Tự chủ chiến lược cho một Việt Nam hùng cường-Bài cuối: Nền tảng cho khát vọng phát triển

Trong bối cảnh thế giới chuyển động phức tạp, cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, việc làm thế nào để Việt Nam đạt được tự chủ chiến lược đã trở thành câu hỏi mang tính thời đại — câu hỏi về bản lĩnh, tầm nhìn và năng lực hành động của một dân tộc đang vươn lên mạnh mẽ.

*Từ tầm nhìn sang năng lực hành động

Nếu như "độc lập, tự chủ" từng là kim chỉ nam xuyên suốt quá trình dựng nước và giữ nước, thì "tự chủ chiến lược" hôm nay là sự phát triển cao hơn của tư duy đó, phản ánh khả năng Việt Nam chủ động định vị mình trong thế giới nhiều biến động. Không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ chủ quyền hay giữ cân bằng đối ngoại, "tự chủ chiến lược" còn là khả năng tự thiết kế con đường phát triển, không lệ thuộc vào bất kỳ mô hình hay áp lực nào từ bên ngoài, đồng thời biết tận dụng xung lực quốc tế phục vụ lợi ích quốc gia – dân tộc.

Trong phát biểu kết luận Hội nghị Trung ương 9 khóa XIII (tháng 5/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: "Chúng ta phải xây dựng năng lực tự chủ chiến lược, tức là năng lực của quốc gia trong việc lựa chọn con đường phát triển, không bị động, không lệ thuộc, và đủ bản lĩnh để vừa hợp tác, vừa đấu tranh, bảo vệ lợi ích quốc gia".

Như vậy, "tự chủ chiến lược" không chỉ là khẩu hiệu chính trị, mà đã trở thành một tiêu chí đánh giá năng lực cầm quyền và hoạch định chính sách của Đảng trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng.

Để đạt được tự chủ chiến lược trong bối cảnh mới, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần hội tụ ba nhóm điều kiện nền tảng: Tự chủ về kinh tế – tự chủ về thể chế – tự chủ về tư duy và công nghệ. Theo PGS.TS Dương Trung Ý, Phó giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, nói đến tự chủ là độc lập, tự chủ cả về kinh tế, chính trị, đường lối, chế độ, thể chế, kiên định tự chủ về văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại.

PGS.TS Dương Trung Ý cho rằng, dự thảo Văn kiện nhấn mạnh năm chữ tự là "tự lực, tự chủ, tự tin, tự cường và tự hào". Năm chữ tự đó là một nguồn lực rất lớn để đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Quan điểm này ngày càng đúng, sâu sắc với thực tiễn trong nước, quốc tế.

Trước hết về tự chủ về kinh tế. Đây là gốc rễ của mọi hình thức tự chủ khác. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, việc Việt Nam tham gia sâu vào mạng lưới sản xuất khu vực là cơ hội nhưng cũng là thách thức. Việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập sâu rộng, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh được xác định là trọng tâm trong Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2026–2035 mà Đảng ta đang xây dựng trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV. Chỉ khi làm chủ được nguồn lực nội sinh, công nghệ, và thị trường trong nước, Việt Nam mới có thể tự tin ứng phó với biến động bên ngoài.

Hai là, tự chủ về thể chế và quản trị quốc gia. Tự chủ chiến lược đòi hỏi một nền quản trị minh bạch, hiệu quả, năng động và có khả năng thích ứng cao. Tư duy "tự chủ thể chế" thể hiện ở việc Đảng, Nhà nước phải kiên định nguyên tắc xã hội chủ nghĩa, nhưng đồng thời cải cách mạnh mẽ thể chế kinh tế – pháp lý để phù hợp với thông lệ quốc tế. Chính điều này giúp Việt Nam "vừa giữ được bản sắc, vừa tham gia được vào cuộc chơi toàn cầu" – một cách tự chủ, chứ không bị hòa tan.

Ba là, tự chủ về tư duy và công nghệ. Trong kỷ nguyên số, năng lực làm chủ tri thức, dữ liệu và công nghệ chính là "vũ khí chiến lược" của quốc gia. Tự chủ chiến lược không thể tách rời chiến lược chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo, công nghiệp bán dẫn, và an ninh mạng quốc gia. Đây là lĩnh vực thể hiện rõ bản lĩnh tự chủ trong tư duy — biết tự học, tự sáng tạo, không phụ thuộc mô hình áp đặt từ bên ngoài.

Mặc dù vậy, quá trình tự chủ chiến lược của Việt Nam cũng đang gặp phải nhiều thách thức như cạnh tranh về địa chính trị, thế giới bất định, nền kinh tế chủ yếu là dựa vào các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tập trung trong lĩnh vực dịch vụ,…

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Lịch, Học viện Ngoại giao: Để khắc phục những khó khăn, chúng ta cần tiếp tục làm rõ những vấn đề lý luận về độc lập, tự chủ chiến lược trong điều kiện mới và nâng cao sức mạnh quốc gia, nhất là về kinh tế. Cùng với đó, tiếp tục kiên định đường lối độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại cũng như kết hợp giữa nội lực và huy động tối đa ngoại lực. Cuối cùng, chúng ta cần chủ động tham gia vào những vấn đề quan trọng của thế giới.

Giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xây dựng thực lực kinh tế - xã hội đủ mạnh, thực hiện các đối sách, phương án hợp lý, nhất định chúng ta sẽ bảo đảm tự chủ chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới, nhất định đưa nước ta thực hiện thắng lợi mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

*Nền tảng bước vào kỷ nguyên mới

Nhìn rộng ra, thế giới đang chuyển sang một thời kỳ mới – kỷ nguyên cạnh tranh toàn diện giữa các trung tâm quyền lực, nơi công nghệ, tài nguyên và ảnh hưởng địa – chính trị đan xen phức tạp. Trong bối cảnh ấy, "tự chủ chiến lược" không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện sống còn của một quốc gia có khát vọng phát triển độc lập. Một quốc gia thiếu tự chủ chiến lược sẽ bị động trước biến động toàn cầu; ngược lại, một quốc gia có năng lực tự chủ chiến lược sẽ luôn chủ động mở ra cơ hội phát triển mới.

Tự chủ chiến lược không chỉ là bảo vệ chủ quyền, mà còn là làm chủ vận mệnh dân tộc; không chỉ là giữ gìn an ninh, mà còn là kiến tạo tương lai phát triển.Đó là tuyên ngôn chính trị của thời đại mới – nơi Việt Nam xác định vị thế của mình không phải bằng quy mô, mà bằng tầm vóc tư duy, sức mạnh nội sinh và bản lĩnh tự tin.

Việc đưa khái niệm này vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV phản ánh sự trưởng thành vượt bậc trong tư duy lãnh đạo của Đảng, từ "độc lập tự chủ" trong giai đoạn đổi mới sang "tự chủ chiến lược" trong giai đoạn hội nhập sâu và cạnh tranh toàn cầu phức tạp. Khi những cơn địa chấn địa chính trị rung chuyển toàn cầu; Các siêu cường tranh giành ảnh hưởng; Cuộc chiến thuế quan leo thang… Trật tự cũ rạn nứt. Luật chơi thay đổi từng ngày! Và đây cũng là thời điểm để bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam tỏa sáng!

"Tự chủ chiến lược" là lời khẳng định mạnh mẽ về con đường phát triển mà Việt Nam đã lựa chọn: độc lập nhưng không biệt lập; tự cường nhưng không khép kín; hội nhập nhưng không lệ thuộc. Đây là chìa khóa để Việt Nam tiến vào giai đoạn phát triển mới – giai đoạn mà sức mạnh quốc gia không chỉ đo bằng quy mô kinh tế, mà còn bằng khả năng làm chủ vận mệnh, làm chủ tương lai.

Trong chặng đường phía trước, khi thế giới còn nhiều bất định, chính bản lĩnh tự chủ chiến lược sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam không chỉ giữ vững chủ quyền, ổn định, phát triển, mà còn khẳng định vị thế của một quốc gia có tầm ảnh hưởng, có tiếng nói, có bản lĩnh trên trường quốc tế. Tự chủ chiến lược – đó là con đường, là tầm nhìn, và là bản lĩnh Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, điều quan trọng nhất là chuyển hóa tinh thần "tự chủ chiến lược" từ tầm nhìn thành năng lực thực tế — trong hoạch định chính sách, trong tổ chức bộ máy, trong hành động của mỗi cơ quan, địa phương, doanh nghiệp và người dân. Mỗi quyết sách kinh tế, mỗi hiệp định quốc tế, mỗi bước đi công nghệ đều phải mang dấu ấn "tự chủ trong lựa chọn – tự cường trong thực hiện – tự tin trong hội nhập".

Tự chủ chiến lược không phải là khẩu hiệu, mà là yêu cầu cấp thiết, là mệnh lệnh của thời đại. Nó đòi hỏi từng cán bộ, đảng viên, doanh nghiệp và người dân cùng nuôi dưỡng tinh thần tự lực, khát vọng vươn lên, và trách nhiệm với Tổ quốc.

"Tự chủ chiến lược" hôm nay không chỉ là phương châm đối ngoại, mà là triết lý phát triển quốc gia. Đó là lời đáp của Việt Nam trước những thử thách toàn cầu, là tầm nhìn của một dân tộc từng đứng vững giữa bão táp lịch sử và nay đang tự tin bước vào kỷ nguyên mới. Từ tầm nhìn đến hành động, từ lý luận đến thực tiễn, Đảng và Nhà nước đang kiên định xây dựng nền tự chủ chiến lược – nền tảng của một Việt Nam độc lập, tự cường, thịnh vượng và vững vàng giữa thế giới đầy biến động.

Tác giả bài viết: