Tính toán hợp lý định mức chi phí tái chế, giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp

Ngày 28/7 tại Tp. Hồ Chí Minh, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia và các hiệp hội ngành hàng tổ chức hội thảo "Góp ý về định mức chi phí tái chế và chính sách về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu ở Việt Nam.

Theo dự thảo về “Quy định định mức chi phí tái chế đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu” mà Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia đề xuất, nhiều doanh nghiệp cho rằng, quy định mức thu đang không hợp lý cho nhiều vật liệu tái chế, tạo gánh nặng về chi phí cho doanh nghiệp.

Ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường; Ủy viên thường trực, Hội đồng EPR Quốc gia thông tin, dự thảo "Quy định định mức chi phí tái chế đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu" được soạn thảo dựa trên cơ sở Điều 54, Luật Bảo vệ Môi trường 2020.

Theo đó, tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế phải thực hiện tái chế theo tỷ lệ và quy cách tái chế bắt buộc (khoản 1 Điều 54). Khoản 2 Điều 54 Luật Bảo vệ Môi trường 2020 quy định các tổ chức, cá nhân thuộc đối tượng phải thực hiện trách nhiệm tái chế được lựa chọn thực hiện trách nhiệm tái chế theo một trong các hình thức bao gồm: Tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì.

Để xây dựng đề xuất định mức chi phí tái chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiến hành điều tra, khảo sát các chi phí thu gom, vận chuyển, tái chế thực tế thông qua quá trình khảo sát thực tế để đảm bảo tính đại diện trên toàn quốc, cũng như để phản ánh chi phí thực tế hợp lý, hợp lệ tại các cơ sở tái chế chính thức hiện đang thực hiện.

Ngoài ra, nhóm chuyên gia tư vấn cũng đã tham khảo và xem xét định mức chi phí tái chế dự kiến với các loại bao bì trên cơ sở đề xuất của Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) để đảm bảo sự đa dạng trong việc xác định chi phí tái chế với các loại bao bì cụ thể.

“Việc quy định về trách nhiệm tái chế và các trách nhiệm mở rộng đối với nhà sản xuất, xuất khẩu sẽ tạo động lực để Việt Nam hình thành công nghiệp tái chế - ngành kinh tế mới phù hợp với mô hình kinh tế tuần hoàn. Việc này cũng khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu các sản phẩm có chất lượng cao hơn, giảm phát thải các vật liệu sử dụng một lần, góp phần vào việc thực hiện các cam kết của Chính phủ về cắt giảm phát thải, hướng tới sự phát triển bền vững hơn.”, ông Phan Tuấn Hùng nhận định.

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam(VBA) cho biết, khảo sát của VBA gần đây nhất cho thấy, 100% các doanh nghiệp đều ủng hộ việc cần thiết phải tái chế bao bì, sản phẩm để tận dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, có đến 80% doanh nghiệp cho biết gặp nhiều khó khăn trong triển khai như cách thức thực hiện, chi phí, tìm đơn vị tái chế, nguồn nhân lực…

Quan ngại lớn nhất của các doanh nghiệp hiện nay là việc áp định mức khá cao và bất hợp lý sẽ ảnh hưởng lớn tới môi trường kinh doanh và “sức khoẻ” của doanh nghiệp. Theo đó, dù bản cập nhật dự thảo gần đây nhất (tháng 7/2023) đã điều chỉnh định mức cho một số vật liệu tái chế giảm so với trước đó nhưng vẫn còn cao. Cụ thể, như định mức dự thảo của nhôm cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần so với các nước Tây Âu, là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ.

Trong khi đó, bà Huỳnh Thị Mỹ, Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa Việt Nam cho biết, mỗi năm ngành nhựa Việt Nam tiêu thụ 9,2 triệu tấn nguyên liệu nhựa, trong đó nhóm bao bì chiếm 38%, tương đương gần 3,5 triệu tấn. Tuy nhiên, ngành tái chế nhựa Việt Nam mới bước vào giai đoạn đầu, đang gặp nhiều khó khăn. Ngành bao bì nhựa là ngành gia công với công nghệ đơn giản, dễ làm nên biên lợi nhuận rất thấp, chỉ xoay quanh khoảng 5%.

Với hệ số định mức như đề xuất của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì chỉ riêng tiền đóng góp tái chế đã chiếm gần 40% lợi nhuận của doanh nghiệp, ngành nhựa Việt Nam đứng trước nguy cơ chưa kịp lớn đã teo tóp. Còn đối với bao bì kim loại, bao gồm nhôm, sắt, thép, đồng,… thì năng lực tái chế của Việt Nam rất cao, các nhà tái chế chính thức đều đang có lãi lớn, dù chưa có hỗ trợ từ EPR.

Do vậy, cần xem xét lại định mức cho phù hợp, không để hàng nghìn doanh nghiệp và toàn thể người tiêu dùng Việt Nam phải đóng góp quá cao chỉ để hỗ trợ cho vài chục doanh nghiệp tái chế.

Ông James Ollen, Giám đốc Điều hành Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) chia sẻ, AmCham rất ủng hộ và đã có nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ tiên phong việc tái chế bao bì, sản phẩm thải bỏ để bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, để chính sách EPR thực sự đi vào cuộc sống, đưa Việt Nam trở thành một điểm sáng về kinh tế tuần hoàn trong khu vực, cơ quan quản lý Nhà nước cần xây dựng định mức phù hợp thực tế, hài hoà lợi ích phát triển và bảo vệ môi trường.

Các hiệp hội ngành hàng đều đề xuất áp dụng hệ số định mức bằng 0 hoặc 0,1 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị vật liệu thu hồi cao hơn chi phí tái chế như kim loại, giấy carton, nhựa cứng (theo nguyên tắc đảm bảo bù chi phí của OECD) và theo đúng nguyên tắc kinh tế tuần hoàn.

Với các vật liệu khác, đề nghị áp dụng hệ số 0,2 cho chai lọ thủy tinh; hệ số 0,2 hoặc 0,3 cho giấy hỗn hợp để tương đương các nước; hệ số 0,3 cho bao bì đơn vật liệu mềm, hệ số 0,5 cho bao bì đa vật liệu mềm để không bị quá cao, tạo ra gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp.

Trong khi đó, Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) kiến nghị, cần thay đổi cách đóng góp tái chế từ nộp tạm ứng vào đầu năm sang nộp theo quyết toán số lượng thực tế khi kết thúc năm. Việc này vẫn đảm bảo doanh nghiệp thực hiện đầy đủ trách nhiệm tái chế nhưng không gặp khó khăn về nguồn vốn kinh doanh.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần được thực hiện trách nhiệm hỗn hợp với từng loại bao bì, có thể tự tái chế một phần và nộp tiền cho phần sản phẩm, bao bì không được tái chế. Cơ quan quản lý nhà nước cũng cần có cơ chế tạo thị trường cho vật liệu tái chế như áp dụng hệ số định mức bằng 0 cho phần sử dụng vật liệu tái chế, bao bì thiết kế thân thiện với môi trường để khuyến khích các nhà sản xuất, nhập khẩu ưu tiên sử dụng vật liệu, sản phẩm tái chế./.