Động thái lãi suất của Anh và tương lai chính trị của Thủ tướng Sunak

Vào tuần trước, quan chức hàng đầu Ngân hàng trung ương Anh (BoE), Huw Pill, đã có động thái gây bất ngờ. Thay vì thận trọng đưa ra ý kiến triển vọng lãi suất tăng như cách mà các đồng nghiệp của ông trên khắp các nền kinh tế lớn đang thực hiện, vị quan chức cấp cao của BoE đã quyết định đi ngược dòng, trở thành nhà hoạch định chính sách đầu tiên ở Anh tuyên bố đà tăng của lãi suất sẽ sớm dừng lại.

Tiết lộ của ông Pill ngay lập tức gây ra hiệu ứng trên các thị trường. Bất chấp những cảnh báo của Chủ tịch BoE Andrew Bailey rằng “thực sự còn quá sớm để nói về việc cắt giảm lãi suất”, các nhà giao dịch tại “xứ sở sương mù” đã “rục rịch” lên kế hoạch hành động.

Hầu hết đều tin rằng lãi suất sẽ giảm từ mức cao nhất trong 15 năm là 5,25% xuống còn 4,75% vào tháng Chín năm sau. Lợi suất trái phiếu Chính phủ Anh kỳ hạn hai năm, một loại tài sản rất nhạy cảm với sự thay đổi của chi phí vay, đang giảm về tiệm cận mức lợi suất của tháng Sáu.

Tiết lộ của một trong những quan chức cao cấp nhất trong BoE không những tạo ra tác động với các thị trường, mà còn đem lại tia hy vọng cho Thủ tướng Anh Rishi Sunak, người sẽ sớm lãnh đạo đảng Bảo thủ tham gia vào cuộc bầu cử quốc gia năm 2024. Đây là một trong những cuộc bầu cử nhiều thách thức nhất của Đảng này. Áp lực giá cả suy yếu cùng với triển vọng lãi suất thấp hơn sẽ là động lực tích cực cho các nhà chính trị gia.

Các số liệu kinh tế tháng 10/2023 sẽ sớm được Cơ quan Thống kê Anh công bố vào tuần tới, trong đó dự kiến lạm phát sẽ giảm xuống dưới 5%, từ mức 6,7% của tháng trước. Điều này sẽ là minh chứng quan trọng cho cam kết giảm một nửa lạm phát vào cuối năm nay của Thủ tướng Sunak.

Chuyên gia Philip Shaw, nhà kinh tế trưởng tại Anh của công ty Investec, nhận định: “Giảm lãi suất không phải là điều mà bạn thường nghe thấy vào lúc này từ bất kỳ ngân hàng trung ương nào ở bất kỳ đâu”. Theo chuyên gia Shaw, những nhận định bất ngờ của ông Pill là một “vết nứt trong thông điệp” của BoE.

Các nhà hoạch định chính sách ở Anh và cả nước ngoài đã rất thận trọng khi nhấn mạnh rằng lãi suất sẽ phải duy trì “cao hơn trong thời gian dài hơn”, ngay cả khi BoE, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã đóng băng chu trình tăng lãi suất vài tháng gần đây.

Nhưng lịch sử cho thấy rằng, lãi suất ít khi đứng ở mức đỉnh quá lâu. Theo nghiên cứu của ngân hàng Deutsche, trong hơn 100 năm qua tại Anh, khoảng cách trung bình từ lần tăng lãi suất gần nhất đến lần giảm lãi suất đầu tiên là bốn tháng.

BoE tăng lãi suất lần cuối vào tháng 8/2023, lên mức 5,25%. Đây là lần thứ 14 liên tiếp cơ quan này tăng lãi suất, tính từ tháng 12/2021. Mặc dù đã tạm dừng hành động lãi suất, các nhà hoạch định chính sách Anh vẫn cảnh báo rằng chi phí đi vay có thể được duy trì trên mức 5% cho đến năm 2026.

Trong bài phát biểu trước công chúng ngày 6/11, ông Pill cho rằng kỳ vọng lãi suất sẽ giảm vào giữa năm tới của các thị trường không phải là “vô lý”. Hai ngày sau đó, mặc dù sử dụng giọng điệu thận trọng hơn, nhưng ông Pill vẫn tái khẳng định quan điểm cho rằng lãi suất sẽ không cần tăng thêm nữa. Nhận định của ông Pill đi ngược lại tiết lộ của Chủ tịch BoE Bailey. Một tuần trước đó, chính ông Bailey đã công khai cho biết đang theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu cảnh báo về việc cần tăng lãi suất thêm một lần nữa.

Chuyên gia Kallum Pickering từ công ty Berenberg nói: “Ngay cả khi BoE nhận ra rằng họ có thể cần phải cắt giảm lãi suất từ quý II/2024 thì họ cũng sẽ không chia sẻ thông tin này với thị trường cho đến cuối quý 1/2024, ít nhất là cho tới lạm phát quay đầu về mức 3%”.

Cần lưu ý rằng các hướng dẫn về triển vọng lãi suất của ngân hàng trung ương chính là một công cụ điều hành lạm phát, vì lãi suất thế chấp thường bị ảnh hưởng bởi phản ứng của thị trường đối với các tín hiệu chính sách.

Một số nhà kinh tế đã cảnh báo nhận định của ông Pill có thể gây ra sự phản tác dụng cho công cụ điều hành của BoE. Chuyên gia Yael Selfin của KPMG nói: “Có vẻ hơi quá sớm để đưa ra thông báo như vậy ở giai đoạn này, vì chúng ta vẫn chưa đạt tới điều đó”. Theo vị chuyên gia của KPMG, giai đoạn hiện nay mới chỉ dừng ở bước chuyển tiếp. Thị trường mong chờ các điều kiện tiền tệ sớm được nới lỏng, nhưng tăng trưởng kinh tế chưa ổn định và lạm phát vẫn còn nguy cơ tăng. Nếu các yếu tố rủi ro phát triển, ngân hàng trung ương sẽ buộc phải bắt đầu tăng lãi suất trở lại.

Ông Pickering dự báo lãi suất sẽ giảm khoảng 1,25 điểm phần trăm trong năm tới. Mặc dù, con số này thấp hơn nhiều so với dự báo của các nhà kinh tế khác, nhưng họ đều có chung nhận định rằng lãi suất của Anh sẽ đi xuống trong năm 2024. Các thị trường đồn đoán động thái giảm lãi suất sẽ bắt đầu từ tháng 8 hoặc tháng 9/2024

Cựu quan chức BoE Michael Saunders nói: “Lãi suất sẽ không được cắt giảm ngay lập tức”. Tuy nhiên, ông cũng cho biết thêm: “Ngay cả trong trường hợp tăng trưởng kinh tế giữ nguyên và tốc độ tăng lương vẫn cao hơn mục tiêu, thì các nhà hoạch định chính sách vẫn có thể tiến hành giảm lãi suất với lý do tăng trưởng lương sẽ chậm dần trong thời gian tới”.

Ông Saunders đã làm việc trong Ủy ban Chính sách tiền tệ của BoE cho đến mùa Hè năm ngoái và hiện là cố vấn tại Oxford Economics. Theo tính toán của ông, sẽ có hai đợt cắt giảm lãi suất – một vào mùa Hè và lần thứ hai vào cuối năm tới. Ông Saunders phân tích BoE sẽ muốn thấy lạm phát giảm nhẹ, tăng trưởng tiền lương chậm lại và “bóng đen” suy yếu kinh tế dần nhạt bớt, trước khi đạp phanh chu kỳ thắt chặt tiền tệ hiện tại.

Trong mùa Hè năm nay, lương (bao gồm cả tiền thưởng) trung bình tại Anh đã tăng với tốc độ kỷ lục 8%. Tuy nhiên, tốc độ tăng bắt đầu chững lại dưới sức nặng của lãi suất cao và tăng trưởng kinh tế đi ngang trong quý III/2023.

Nhiều khả năng Thủ tướng Sunak sẽ ấn định thời gian bầu cử quốc gia và mùa Thu sang năm. Ông Sunak buộc phải đấu tranh mạnh mẽ hơn cho tương lai chính trị của ông cũng như đảng Bảo thủ, khi các kết quả thăm dò mức độ tín nhiệm của cử tri gần đây nhất cho thấy Công đảng đang dẫn trước 24 điểm phần trăm so với đảng Bảo thủ.

Hơn nữa, ông Sunak còn phải đối mặt với thách thức bổ sung là đảng của ông đã đánh mất danh tiếng về năng lực kinh tế, sau vụ việc gói tài chính “Ngân sách nhỏ”. Các cử tri đang thiên về ý kiến cho rằng đảng Lao động là đảng giỏi nhất trong việc xử lý các vấn đề kinh tế của đất nước.

Nhiều người đi vay vẫn đang hồi hộp chờ đợi tới kỳ hạn tái thanh toán các khoản thế chấp, trong đó có khả năng lãi suất sẽ bị đẩy lên mức cao hơn nhiều. Kỳ vọng của thị trường về lãi suất giảm sẽ hạn chế tác động tâm lý cho các nhà đầu tư và người đi vay. Nhưng ngay cả khi lãi suất hạ thì trong ngắn hạn chi phí đi vay vẫn ở mức cao khó chịu đối với nhiều người.

Chuyên gia Shaw nhận định mặc dù việc cắt giảm lãi suất khó có thể mang lại động lực lớn cho nền kinh tế Anh trước cuộc bầu cử, nhưng “dù sao thì đó cũng là một sự trợ giúp” đáng kể cho đảng Bảo thủ. Ông nói: “Bạn vẫn nhận được tác động tâm lý tích cực của việc lãi suất ngân hàng giảm đối với chi tiêu”.

Một yếu tố khác có lợi cho Thủ tướng Sunak là tiền lương đang tăng nhanh hơn lạm phát và dự kiến tốc độ này sẽ tiếp tục duy trì trong một thời gian nữa. Điều đó có nghĩa là các hộ gia đình đang lấy lại được khả năng chi tiêu./.