Viễn cảnh "u ám" của kinh tế Iran năm 2020
Theo bài viết, nếu xét trên khía cạnh kinh tế thì 2019 được coi là một trong những năm tồi tệ nhất đối với giới lãnh đạo cầm quyền của Iran kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Hồi giáo vào năm 1979.
Tuần trước, ngay cả Tổng thống Iran Hassan Rouhani cũng lần đầu tiên phải thừa nhận rằng "tình hình không bình thường" và Tehran đang trải qua một trong những thời điểm khó khăn nhất kể từ cuộc cách mạng Hồi giáo.
Việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran hồi tháng 5/2018 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh tay đối với Tehran, vốn đã được dỡ bỏ dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, bắt đầu để lại những tác động thực sự đối với kinh tế Iran trong năm nay.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tháng trước đã một lần nữa điều chỉnh dự báo kinh tế Iran, cho rằng nền kinh tế nước này dự kiến sẽ sụt giảm tới 9,5% vào cuối năm 2019 - con số cao hơn nhiều so với mức suy giảm 6% trong dự báo trước đó.
Một trong những lý do khiến bức tranh kinh tế Iran ngày càng trở nên ảm đạm xuất phát từ quyết định của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump không gia hạn miễn trừ trừng phạt đối với 8 nền kinh tế nhập khẩu dầu thô lớn nhất của Iran, trong đó có Trung Quốc, Ấn Độ, Hy Lạp, Italy, vùng lãnh thổ Đài Loan, Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ và Hàn Quốc.
Hệ quả là, thay vì cho thấy những tín hiệu phục hồi tăng trưởng năm 2019, nền kinh tế Iran sẽ chỉ có quy mô bằng khoảng 90% so với hai năm trước đây, dựa trên một báo cáo gần đây của Ngân hàng Thế giới (WB).
Vậy viễn cảnh kinh tế Iran năm 2020 sẽ như thế nào? Giới phân tích cho rằng nền kinh tế Iran khó có khả năng phục hồi vào năm tới, thậm chí đứng trước nguy cơ suy giảm hơn nữa do một số yếu tố tác động từ bên trong và bên ngoài.
Trước hết, Chính quyền Tổng thống Trump được dự báo sẽ tiếp tục đẩy mạnh chính sách "gây áp lực tối đa" đối với chế độ Iran, và cụ thể là nhằm vào ngành công nghiệp năng lượng của Tehran. Nước Cộng hòa Hồi giáo này phụ thuộc rất nhiều vào nguồn thu từ dầu mỏ để tài trợ cho ngân sách quốc gia.
Iran hiện sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn thứ hai và trữ lượng dầu thô lớn thứ tư thế giới, đồng thời việc bán các nguồn tài nguyên này chiếm hơn 80% doanh thu xuất khẩu của nước này.
Thu ngân sách quốc gia năm 2019 của Iran ước đạt gần 41 tỷ USD, trong đó nguồn thu từ dầu mỏ dự kiến chiếm khoảng 21 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa với việc khoảng 50% thu nhập của Iran đến từ xuất khẩu dầu mỏ sang các quốc gia khác. Tuy nhiên, xuất khẩu "vàng đen" của Iran hiện tiếp tục giảm mạnh do tác động của lệnh trừng phạt.
Trước đợt trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ nhằm vào ngành dầu mỏ và khí đốt của Iran hồi tháng 11/2018, Tehran đã xuất khẩu hơn 2 triệu thùng dầu/ngày. Chỉ trong vòng một năm qua, xuất khẩu "vàng đen" của nước này đã giảm xuống chỉ còn dưới 200.000 thùng/ngày, tương đương với mức giảm khoảng 90%.
Mặc dù Lãnh tụ tối cao của Iran là Đại giáo chủ Ali Khamenei vẫn tự hào về nền kinh tế tự chủ của nước Cộng hòa Hồi giáo, song một số lãnh đạo Iran khác đã ám chỉ về sự phụ thuộc lớn của quốc gia này vào xuất khẩu dầu mỏ.
Tổng thống Rouhani thừa nhận: "Chúng tôi có một số nguồn thu quốc gia khác, song không thể phủ nhận rằng dầu mỏ là thứ duy nhất có thể giữ cho đất nước tiếp tục phát triển. Trong quá khứ, chúng tôi chưa bao giờ gặp trở ngại trong việc bán dầu, cũng như không đối mặt với nhiều vấn đề trong hoạt động vận chuyển của các tàu chở dầu. Tuy nhiên, làm thế nào để Iran có thể duy trì hoạt động của đất nước khi chúng tôi gặp trục trặc trong xuất khẩu dầu mỏ?"
Trên thực tế, Iran có thể bù đắp một phần sụt giảm nguồn thu của mình bằng cách tăng thuế đối với các doanh nghiệp và khu vực kinh tế khác. Tuy nhiên, các tổ chức kinh tế giàu có nhất của Iran lại chủ yếu thuộc sở hữu của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) hoặc Văn phòng Lãnh tụ tối cao Iran, như Astan Quds Razavi và Setad, vốn được coi là các thực thể được miễn đóng bất kỳ khoản thuế nào và hoạt động kỹ thuật gần như bên ngoài nền kinh tế chính thức của Iran.
Một vấn đề đáng lo ngại khác là đồng nội tệ mất giá của Iran có khả năng sẽ tiếp tục đè gánh nặng lên nền kinh tế quốc gia vào năm 2020. Tỷ giá đồng rial của Iran hiện đang được giao dịch ở ngưỡng 105.000 rial đổi 1 USD, một mức đáng báo động.
Thứ ba, nếu Iran tiếp tục theo đuổi việc cắt giảm các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015, có tên gọi chính thức là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), thì các quốc gia khác, đặc biệt là phía các nước châu Âu, có thể buộc phải áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương đối với Tehran, đồng thời Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) cũng có thể khôi phục các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran.
Sau khi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận đã tìm thấy dấu vết uranium tại một địa điểm không được công bố ở Iran, thì Pháp, Đức và Anh tuần trước đã cảnh báo nước Cộng hòa Hồi giáo cần phải tuân thủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 hoặc đối mặt với các động thái trừng phạt mạnh mẽ.
Cuối cùng, một số yếu tố chủ chốt khác đằng sau cuộc khủng hoảng kinh tế của Iran rất có thể sẽ tiếp tục tồn tại trong năm 2020, như tình trạng tham nhũng tràn lan tại các cơ sở nhà nước, quản trị kinh tế sai lầm, hoạt động rửa tiền trong hệ thống ngân hàng hay sự suy yếu của các lực lượng ủy nhiệm được Iran hậu thuẫn trên toàn khu vực.
Những điểm yếu này đã ăn sâu vào thể chế chính trị và tài chính vốn là "xương sống" của đất nước. Theo Chỉ số Nhận thức Tham nhũng của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Iran hiện xếp thứ 138 trên tổng số 180 quốc gia.
Tóm lại, nền kinh tế Iran đã chịu nhiều cú sốc lớn năm 2019 và rất có thể sẽ tiếp tục đứng trước viễn cảnh xấu hơn vào năm 2020 do tác động tiếp diễn của các lệnh trừng phạt từ Washington, xuất khẩu dầu mỏ tụt dốc, đồng nội tệ mất giá mạnh, tham nhũng tài chính, quản trị kinh tế sai lầm và nguy cơ phải chịu thêm các biện pháp trừng phạt trong bối cảnh Tehran tiếp tục cắt giảm các cam kết hạt nhân của mình./.
- Từ khóa :
- iran
- kinh tế iran
- mỹ
- thỏa thuận hạt nhân iran
- JCPOA
Tin liên quan
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đánh giá Iran có "kho vũ khí tên lửa lớn nhất Trung Đông"
11:08' - 20/11/2019
Theo Cơ quan Tình báo quốc phòng Mỹ, Iran có một chương trình phát triển tên lửa quy mô lớn và độ tinh vi của các vũ khí tên lửa vẫn tiếp tục gia tăng.
-
Kinh tế & Xã hội
Biểu tình quy mô lớn tại Iran sau tăng giá xăng dầu
12:30' - 17/11/2019
Ngày 16/11, các cuộc biểu tình đã lan rộng ra ít nhất 40 thành phố và thị trấn tại Iran, một ngày sau khi Tehran thông báo tăng giá và áp dụng cơ chế phân phối xăng dầu.
-
Kinh tế Thế giới
Iran phát hiện mỏ dầu mới có thể làm tăng 1/3 trữ lượng dầu thô
17:48' - 10/11/2019
Tổng thống Iran, Hassan Rouhani, ngày 10/11 cho biết nước này đã phát hiện một mỏ dầu mới chứa 53 tỷ thùng dầu thô.
-
Hàng hoá
Iran hy vọng các nhà sản xuất sẽ giảm sản lượng hơn nữa
21:54' - 04/11/2019
Bộ trưởng Dầu mỏ Iran hy vọng các nhà sản xuất sẽ nhất trí cắt giảm sản lượng hơn nữa tại cuộc họp tiếp theo của OPEC.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Nhật Bản sẽ tạm dừng chương trình hỗ trợ giá điện và khí đốt
08:43'
giải pháp trên đã được hai đảng trong liên minh cầm quyền gồm đảng Dân chủ tự do (LDP) và đảng Công minh nhất trí vào ngày 26/10/2022 và được triển khai từ đầu năm 2023 theo 2 giai đoạn.
-
Kinh tế Thế giới
Vụ sập cầu ở Mỹ: Tìm thấy hộp đen của tàu chở hàng gây tai nạn
20:19' - 27/03/2024
Các nhân viên điều tra của Ủy ban an toàn giao thông quốc gia Mỹ (NTSB) đã tiếp cận và thu thập được hộp đen của con tàu chở hàng đâm sập cầu ở thành phố Baltimore thuộc bang Maryland (Mỹ).
-
Kinh tế Thế giới
Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU ảnh hưởng tới xuất khẩu của quốc gia ASEAN
09:27' - 27/03/2024
Nhận định của Ủy ban Chứng khoán Malaysia (SC) cho hay, 75% mặt hàng xuất khẩu của nước này sang Liên minh châu Âu (EU) bị ảnh hưởng bởi Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM).
-
Kinh tế Thế giới
Vụ tấn công tại Moskva: Tổng thống Nga V. Putin chỉ đạo điều tra khách quan
10:11' - 26/03/2024
Ngày 25/3, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chủ trì cuộc họp thảo luận về các biện pháp cần thực hiện sau vụ tấn công khủng bố ở nhà hát Crocus City Hall.
-
Kinh tế Thế giới
Các nước ASEAN đón nhận cơ hội mới từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng
16:25' - 25/03/2024
Các công ty đa quốc gia đang đối mặt với tình trạng chuỗi cung ứng bất ổn do biến động địa chính trị toàn cầu và Đông Nam Á hiện đang được hưởng lợi từ sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư khỏi Trung Quốc.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc cam kết đối xử bình đẳng với các doanh nghiệp nước ngoài
15:03' - 25/03/2024
Ngày 25/3, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Guo Tingting cam kết không “phân biệt đối xử” giữa doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp trong nước nhằm thu hút chuyên môn, hợp tác và đầu tư nước ngoài.
-
Kinh tế Thế giới
Chính phủ Anh sẽ đầu tư hơn 200 triệu bảng Anh vào lĩnh vực hạt nhân
09:14' - 25/03/2024
Ngày 25/3, Thủ tướng Anh Rishi Sunak công bố khoản đầu tư công 200 triệu bảng Anh (252 triệu USD) để thúc đẩy chương trình hạt nhân và ngành công nghiệp hạt nhân dân sự để tạo mới 40.000 việc làm.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc sẽ ban hành các quy định mới để tăng cường thu hút FDI
16:36' - 24/03/2024
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cho biết sẽ nghiên cứu kỹ các vấn đề về tiếp cận thị trường và luồng dữ liệu xuyên biên giới, nhằm sớm đưa thêm một số quy định mới để thu hút đầu tư nước ngoài (FDI).
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế Thái Lan đối mặt với nguy cơ suy thoái dài hạn
14:29' - 24/03/2024
Những trở ngại cơ cấu lâu dài trong lĩnh vực xuất khẩu và sản xuất ngày càng có tác động rõ rệt hơn đến nền kinh tế Thái Lan.