 năm tuổi đã phá sản vào ngày 15/9/2008 khi mới chỉ 1 năm trước còn là ngân hàng lớn thứ tư nước Mỹ với số nhân viên lên tới hơn 26 nghìn. 

Thiệt hại mà ngân hàng này phải gánh chịu là kết quả của việc biến các khoản cho vay mua bất động sản thành các gói trái phiếu có gốc bất động sản đầy rủi ro cung cấp cho thị trường.

Khi nền kinh tế đi xuống, người vay tiền mua nhà không trả được các khoản vay mua nhà thì rủi ro tín dụng được chuyển sang các gói trái phiếu có các danh mục tín dụng bất động sản làm tài sản đảm bảo. Khủng hoảng càng gia tăng khiến việc phát mãi tài sản càng tăng làm giá bất động sản càng giảm. Điều này có nghĩa giá trị tài sản đảm bảo của trái phiếu càng giảm và rủi ro tín dụng càng tăng. Vòng xoáy khủng hoảng cứ tiếp tục như vậy, làm cho giá chứng khoán sụt giảm mạnh. Hậu quả là hàng loạt ngân hàng đầu tư, trong đó có Lehman Brothers, lần lượt báo cáo các khoản lỗ kinh doanh. Giá trị vốn hóa đỉnh điểm khoảng 45 tỷ vào cuối năm 2007 của Lehman Brothers đã về số 0 chỉ sau gần 10 tháng, tạo nên một trong những vụ sụp đổ ngân hàng chóng vánh nhất.

Sự sụp đổ của Lehman Brothers đã trở thành biểu tượng của Cuộc khủng hoảng tài chính 2007 - 2008, quét qua các thị trường tài chính trên thế giới và gây thiệt hại ước tính khoảng 10 nghìn tỷ USD cho sản lượng kinh tế bị mất.

8. Bear Stearns (2008)

Ngày 11/3/2008, từ nhà đầu tư, người cho vay, và khách hàng đều cố rút ra khỏi Bear Stearn, ngân hàng danh tiếng trên phố Wall-chủ yếu hoạt động thông qua các khoản đầu tư vào việc bán khống trái phiếu sắp đáo hạn, một hình thức kinh doanh đầy rủi ro.

Những biến động bất thường của khối tài chính khiến hãng thua lỗ và gặp nhiều khó khăn. Mọi chuyện càng tồi tệ hơn khi Giám đốc tín dụng của một ngân hàng khác cho rằng Bear Stearn sẽ không thể đạt được lợi nhuận như đã công bố trước đó.

Hệ quả là, chỉ trong hai ngày, vốn cổ phần của ngân hàng này từ 17 tỷ đôla tiền mặt chỉ còn lại 2 tỷ đôla. Trước tình hình trên, Bear Stearn không có lựa chọn nào khác ngoài tuyên bố phá sản.

9. Ngân hàng IndyMac: Ngày 13/7/2008, ngân hàng từng một thời là tổ chức cho vay địa ốc lớn nhất nước Mỹ là IndyMac đã bị Ủy ban Giám sát tiết kiệm của nước này (OTS) đóng cửa và chuyển giao lại cho Tập đoàn Bảo hiểm tiền gửi Liên bang (FDIC). Đây được coi là vụ đổ bể lớn nhất của một ngân hàng được FDIC bảo hiểm từ năm 1984 tới năm 2008.

Theo Thượng nghị sỹ Charles Schumer, chính sự quản lý lỏng lẻo của OTS là nguyên nhân ban đầu dẫn tới những vấn đề ở IndyMac, cùng như toàn bộ thị trường địa ốc và nền kinh tế Mỹ.

IndyMac là ngân hàng bán lẻ thứ 5 năm được FDIC bảo hiểm bị đổ vỡ từ đầu năm đến nay. Trong khoảng thời gian từ 2005 tới 2007, chỉ có 3 ngân hàng của Mỹ bị sụp đổ.

10. Ngân hàng Washington Mutual (WaMu): Ngày 26/9, Ngân hàng thường mại lớn nhất  của Mỹ là Washington Mutual vừa bị cơ quan chức năng tiếp quản do không còn khả năng thanh khoản. Đây là vụ phá sản ngân hàng thương mại lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

JPMorgan Chase ngay lập tức đã mua lại WaMu với giá 1,9 tỷ USD và trở thành ngân hàng thương mại lớn nhất nước Mỹ xét về số lượng tiền gửi của khách.

Theo Văn phòng Giám sát Tiết kiệm Mỹ (OTS), WaMu phá sản do không còn đủ khả năng thanh khoản để thực hiện các nghĩa vụ của mình. Bên cạnh đó, WaMu lâm vào tình trạng bi đát này là do thua lỗ nặng nề ở danh mục cho vay cầm cố địa ốc và sự tháo chạy của các khách hàng gửi tiết kiệm. 

Có lịch sử 119 năm,  tài sản lên tới 307 tỷ USD và 2.300 chi nhánh tại 15 bang, trước khi bị các nhà chức trách tiếp quản, WaMu là ngân hàng cho vay dưới chuẩn lớn thứ hai ở Mỹ, sau Wachovia, và là ngân hàng tiết kiệm lớn nhất ở Mỹ dưới sự giám sát của OTS.

VỤ PHÁ SẢN CỦA NGÂN HÀNG SILICON VALLEY

Ngày 10/3/2023, Silicon Valley Bank (SVB), một trong những ngân hàng lớn nhất vùng Silicon Valley và lớn thứ 16 ở Mỹ với khối tài sản 209 tỷ USDđã tuyên bố phá sản. Silicon Valley Bank (SVB) phá sản là động thái làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu và làm hàng tỷ USD tiền gửi của nhiều công ty và nhà đầu tư bị "mắc kẹt".

SVB sụp đổ sau khi khách hàng đổ xô tới rút tiền trong tuần này do lo lắng về tình trạng tài chính của ngân hàng này. Đây là vụ sụp đổ ngân hàng thương mại lớn thứ nhì trong lịch sử nước Mỹ sau vụ ngân hàng Washington Mutual (WaMu) sụp đổ năm 2008 vào thời kỳ khủng hoảng tài chính toàn cầu. Giới chức điều hành ngân hàng bang California ngay lập tức đóng cửa SVB và chỉ định Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi liên bang (FDIC) là nơi nhận tiền bán các tài sản của SVB sau này.

Theo thông báo của FDIC, trụ sở chính cũng như toàn bộ chi nhánh của SVB sẽ mở cửa lại vào ngày 13/3 và tất cả khách hàng có bảo hiểm sẽ được rút hết số tiền gửi có bảo hiểm, chậm nhất là trong sáng hôm đó. Tuy nhiên, theo FDIC, tính tới cuối năm 2022, 89% trong tổng số 175 tỷ USD tiền gửi ở SVB không có bảo hiểm và cơ quan này chưa biết tính sao với số tiền khổng lồ đó.

*Lý do Silicon Valley Bank phá sản:

Theo chuyên gia tài chính Quách Mạnh Hào, Silicon Valley Bank phá sản là do chính sách tiền tệ. Khi tiền rẻ, các tập đoàn công nghệ và chăm sóc sức khỏe có nhiều tiền gửi vào SVB và SVB đầu tư vào trái phiếu, phần lớn dài hạn. Khi tiền đắt, các tập đoàn công nghệ và chăm sóc sức khoẻ bị ảnh hưởng nhiều nhất và phải rút tiền để trang trải hoạt động. Trong khi đó, tiền đắt đồng nghĩa với việc trái phiếu giảm giá khiến SVB phải bán chịu lỗ để có tiền đáp ứng nhu cầu rút.  SVB phá sản vì cụt vốn chủ sở hữu.

Cũng theo ông Quách Mạnh Hào, câu chuyện SVB phá sản là bài học kinh điển về quản trị rủi ro kỳ hạn (quản lý  khe hở kỳ hạn - duration gap). 

*Khách hàng gửi tiền tại SVB bị ảnh hưởng thế nào:

Giới chức Mỹ ngày 12/3 cho biết các khách hàng của Ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) sẽ được tiếp cận tiền gửi bắt đầu từ ngày 13/3, trong bối cảnh chính phủ nước này đang thực hiện nhiều biện pháp để hỗ trợ các khoản tiền gửi và ngăn chặn những tác động kinh tế lan rộng hơn từ vụ phá sản của ngân hàng SVB.

Theo một thông báo chung ngày 12/3 từ Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell và Chủ tịch Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi liên bang (FDIC) Martin Gruenberg, sau khi tham vấn Tổng thống Joe Biden, ban điều hành FDIC và Fed đã thông qua quyết định của FDIC về SVB.

Theo đó, thông báo cho biết: “Hôm nay chúng tôi sẽ thực hiện các biện pháp quyết liệt để bảo vệ nền kinh tế Mỹ bằng cách củng cố niềm tin của người dân vào hệ thông ngân hàng. Biện pháp này sẽ đảm bảo hệ thống ngân hàng Mỹ sẽ tiếp tục thực hiện vai trò cần thiết của mình là bảo vệ tiền gửi và cung cấp tín dụng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp…”

Một quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Mỹ cho biết các công ty sẽ không được giải cứu, nhưng những người gửi tiền sẽ được bảo vệ. Bên cạnh đó, người này cho biết chính quyền của Tổng thống Biden sẽ làm việc với Quốc hội và các cơ quan quản lý tài chính để xem xét thêm các biện pháp nhằm củng cố hơn nữa hệ thống tài chính.

Cùng ngày, Fed cũng cho biết sẽ bổ sung thêm vốn vay thông qua một chương trình mới, qua đó cung cấp các khoản vay có thời hạn lên đến một năm cho các tổ chức nhận tiền gửi, và các khoản vay này sẽ được đảm bằng trái phiếu chính phủ và các tài sản khác mà các tổ chức này nắm giữ.

Giới chức Mỹ cũng cho biết những người gửi tiền tại ngân hàng Signature Bank ở New York, bị cơ quan quản lý tài chính bang này đóng cửa ngày 12/3, sẽ được hỗ trợ, nhưng những chủ nợ không được đảm bảo và những người nắm giữ trái phiếu của Signature sẽ không được bảo vệ.

Tại Anh, ngày 10/3, Ngân hàng trung ương Anh (BoE) cho biết đang xin một lệnh của tòa án để làm thủ tục phá sản cho chi nhánh ngân hàng Silicon Valley Bank của Mỹ tại Anh (SVB UK) sau khi các nhà chức trách Mỹ tiếp quản công ty mẹ SVB Financial Group vào đầu ngày 10/3.

BoE cho biết SVB UK hiện diện khá hạn chế ở Vương quốc Anh và không có chức năng quan trọng nào hỗ trợ hệ thống tài chính. Trong thời gian tạm thời, đơn vị này sẽ ngừng thanh toán hoặc nhận tiền gửi.

Theo thủ tục phá sản đối với các ngân hàng ở Anh, một số người gửi tiền đủ điều kiện nhận khoản bồi thường lên tới 85.000 bảng Anh (102.000 USD) cho các khoản tiền gửi bị mất hoặc 170.000 bảng Anh cho các tài khoản chung. BoE cho biết các tài sản và nợ phải trả khác sẽ được các thanh lý viên của ngân hàng quản lý và bất kỳ khoản tiền nào được thu hồi sẽ được chuyển cho các chủ nợ.

*Ứng phó của cơ quan chức năng Mỹ 

Theo Bloomberg, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi liên bang (FDIC) đang cân nhắc việc thành lập quỹ, nhằm cho phép nhà chức trách có thể hỗ trợ thêm tiền gửi đối với những ngân hàng gặp khó khăn sau vụ ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) sụp đổ.

Ngày 11/3 vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thảo luận với Thống đốc bang California Gavin Newsom về sự sụp đổ của SVB và những nỗ lực giải quyết tình hình.

Reuters dẫn nguồn tin nội bộ của SVB cho biết FDIC đã đề nghị các nhân viên của ngân hàng này làm việc trong 45 ngày với mức lương bằng 1,5 so với bình thường.

*Giá vàng tăng cao do tác động từ vụ SVB phá sản

Sáng 13/3, giá vàng châu Á chạm "đỉnh" hơn năm tuần qua, khi những diễn biến quanh vụ phá sản của ngân hàng Silicon Valley Bank (Mỹ) đã khiến giới đầu tư tìm đến kênh trú ẩn an toàn như vàng.

Vào lúc 7 giờ 51 phút, giá vàng giao ngay tăng 0,5% lên 1.877,30 USD/ounce, sau khi có thời điểm chạm mức cao nhất kể từ ngày 3/2 là 1.893,96 USD/ounce. Trong khi đó, giá vàng kỳ hạn tăng 0,8% lên 1.882,10 USD/ounce.

Phiên này, chỉ số đồng USD đo sức mạnh của “đồng bạc xanh” so với rổ các đồng tiền chủ chốt giảm 0,4%, khiến vàng trở nên rẻ hơn đối với người mua nắm giữ các đồng tiền khác.

Bên cạnh đó, giá vàng cũng được hưởng lợi từ những diễn biến xung quanh vụ phá sản của ngân hàng SVB. Giới chức Mỹ đã vào cuộc để ngăn chặn tác động lan rộng từ sự việc này, cho biết tất cả khách hàng của SVB sẽ được tiếp cận tiền gửi của mình bắt đầu từ ngày 13/3.

Tình hình còn trở nên căng thẳng hơn khi giới chức bang New York ngày 12/3 đã quyết định đóng cửa ngân hàng Signature Bank, chỉ hai ngày sau khi cơ quan quản lý ngân hàng bang California đóng cửa SVB.

Ngoài ra, ảnh hưởng đến giá vàng còn có số liệu được công bố mới đây, trong đó cho thấy số việc làm tại Mỹ tăng nhanh trong tháng Hai, nhưng tăng trưởng tiền lương theo tháng lại chậm lại và tỷ lệ thất nghiệp tăng lên.

*Chứng khoán Mỹ và thế giới đồng loạt giảm điểm

Chứng khoán Mỹ giảm hơn 1% trong phiên 10/3 và ghi nhận những mức giảm theo tuần lớn nhất trong nhiều tháng, khi các nhà đầu tư lo ngại về những rắc rối tại ngân hàng Silicon Valley Bank lây lan trong lĩnh vực này cũng như xu hướng siết chặt chính sách tiền tệ của Fed.

Theo đó, chỉ số công nghiệp Dow Jones giảm 345,22 điểm (tương đương 1,1%) xuống 31.909,64 điểm. Đây là phiên giảm thứ tư liên tiếp, đánh dấu chuỗi giảm điểm dài nhất kể từ tháng 12/2022 của chỉ số này. Chỉ số tổng hợp S&P 500 cũng mất 56,73 điểm (1,4%) xuống 3.861,59 điểm, trong khi chỉ số công nghệ Nasdaq Composite giảm 199,47 điểm (1,8%) và khép phiên ở mức 11.138,89 điểm. Các chỉ số chính trên Phố Wall sụt giảm trong bối cảnh nhà đầu tư lo ngại về lĩnh vực ngân hàng, sau khi giới chức trách Mỹ đã nắm quyền kiểm soát Silicon Valley Bank vào thứ Sáu.

Tại châu Á, hầu hết các thị trường chứng khoán mở cửa phiên 13/3 giảm điểm, khi các nhà đầu tư lo ngại về tác động từ vụ phá sản của SVB tại Mỹ cũng như việc Fed) thắt chặt chính sách tiền tệ.

Tại Nhật Bản, chỉ số Nikkei 225 giảm 1,76%, hay 495,49 điểm, xuống 27.648,48 điểm. Chỉ số Hang Seng của Hong Kong (Trung Quốc) giảm 0,06%, hay 1,95 điểm, xuống 3.228,12 điểm. Chỉ số Kospi của Hàn Quốc giảm 0,16%, hay 3,79 điểm, xuống 2.390,8 điểm. Trong khi đó, chỉ số Shanghai Composite của Thượng Hải (Trung Quốc) giảm 0,48%, hay 91,96 điểm, xuống 19.411,88 điểm./.