Phó Thủ tướng: Vượt rào cản tạo đột phá mới trong nghiên cứu khoa học công nghệ

Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Phạm Minh Chính gửi lẵng hoa chúc mừng Đại hội. Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng dự và phát biểu chỉ đạo. Cùng dự Đại hội có đại diện các ban Đảng Trung ương, Đảng ủy Chính phủ cùng 132 đại biểu chính thức.

*Đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển nhanh, bền vững

Phát biểu khai mạc Đại hội, Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhấn mạnh, Đại hội được triển khai với chủ đề: “Xây dựng Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong sạch, vững mạnh toàn diện; nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ gắn với đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; đưa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phát triển ngang tầm các tổ chức khoa học công nghệ tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, đóng góp tích cực vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”.

Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh khẳng định, thành công của Đại hội có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của Viện Hàn lâm trong 5 năm tới nhằm hiện thực hóa những ước vọng trên.

Trình bày Báo cáo chính trị đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Viện Hàn lâm nhiệm 2020 - 2025 và phương hướng công tác nhiệm kỳ 2025 – 2030, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, nhiệm kỳ qua, Đảng bộ Viện Hàn lâm đã xây dựng và ban hành 7 nghị quyết, chỉ thị quan trọng nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị và đã tiến hành sơ kết, tổng kết 5 nghị quyết do Đảng ủy khóa trước ban hành. Đảng bộ đã có 12/13 chỉ tiêu đạt và vượt, hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm được đề ra tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2020 – 2025.

Cụ thể, về nghiên cứu cơ bản, nhiều lĩnh vực đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và quốc tế. Hai trung tâm quốc tế về Vật lý và Toán học được UNESCO công nhận và bảo trợ (là hai trung tâm duy nhất tại Việt Nam) khẳng định trình độ hội nhập quốc tế của Viện Hàn lâm trong các lĩnh vực Vật lý và Toán học. Viện Hàn lâm đã công bố trên 12.000 công trình khoa học, trong đó, số công trình công bố quốc tế là 8.400, tăng 73% so với nhiệm kỳ trước.

Các sản phẩm điều tra cơ bản của Viện Hàn lâm như cơ sở dữ liệu về biển đảo, thềm lục địa, các bộ bản đồ Atlas quốc gia, bộ số liệu và các dữ liệu điều tra về địa chất, biển, môi trường, động đất, năng lượng, đa dạng sinh học, các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học,... đã tạo lập căn cứ khoa học để cung cấp cho các ban, bộ, ngành, địa phương xây dựng chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

5 năm qua, Viện Hàn lâm đã được cấp 292 bằng sở hữu trí tuệ, trong đó có 9 Bằng độc quyền sáng chế quốc tế, tăng 52% so với nhiệm kỳ trước, trung bình hàng năm tăng 9%, vượt so với nghị quyết đề ra (tăng 5%/năm). Viện Hàn lâm không chỉ dẫn đầu mà còn chiếm thị phần lớn về Bằng sáng chế và giải pháp hữu ích của người Việt trong cả nước. Viện đã được tổ chức Clarivate (Vương quốc Anh) trao tặng giải thưởng “Dẫn đầu đổi mới sáng tạo khu vực Nam Á và Đông Nam Á” năm 2021, 2022.

Công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao có nhiều bước phát triển vượt bậc, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và nghiên cứu khoa học, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực không ngừng được nâng cao. Năm 2023, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH) đã nhận chứng nhận kiểm định cơ sở đào tạo của tổ chức kiểm định quốc tế HCERES.

Các nhiệm vụ tư vấn cho Đảng, Nhà nước luôn được Viện Hàn lâm chủ động đề xuất hoặc thực hiện thông qua các nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước giao. Công tác xây dựng và phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ được quan tâm. Chất lượng nguồn nhân lực khoa học công nghệ được nâng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023.

Công tác sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả gắn với vị trí việc làm hợp lý, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức theo Nghị quyết số 18-NQ/TW. Công tác quản lý khoa học, tài chính, doanh nghiệp được thực hiện theo đúng quy định. Viện đã tập trung chỉ đạo, triển khai thực hiện các dự án trọng điểm, các chương trình, nhiệm vụ cấp quốc gia như dự án: Trung tâm vũ trụ Việt Nam, Bộ sưu tập mẫu vật quốc gia, ADN hài cốt liệt sĩ...

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Tuấn Anh, đón đầu thời cơ mới, Đảng bộ Viện Hàn lâm đặt mục tiêu đến năm 2030, Viện phát triển đột phá về chất lượng nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ; các lĩnh vực thế mạnh như Toán học, Vật lý, Sinh học đạt trình độ tiên tiến khu vực và quốc tế; xây dựng tổ chức đảng, đơn vị, đoàn thể trong sạch, vững mạnh; đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; đưa Viện trở thành trung tâm khoa học và công nghệ hàng đầu khu vực, đóng góp cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Về thực hiện nhiệm vụ chính trị, Viện đặt ra 6 mục tiêu cụ thể: Tăng hơn 50% số công trình khoa học công bố quốc tế có chỉ số ảnh hưởng cao so với nhiệm kỳ trước; làm chủ ít nhất 30 công nghệ tiên tiến, lõi, chiến lược trong các lĩnh vực vật liệu mới, sinh học, công nghệ thông tin, công nghệ biển, vũ trụ; số lượng bằng sở hữu trí tuệ tăng 50%; phát triển thêm ít nhất 20 nhóm nghiên cứu mạnh; mỗi thành viên nhóm nghiên cứu công bố tối thiểu 2 bài báo quốc tế/năm; nhóm ứng dụng triển khai đạt 2 bằng sáng chế hoặc giải pháp hữu ích/năm; 100% nghiên cứu sinh bảo vệ luận án có ít nhất 2 công bố quốc tế; chất lượng đào tạo đại học và sau đại học đạt chuẩn quốc tế. Đến 2030, 9/12 tạp chí khoa học của Viện đạt chuẩn Web of Science hoặc Scopus.

Về công tác xây dựng Đảng, Đảng bộ Viện Hàn lâm đặt ra 6 chỉ tiêu: 100% đảng viên học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội XIV và các chỉ thị, nghị quyết của Đảng; 100% cán bộ, đảng viên đăng ký học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; sinh hoạt  đảng đúng Điều lệ; 100% đảng viên hoàn thành nhiệm vụ; trong đó 80% hoàn thành tốt, ít nhất 15% hoàn thành xuất sắc; 90% chi bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ; kết nạp ít nhất 200 đảng viên mới trong nhiệm kỳ; 100% chi bộ tự kiểm tra, giám sát; ít nhất 20% chi bộ được kiểm tra theo Điều 30 Điều lệ Đảng; mỗi năm giám sát chuyên đề từ 5–8 chi bộ; phấn đấu Đảng bộ được xếp loại hoàn thành nhiệm vụ và ít nhất 1 năm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

*Nâng cao năng lực nghiên cứu đón đầu xu thế công nghệ

Phát biểu chỉ đạo, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng bày tỏ nhất trí cao với báo cáo chính trị tại Đại hội; ghi nhận, biểu dương và chúc mừng những kết quả đã đạt được của Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong nhiệm kỳ vừa qua. "Những thành tựu trên là minh chứng rõ nét cho tinh thần lao động sáng tạo, sự cống hiến của các thế hệ nhà khoa học, cán bộ, đảng viên của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước", Phó Thủ tướng khẳng định.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, thời gian vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành bốn nghị quyết được coi là "bộ tứ trụ cột"; trong đó, Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia có ý nghĩa chiến lược, kim chỉ nam cho sự phát triển khoa học công nghệ nước nhà trong kỷ nguyên mới phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc. Đồng thời, Nghị quyết như một lời hiệu triệu mạnh mẽ, tạo luồng sinh khí mới, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đội ngũ tri thức, nhà khoa học của cả nước nói chung và của Viện Hàn lâm nói riêng.

Khẳng định vai trò đặc biệt của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, tổ chức nghiên cứu khoa học công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực hàng đầu quốc gia, Phó Thủ tướng đề nghị Đảng bộ Viện tập trung làm tốt công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu; xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh cả về tư tưởng, chính trị, tổ chức, kiểm tra và dân vận, xem đây là nhiệm vụ then chốt bảo đảm thắng lợi của sự nghiệp đổi mới.

Đồng thời, Viện cần tiếp tục nâng cao năng lực nghiên cứu, đầu tư cho nghiên cứu cơ bản, đón đầu xu thế công nghệ, phát triển công nghệ lõi, công nghệ nguồn để tạo nền tảng tri thức vững chắc. Phó Thủ tướng cũng đề nghị Viện Hàn lâm quan tâm đến việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng 11 ngành công nghệ chiến lược mà Thủ tướng Chính phủ đã ban hành; đồng thời, đầu tư đồng bộ, hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu, hướng tới các phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế, biến phòng thí nghiệm thành "vườn ươm" công nghệ.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Viện cần đổi mới tư duy, cách tiếp cận, hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh, đủ năng lực thực hiện những nhiệm vụ mới, khó và quan trọng. Song song với đó, cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đào tạo đội ngũ cán bộ đầu ngành và nhà khoa học trẻ; xây dựng cơ chế thu hút, trọng dụng nhân tài, đặc biệt là các nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài.

Hợp tác quốc tế là một trụ cột cần đẩy mạnh. Viện Hàn lâm phải chủ động tham gia vào các mạng lưới nghiên cứu toàn cầu, kết nối với các viện, trường hàng đầu thế giới để chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và đưa thành tựu khoa học Việt Nam ra thế giới.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Viện Hàn lâm tham gia tích cực vào quá trình chuẩn bị văn kiện Đại hội XIV của Đảng và Đại hội Đảng bộ Chính phủ lần thứ I. Ngay sau Đại hội, cấp ủy Viện Hàn lâm cần khẩn trương quán triệt, cụ thể hóa nghị quyết thành chương trình hành động cụ thể, khả thi, đưa nhanh các chủ trương, định hướng lớn vào thực tiễn nghiên cứu và phát triển khoa học và công nghệ.

“Tôi đề nghị Viện Hàn lâm tiếp tục phát huy tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám sai, tiên phong trong nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ chiến lược, vượt qua mọi rào cản để tạo nên những bước đột phá mới trong nghiên cứu khoa học công nghệ”, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Tin tưởng vào tinh thần đoàn kết, ý chí quyết tâm cao, Phó Thủ tướng chúc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sớm trở thành viện nghiên cứu hàng đầu khu vực, tiếp tục gặt hái nhiều thành công, xứng đáng là "cái nôi" của khoa học công nghệ Việt Nam, đóng góp ngày càng to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Các đại biểu tham dự đại hội đã thảo luận sôi nổi, thẳng thắn, dân chủ và đóng góp nhiều ý kiến vào các Văn kiện trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Báo cáo chính trị đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Viện Hàn lâm nhiệm 2020 - 2025 và phương hướng công tác nhiệm kỳ 2025 - 2030; thống nhất biểu quyết thông qua Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2025-2030.

Đại hội đã lựa chọn, bầu ra được Ban Chấp hành Đảng bộ nhiệm kỳ mới gồm 27 đồng chí có đủ tiêu chuẩn, phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực lãnh đạo, bản lĩnh và trí tuệ, thể hiện tính liên tục, kế thừa và đổi mới, đáp ứng yêu cầu công tác, nhiệm vụ được giao.

Ngay sau Đại hội, Ban Chấp hành Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhiệm kỳ 2025-2030 đã họp hội nghị lần thứ nhất với nhiều nội dung quan trọng.