Người dân tuần hành ủng hộ và phản đối Brexit bên ngoài tòa nhà Quốc hội Anh ở thủ đô London ngày 15/1/2019. Ảnh: AFP/ TTXVN
Trang mạng sanews.gov.za của Nam Phi dẫn phân tích của Bộ trưởng Thương mại và công nghiệp Nam Phi Rob Davies về những khó khăn, vướng mắc khiến Anh, Liên minh Hải quan miền Nam châu Phi (SACU) và Mozambique chưa đạt được thỏa thuận hậu Brexit trong đàm phán ngày 15/3 vừa qua.
Trong bối cảnh đàm phán Brexit giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) chưa đạt được các kết quả khả quan, đàm phán cấp bộ giữa Anh, Liên minh Hải quan miền Nam châu Phi (gồm 5 nước Botswana, Lesotho, Namibia, Nam Phi và Eswatini) và Mozambique tiếp tục diễn ra nhằm đảm bảo thương mại giữa các bên liên quan không bị gián đoạn hậu Brexit.
Theo Bộ trưởng Bộ Thương mại và công nghiệp Nam Phi Rob Davies, đàm phán ba bên vào ngày 15/3 vừa qua, tuy chưa đi đến kết quả cuối cùng, nhưng các bên đã đạt được những tiến bộ rõ rệt. Các bên chưa nhất trí về hai vấn đề chính để thiết lập Thỏa thuận Đối tác Kinh tế (EPA) song song với thỏa thuận đã có với EU, hướng tới thương mại ưu đãi sau khi Anh rời khỏi EU.
Đại diện Nam Phi cho biết các cuộc thảo luận vừa qua chưa đạt thỏa thuận cuối cùng liên quan đến quy định về vệ sinh và kiểm dịch thực vật (giấy chứng nhận được cấp cho từng nhà xuất khẩu riêng lẻ), cũng như tổng hợp các quy định về xuất xứ sản phẩm.
Các quy định hỗ trợ về xuất xứ sản phẩm là điều khoản tổng hợp cho phép xem xét hàng hóa thu mua, chế biến tại một trong những nước thành viên của Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) cũng được coi là hàng hóa xuất xứ gốc tại nước khác.
Theo đại diện của Nam Phi Rob Davies, quy định vệ sinh và kiểm dịch thực vật (SPS) là điểm bất đồng chính. Phía Anh đề nghị trừ những danh sách cấp phép đã được thống nhất giữa các bên, tất cả các chứng chỉ còn lại sẽ được kéo dài thêm một năm, sau đó phía Anh sẽ quyết định dựa theo hệ thống của riêng của nước này.
Những danh sách cấp phép đã được thống nhất giữa các bên (EL) sẽ được công nhận trong 6 tháng và sau đó sẽ tiếp tục được xem xét gia hạn theo thời gian 6 tháng. Phía Anh sẽ gia hạn những danh sách cấp phép đã được thống nhất giữa các bên nếu dựa trên nền tảng hợp lý, có thể là sự xác nhận từ Bộ Nông nghiệp nước này.
Các đối tác của Anh đề nghị được cung cấp bản mẫu xác nhận để xem xét có phù hợp với lợi ích của SACU và Mozambique, nhưng chưa nhận được phản hồi từ phía Anh. Ngoài ra, các đại diện của SACU và Mozambique đề nghị gia hạn thêm một năm cho mọi chứng chỉ.
Vương quốc Anh cũng đề nghị SACU và Mozambique công nhận toàn bộ quy định tổng hợp về nguồn gốc xuất xứ sản phẩm của Anh đã đạt được khi là thành viên EU.
Tuy nhiên, các đối tác đàm phán của Anh chỉ đồng ý công nhận trong khoảng thời gian nhất định, nhưng sẽ không công nhận vĩnh viễn. Ngoài ra, trong khuôn khổ EPA, cả SACU và Mozambique sẽ không đi ngược lại quy định tổng hợp đã thỏa thuận.
Tất cả những điều phía Anh đề nghị là SACU và Mozambique chấp nhận toàn bộ quy định tổng hợp nhằm đảm bảo những thỏa thuận hai đối tác này đã đạt được với EU sẽ tiếp tục được áp dụng với Anh hậu Brexit. Bản thân phía Anh cũng thừa nhận trong bối cảnh hiện tại của nước này, đề nghị của Anh với SACU và Mozambique là “một thứ gì đó khác biệt”.
Đại diện của Nam Phi khẳng định yêu cầu của nước này là "lằn ranh đỏ" và Nam Phi sẽ không nhượng bộ thêm. Đại diện của SACU và Mozambique khẳng định quan điểm của Anh trong thảo luận với nhóm sẽ ảnh hưởng đến thỏa thuận trong EPA hiện tại với EU.
Nếu SACU và Mozambique dành cho Anh bất cứ điều gì tốt hơn, thì sự ưu đãi này sẽ phải được mở rộng sang phần còn lại của EU. Bộ trưởng Thương mại và công nghiệp Rob Davies khẳng định đây không phải là quan điểm của riêng Nam Phi mà là của toàn bộ SACU.
Quốc hội Anh đã bỏ phiếu về Thỏa thuận rút khỏi EU và sau đó tiếp tục bỏ phiếu khẳng định nước Anh sẽ không chấp nhận rút khỏi EU mà không đạt được thỏa thuận. Cơ quan lập pháp của Anh cũng đã bỏ phiếu để yêu cầu gia hạn thời gian rời khỏi EU vào cuối tháng Sáu tới so với thời hạn 29/3/2019 hiện nay.
Sự gia hạn không chỉ phụ thuộc vào những gì người Anh muốn mà còn phụ thuộc vào những gì EU có thể chấp thuận. Thỏa thuận rút khỏi EU yêu cầu không có giai đoạn chuyển tiếp kể từ khi Vương quốc Anh rời khỏi EU và luật của EU sẽ ngừng áp dụng ngay lập tức.
Ban đầu, Nam Phi hy vọng nước này sẽ ký kết được thỏa thuận trước khi Quốc hội Nam Phi giải tán vào 20/3/2019 để mở đường cho cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội, Tổng thống và chính quyền cấp tỉnh tại đất nước miền Nam châu Phi này vào ngày 8/5 tới.
Như vậy, Quốc hội Nam Phi đương nhiệm (nhiệm kỳ V) sẽ không thể thông qua bất kỳ thỏa thuận nào với Anh. Tuy nhiên, Nam Phi vẫn đang nỗ lực tìm kiếm cơ hội để thương mại với Anh không bị gián đoạn hậu Brexit.
Cho dù nước Anh có rời EU vào thời điểm 22/5 như kế hoạch hay không, toàn bộ thỏa thuận đang có hiệu lực giữa EU và bên thứ ba sẽ tiếp tục được áp dụng đến cuối năm 2020. Trong khoảng thời gian đó, Vương quốc Anh dự kiến sẽ đàm phán thỏa thuận thương mại với EU và điều này sẽ ảnh hưởng đến các lựa chọn của SACU và Mozambique.
Tuy nhiên, nếu Brexit được gia hạn đến cuối tháng Sáu thì Quốc hội mới của Nam Phi (nhiệm kỳ VI) sẽ có thời gian để tổ chức họp và xem xét thỏa thuận. Bên cạnh đó, SACU và Mozambique sẽ tiếp tục thảo luận về điều khoản tổng hợp cũng như sự xác nhận của Bộ Nông nghiệp Anh về những danh sách được các bên chấp thuận để đưa ra quyết định đàm phán tiếp theo với Anh.
Ngày 13/3, Vương quốc Anh đã công bố biểu thuế quan mà nước này sẽ áp dụng đối với các thành viên EU trong tình huống Brexit “không thỏa thuận”. Nhóm SACU và Mozambique phân tích sơ bộ về biểu thuế quan trên, khẳng định ngoài 469 sản phẩm hoặc dòng thuế, các sản phẩm còn lại của nhóm, trong đó có nông sản (như trái cây), sẽ được xuất khẩu miễn thuế vào Anh.
Danh mục 469 sản phẩm chịu thuế bao gồm các phương tiện và linh kiện vốn rất quan trọng với SACU và Mozambique, cá và thịt,... Sản phẩm xuất khẩu của tất cả các quốc gia khác cũng sẽ không được ưu đãi như hiện tại.
Trong kịch bản Brexit “không thỏa thuận”, mức thuế nhập khẩu vào Anh sẽ cao hơn mức được tính theo EPA. Bộ trưởng Rob Davies cho biết SACU và Mozambique đang cố gắng đạt được các quy tắc xuất xứ mà nhóm đã đạt được trong EPA hiện nay, đồng thời, thỏa thuận đạt được với Anh không chỉ là riêng rẽ từng sản phẩm, bởi bất kỳ ưu đãi nào hơn dành cho Vương quốc Anh sẽ phải áp dụng với toàn bộ EU./.