"Thời khắc đen tối" của kinh tế thế giới

Các nhân tố không có lợi dồn dập xuất hiện, đan xen phức tạp khiến cho vấn đề lạm phát và suy thoái càng khó giải quyết hơn. Siêu lạm phát tấn công như vũ bão. Để kiềm chế lạm phát, ngân hàng trung ương các nước giàu có nhiều lần tăng mạnh lãi suất, nhưng cuộc xung đột Ukraine rơi vào trạng thái giằng co kéo dài, dịch COVID-19 buộc Trung Quốc nhiều lần áp dụng chính sách phong tỏa khiến cho kinh tế thế giới phải hứng chịu nhiều "cơn gió ngược" lớn hơn.

Nhiều chuyên gia kinh tế lo ngại, thế giới khó tránh khỏi rủi ro của một cuộc đại suy thoái. Kinh tế toàn cầu, khó khăn lắm mới dần phục hồi từ dịch COVID-19, nhưng hiện nay lại rơi xuống vực sâu.  

Các dự báo về triển vọng kinh tế thế giới năm 2022 dường như đã giảm một nửa. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận định, nhiều khả năng toàn cầu sẽ sớm rơi vào một cuộc đại suy thoái đồng bộ. Lạm phát như con ngựa bất kham, gây ra lực tác động mạnh đối với sự thu hẹp của tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ gia tăng của giá cả sinh hoạt đã vượt qua biên độ tăng lương, sức mua hộ gia đình ngày càng suy yếu, gieo mầm mống cho lạm phát đình trệ.     

Mỹ là khu vực bị thiệt hại nặng nề, nhưng châu Âu thậm chí chịu tổn thất nghiêm trọng hơn. Cuộc xung đột Ukraine thúc đẩy giá năng lượng leo thang và khủng hoảng thiếu nguồn cung, cơ chế phong tỏa do dịch bệnh liên tục gây rối loạn đối với nền kinh tế, chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn thiếu hụt nguồn cung hàng hóa và lao động kéo dài liên miên, hệ lụy là kỳ vọng đầu tư và tiêu dùng suy yếu. 

Làn sóng lạm phát và nguy cơ suy thoái này chủ yếu là do nguồn cung thiếu hụt gây nên, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) thừa nhận kiểm soát được nhu cầu nhưng không kiểm soát được nguồn cung. Do cung không thể đáp ứng cầu, nên siêu lạm phát toàn cầu vẫn hết sức bất thường, kinh tế thế giới rất khó tránh khỏi suy thoái.      

Các nước giàu có nhìn thấy lạm phát như “con ngựa bất kham”, tranh nhau áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ, điều này đã kiềm hãm bước đi phục hồi kinh tế vốn đã tương đối yếu ớt. Tình hình kinh tế của các nước kém phát triển càng thê thảm hơn, theo thống kê của IMF, đã có gần 60% các nước thu nhập thấp trên toàn cầu rơi vào khủng hoảng nợ, ít nhất cũng rơi vào tình trạng rủi ro nợ cao. Gánh nặng nợ của các nước đang phát triển có mức thu nhập trung bình cũng ở mức cao nhất trong vòng ba thập niên trở lại đây.

Mỹ là tác nhân lớn nhất của làn sóng lạm phát này. Từ chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đến Chính quyền Tổng thống Joe Biden đều lần lượt "nhấn ga tăng tốc", nới lỏng chính sách tiền tệ, in tiền cứu trợ trị trường, đồng thời lại mở rộng tài khóa, đưa ra các gói tài trợ quy mô lớn khiến cho tiền giấy tràn ngập khắp nơi như một cơn lũ, dẫn đến lạm phát tăng mạnh, giá cả vật tư chiến lược leo thang.

Sau khi cuộc xung đột Ukraine bùng nổ, Mỹ thúc đẩy châu Âu, Nhật Bản… áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế dẫn đến hiệu ứng ngược, gây nên tổn hại nghiêm trọng đối với kinh tế châu Âu, đặc biệt các nước châu Âu phụ thuộc mạnh vào Nga về năng lượng hứng chịu cú sốc mạnh hơn.    

Hiện nay, tai họa của "lạm phát đình trệ" đã không thể kiểm soát, Mỹ dường như đã bất lực, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới Trung Quốc đang phải hứng chịu đủ thứ vấn đề, kinh tế châu Âu và Nhật Bản "không khỏe", cơ bản không nhìn thấy cứu tinh kinh tế. Các nước giàu có lo ngại sâu sắc kinh tế toàn cầu xuất hiện tình trạng "lạm phát đình trệ", hiện nay ngày càng rõ ràng.

Hơn nữa, khi đối diện với khủng hoảng kép, lạm phát toàn cầu và nợ ở mức cao khiến cho những nhà hoạch định chính sách của các nước e ngại, không dám tiếp tục áp dụng thêm nhiều biện pháp để kích thích nhu cầu, dư địa giải cứu thị trường giảm mạnh. Những nhân tố này kết hợp với nhau chính là hiện tượng phổ quát của suy thoái kinh tế.   

Trung Quốc đóng vai trò cứu tinh kinh tế toàn cầu 13 năm trước đang rơi vào tình cảnh "lo trong buồn ngoài". Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong quý II/2022 chỉ đạt 0,4%, tăng trưởng kinh tế phụ thuộc sâu vào sự thúc đẩy của nhu cầu bên ngoài đã mất đi điểm tựa, vòng tuần hoàn bên trong suy yếu, các quả bom tài chính, cơn bão bất động sản xảy ra dồn dập và kinh tế suy giảm đồng thời xuất hiện đã khiến Trung Quốc rơi vào tình cảnh khó khăn nhất trong 30 năm qua. 

Cục diện khó khăn này đã trực tiếp ảnh hưởng đến đầu tư của ngành sản xuất Trung Quốc, sự sẵn sàng đầu tư ở trong nước bị kìm hãm do kỳ vọng thị trường suy yếu. Đầu tư yếu tác động đến thị trường việc làm. Nếu kinh tế thế giới rơi vào lạm phát đình trệ trong ngắn hạn sẽ khiến cho xuất khẩu của Trung Quốc lao dốc, ngành dịch vụ hứng chịu thiệt hại nặng nề do phòng chống dịch bệnh và vấn đề việc làm của Trung Quốc chắc chắn sẽ trở nên nghiêm trọng hơn. 

Tỷ lệ thất nghiệp của giới trẻ đã tiệm cận mức 20% hiện nay có thể sẽ diễn biến trầm trọng hơn. Thất nghiệp và thu nhập ảnh hưởng đến tiêu dùng, trong bối cảnh kỳ vọng việc làm và thu nhập không tốt, thị trường tiêu dùng trong nước chắc chắn sẽ bị kìm hãm nghiêm trọng. Nếu khủng hoảng kép xuất hiện, nhu cầu bên trong và bên ngoài đều "hôn mê sâu", triển vọng kinh tế tiếp tục ảm đạm cùng với suy thoái kinh tế thế giới.

Khác với các nước châu Âu và Mỹ, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC, ngân hàng trung ương) áp dụng chính sách hạ lãi suất để ứng phó khủng hoảng, tích cực dẫn dắt lãi suất thị trường đi xuống. Động thái này mặc dù có thể giảm bớt gánh nặng lãi suất đối với doanh nghiệp và cá nhân, kích thích đầu tư, sản xuất, mua nhà và tiêu dùng. Tuy nhiên, do sức khỏe của rất nhiều doanh nghiệp tương đối yếu, kỳ vọng về tương lai khá bi quan, nên việc cung tiền tiếp tục gia tăng theo kiểu khiên cưỡng cũng khó phát huy tác dụng. 

Những năm gần đây, Trung Quốc tăng cường kiểm soát các doanh nghiệp nền tảng, ngành công nghiệp dạy thêm và tăng cường các biện pháp quản lý giám sát đã làm tổn hại đến quyền lợi vốn, cũng như làm tổn thương sự nhiệt tình của đầu tư tư nhân. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp nhỏ của Trung Quốc yếu đi do tác động của các biện pháp phòng chống dịch bệnh, không còn có nhu cầu huy động vốn. 

Trong số nhiều nhân tố hạn chế, bất động sản đứng ở vị trí trung tâm. Do có nhiều chuỗi sản xuất ở thượng nguồn và hạ nguồn liên quan đến lĩnh vực bất động sản, kể từ khi làn sóng vỡ nợ liên tục bùng phát, niềm tin đầu tư của công chúng và doanh nghiệp bị ảnh hưởng sâu sắc, kỳ vọng suy yếu nghiêm trọng, từ đó khiến cho sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc ngày càng chậm lại.     

Lạm phát tiếp tục leo thang trên phạm vi toàn cầu đã kiềm chế nghiêm trọng hoạt động sản xuất của doanh nghiệp, làm suy yếu niềm tin của người tiêu dùng, tác động tiêu cực đến thương mại, cũng như gia tăng gánh nặng nợ nần cho chính phủ các nước. Có thể thấy rằng, tình trạng nút thắt chuỗi cung ứng và lạm phát cao hạn chế sản xuất rất khó tháo gỡ. Sự lặp đi lặp lại của tình hình dịch bệnh khiến cho tình trạng thiếu hụt nguyên liệu và linh kiện e rằng khó thuyên giảm. 

Trong khi đó, cuộc xung đột Ukraine đã làm trầm trọng thêm nút thắt chuỗi cung ứng và giá năng lượng leo thang, vấn đề cản trở hoạt động sản xuất của doanh nghiệp và xói mòn lợi nhuận của doanh nghiệp cũng sẽ tiếp tục kéo dài trong một thời gian. Trên thị trường tiêu dùng, lạm phát cao đã làm suy yếu nghiêm trọng niềm tin của người tiêu dùng, chỉ số niềm tin tiêu dùng của các nền kinh tế chủ chốt phần lớn phản ánh xu hướng lao dốc.

Do tình hình kinh tế chuyển biến tiêu cực, cán cân thương mại xấu đi rõ nét, các nước công nghiệp chủ yếu của châu Âu như Đức, Anh, Pháp, Italy… đều rơi vào tình cảnh thâm hụt thương mại nới rộng.   

Điều đáng buồn là kinh tế thế giới đối diện với thảm họa nghiêm trọng, đây chính là thời điểm cần các nước nỗ lực hợp tác và phối hợp để giải quyết khủng hoảng, nhưng hiện nay thế giới lại rơi vào vòng xoáy thù địch đối đầu lẫn nhau, đi ngược lại lý tưởng của cộng đồng chung vận mệnh nhân loại. 

Kinh tế thế giới rơi vào tình cảnh tồi tệ, các cuộc đấu tranh quốc tế và toan tính lợi ích riêng của các chính khách nhiều nước đều khiến cho tình hình trở nên rối rắm hơn. Để nền kinh tế toàn cầu thoát khỏi cục diện đen tối thì việc xoa dịu xung đột giữa các nước và xóa bỏ sự ích kỷ của các chính khách là lực lượng hỗ trợ không thể thiếu. Nếu lãnh đạo các nước không thức tỉnh, đồng thời áp dụng các biện pháp hữu hiệu đôi bên cùng có lợi thì e rằng bi kịch của nhân loại sẽ khó tránh khỏi./.