Tự chủ chiến lược cho một Việt Nam hùng cường-Bài 2: Lựa chọn tất yếu trong thời đại biến động

Thế giới đang chuyển mình với tốc độ chưa từng có: Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung leo thang; xung đột khu vực lan rộng, kinh tế toàn cầu đứt gãy và công nghệ số tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cục diện quyền lực.

Trong bối cảnh đó, "tự chủ chiến lược" không chỉ là sự phát triển lý luận, mà là đáp án cho một thời đại đầy bất định. Việt Nam không thể chỉ "đứng vững" mà phải "đứng chủ động", "đứng vững bằng trí tuệ và bản lĩnh của chính mình".

*Yêu cầu cấp bách

Bước sang thập niên 2020, thế giới chứng kiến sự đảo chiều mạnh mẽ của trật tự toàn cầu. Cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung đang định hình lại cán cân quyền lực quốc tế, không chỉ trong lĩnh vực an ninh mà cả kinh tế, công nghệ và chuỗi cung ứng.

Từ thương chiến, cấm vận công nghệ, đến cạnh tranh trong trí tuệ nhân tạo, không gian mạng và năng lượng, tất cả đang đẩy thế giới vào một giai đoạn mới, nơi mọi quốc gia buộc phải xác định lại vị trí và chiến lược phát triển của mình.

Với Việt Nam, một quốc gia nằm ở trung tâm khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nơi giao thoa lợi ích của các cường quốc, áp lực giữ thế cân bằng chiến lược càng lớn. Một bên là quan hệ đối tác toàn diện chiến lược với Hoa Kỳ, bên kia là láng giềng lớn Trung Quốc – đối tác kinh tế hàng đầu. Cùng lúc, Việt Nam vẫn đang mở rộng quan hệ với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc và nhiều đối tác khác...

Trong bức tranh ấy, tự chủ chiến lược không chỉ là sự lựa chọn mà là điều kiện tiên quyết để bảo đảm lợi ích quốc gia – dân tộc. Quan điểm của Đảng ta là Việt Nam nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Chúng ta đang sống trong một thời kỳ mà các đường biên giới và khái niệm quyền lực đang thay đổi từng ngày, thậm chí từng giờ. Cục diện địa chính trị đang chứng kiến cạnh tranh chiến lược giữa các trung tâm quyền lực lớn, không chỉ về ảnh hưởng chính trị-an ninh mà cả trong kinh tế, công nghệ, chuỗi cung ứng, tiêu chuẩn dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học. 

Cùng lúc đó, các nguy cơ xung đột cục bộ, tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, va chạm lợi ích trên biển, trên không gian mạng, trong không gian số, gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ phức tạp. Áp lực "chọn bên", "phân cực", "liên minh để kiềm chế nhau" xuất hiện trở lại dưới những hình thức tinh vi hơn. Những đường ranh mới không chỉ nằm ở lãnh thổ, kinh tuyến, vĩ tuyến mà nằm trong dữ liệu, trong công nghệ, trong chuỗi giá trị.

Ngày 28/10, chia sẻ tầm nhìn của Việt Nam trong kỷ nguyên mới tại Đại học Oxford Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Trong một thế giới đầy sức ép chọn bên, Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại; Việt Nam mong muốn là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam nỗ lực xây dựng "trong ấm, ngoài êm": giữ ổn định chính trị- phát triển kinh tế, xã hội bên trong, giữ môi trường hòa bình, hợp tác, tôn trọng lẫn nhau bên ngoài; xử lý khác biệt bằng biện pháp hòa bình và luật pháp quốc tế; đặt con người, lợi ích chính đáng của nhân dân lên trên hết, trước hết".

Chia sẻ ấy không chỉ thể hiện bản lĩnh chính trị mà còn chính là định nghĩa thực tiễn của "tự chủ chiến lược" trong thời đại ngày nay – vừa độc lập trong tư duy, vừa linh hoạt trong hành động, vừa kiên định nguyên tắc, vừa mềm dẻo trong xử lý quan hệ.

Thực tế những năm qua, Việt Nam đã nhiều lần chứng minh bản lĩnh tự chủ trong ứng xử quốc tế. Khi xung đột thương mại Mỹ - Trung khiến chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy, Việt Nam vẫn duy trì được vị thế trung tâm sản xuất và điểm đến đầu tư an toàn nhờ chính sách đối ngoại cân bằng, minh bạch.

Hay khi các khủng hoảng khu vực leo thang, Việt Nam vẫn kiên định lập trường hòa bình, đối thoại, tôn trọng luật pháp quốc tế, đồng thời tăng cường hợp tác quốc phòng an ninh với nhiều đối tác mà không liên minh hay phụ thuộc vào bất kỳ bên nào… Những thực tiễn ấy cho thấy: Tự chủ chiến lược không phải khẩu hiệu chính trị, mà là năng lực đã và đang được định hình bằng chính bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.

* "Lá chắn mềm" bảo vệ lợi ích quốc gia

Trong bối cảnh cạnh tranh địa – chính trị ngày càng gay gắt, tự chủ chiến lược là "lá chắn mềm" bảo vệ lợi ích quốc gia. Đó là khả năng giữ vững định hướng phát triển độc lập, không bị chi phối bởi áp lực bên ngoài; đồng thời tận dụng linh hoạt sức mạnh hợp tác quốc tế để nâng cao vị thế và năng lực quốc gia.

Cũng tại buổi chia sẻ tại Đại học Oxford, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: "Việt Nam lựa chọn con đường phát triển hòa bình, độc lập, tự chủ, tự cường, sáng tạo, vì con người, không chỉ để xây dựng một đất nước giàu mạnh cho nhân dân mình, mà còn để đóng góp có trách nhiệm cho ổn định khu vực và trật tự quốc tế dựa trên luật pháp quốc tế".

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã từng nhấn mạnh: "tự chủ, tự cường, tự tin" là ba trụ cột để Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong giai đoạn mới. Thủ tướng cũng nhiều lần khẳng định Không có quốc gia nào thành công nếu chỉ trông chờ vào bên ngoài; càng hội nhập sâu, càng cần nội lực mạnh. Tư duy ấy phản ánh tinh thần hội nhập chủ động, phát triển dựa trên nội sinh. Tư duy ấy là tự chủ về kinh tế, với nền sản xuất độc lập, tự lực, không phụ thuộc vào một thị trường hay nguồn cung duy nhất. Tư duy ấy là tự chủ về chính trị và an ninh, giữ vững nguyên tắc "bốn không" trong quốc phòng, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định. Chúng ta cũng tự chủ về khoa học, công nghệ và nhân lực, làm chủ công nghệ lõi, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Và cuối cùng chúng ta tự chủ về văn hóa, tư tưởng, để giữ bản sắc dân tộc trong làn sóng toàn cầu hóa mạnh mẽ.

Thế giới đang chứng kiến xu thế "phân tách chuỗi cung ứng" giữa các nền kinh tế lớn, khiến các quốc gia vừa và nhỏ phải đối diện với nguy cơ lệ thuộc hoặc bị kẹt giữa các cực quyền lực. Trong hoàn cảnh đó, chỉ có tự chủ chiến lược mới giúp Việt Nam đứng vững, giữ thế cân bằng và biến thách thức thành cơ hội.

Trong bối cảnh cục diện an ninh - chính trị thế giới biến động, phức tạp, Việt Nam chủ trương, đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương với các đối tác, đặc biệt là các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và các đối tác quan trọng khác, tạo thế đan xen lợi ích và tăng độ tin cậy.

Tính đến tháng 5/2025, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 194 trong số hơn 200 quốc gia trên toàn thế giới; thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với 10 nước, đối tác toàn diện với 17 nước, có quan hệ với tất cả 5 nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (P5) và Nhóm các nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7)...

Đặc biệt, tính đến ngày 29/10/2025, Việt Nam có quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với 14 nước, gồm: Trung Quốc, Liên bang Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Úc, Pháp, Malaysia, New Zealand, Indonesia, Singapore, Thái Lan và Vương quốc Anh.

Chính sách đối ngoại của Việt Nam thời gian qua là minh chứng rõ ràng: Việt Nam không chọn phe, mà chọn hòa bình, hợp tác, phát triển; Không để ai định đoạt thay vận mệnh mình, mà tự định hình vai trò và vị thế trong khu vực; Không chỉ thích ứng với thế giới, mà còn tham gia định hình trật tự mới bằng tinh thần trách nhiệm và độc lập.

Như Tổng Bí thư Tô Lâm từng khẳng định tại Hội nghị Ngoại giao tháng 10/2024: Đối ngoại Việt Nam phải giữ được bản sắc, bản lĩnh, sự độc lập trong tư duy chiến lược, lấy lợi ích quốc gia – dân tộc làm tối thượng, đồng thời đóng góp thiết thực cho hòa bình, hợp tác và phát triển của khu vực, thế giới. Đó chính là tinh thần tự chủ chiến lược – độc lập nhưng không cô lập, hội nhập nhưng không lệ thuộc.

Điều đó cũng lý giải vì sao Đảng ta đặt "tự chủ chiến lược" như một định hướng trung tâm trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV – vì đây không chỉ là khái niệm về đối ngoại, mà còn là triết lý phát triển toàn diện: Tự chủ trong tư duy, tự cường trong hành động, tự tin trong hội nhập.

Bài cuối: Nền tảng cho khát vọng phát triển

Tác giả bài viết: