Gia tăng động lực cho kinh tế TP. Hồ Chí Minh bứt tốc - Bài 2: Khơi thông dòng phát triển mới

Bên cạnh những kết quả bước đầu, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh mới được Quốc hội thông qua vào ngày 11/12 còn mở ra kỳ vọng lớn về việc khơi thông các động lực tăng trưởng dài hạn cho TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt trong phát triển hạ tầng chiến lược, đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng) và thu hút các nhà đầu tư chiến lược, định hình lại không gian kinh tế cho siêu đô thị.

*Đột phá hạ tầng, mở rộng không gian phát triển

Sau khi các “điểm nghẽn” lớn về thể chế và dự án tồn đọng từng bước được tháo gỡ, TP. Hồ Chí Minh đang đứng trước yêu cầu cấp bách: khơi thông dòng chảy phát triển bằng đột phá hạ tầng và huy động nguồn lực đầu tư quy mô lớn. Trong bối cảnh không gian phát triển được mở rộng, dân số và quy mô kinh tế tăng nhanh, hệ thống hạ tầng hiện hữu của thành phố đã bộc lộ nhiều hạn chế, trở thành “nút thắt” mới nếu không được giải quyết kịp thời.

Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được chia sẻ, sau hơn nửa chặng đường thực hiện Nghị quyết 98, TP. Hồ Chí Minh đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, trong không gian phát triển mới, một số cơ chế, chính sách đã không còn phù hợp, cần được nới rộng, tạo động lực cho môi trường đầu tư của thành phố tốt hơn, phục vụ tốt hơn cho sự phát triển của thành phố.

Vì vậy, TP. Hồ Chí Minh đã dày công nghiên cứu, đề xuất Trung ương sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách mang tính đột phá vượt trội. Thành phố chỉ xin cơ chế, không xin tiền và sẵn sàng là nơi thí điểm các chính sách, là “phòng thí nghiệm” chính sách mới, đặc biệt là các chính sách, mô hình phát triển kinh tế.

Theo các chuyên gia kinh tế, TP. Hồ Chí Minh muốn tăng tốc thì hạ tầng phải đi trước một bước, phải tạo không gian phát triển mới, kết nối thông suốt với vùng và cả nước. Đây không chỉ là yêu cầu riêng của TP. Hồ Chí Minh mà còn là điều kiện để vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phát huy vai trò đầu tàu trong giai đoạn phát triển mới.

Thực tiễn cho thấy, trong nhiều năm qua, hạ tầng giao thông luôn là lĩnh vực “được nói đến nhiều nhất” nhưng cũng là lĩnh vực khó triển khai nhất tại TP. Hồ Chí Minh do vướng mắc về vốn, giải phóng mặt bằng và cơ chế phối hợp liên vùng. Việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 đã mở ra không gian chính sách mới, cho phép thành phố chủ động hơn trong việc tổ chức đầu tư các dự án giao thông chiến lược, đặc biệt là các tuyến vành đai, cao tốc và hệ thống metro.

Theo UBND TP. Hồ Chí Minh, năm 2026 thành phố xác định ưu tiên tuyệt đối cho các dự án hạ tầng mang tính lan tỏa, gồm hoàn thiện các đoạn còn lại của Vành đai 3; đẩy nhanh tiến độ các tuyến metro; đầu tư các trục kết nối cảng biển, logistics và cửa ngõ liên vùng. Đây là những dự án không chỉ phục vụ nội đô mà còn đóng vai trò “xương sống” cho phát triển kinh tế vùng. Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được khẳng định: Thành phố sẽ tập trung nguồn lực cho hạ tầng giao thông, coi đây là đòn bẩy then chốt để thu hút đầu tư, giảm chi phí logistics và nâng cao năng lực cạnh tranh. Cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98 giúp thành phố chủ động hơn trong cân đối ngân sách, sử dụng nguồn thu từ đất và huy động nguồn lực xã hội để đầu tư hạ tầng.

Giai đoạn tới, thành phố sẽ kiến trúc lại không gian phát triển theo hướng đa cực - tích hợp - kết nối. Đó là việc hoàn thành nhiệm vụ lập, điều chỉnh quy hoạch tổng thể thành phố trong năm 2026, bám sát định hướng hình thành “3 vùng - 1 đặc khu - 3 hành lang - 5 động lực” trên tinh thần phát huy thế mạnh từng vùng. Đối với nhiệm vụ này, Nghị quyết 98 sửa đổi có nội dung rất quan trọng là phân cấp thẩm quyền cho UBND TP. Hồ Chí Minh trong lập, điều chỉnh quy hoạch chung thành phố.

*Kiến tạo nguồn lực mới

Việc Quốc hội sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 trong bối cảnh TP. Hồ Chí Minh mở rộng không gian phát triển là bước đi cần thiết để tăng năng lực cạnh tranh của thành phố trong kỷ nguyên mới. Cơ chế đặc thù giúp TP. Hồ Chí Minh linh hoạt trong sử dụng đất đai, huy động nguồn lực xã hội và phát triển các mô hình kinh tế mới.

Một điểm nhấn quan trọng trong Nghị quyết 98 sửa đổi là cơ chế thí điểm phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng. Đây được xem là “chìa khóa” để TP. Hồ Chí Minh vừa giải bài toán hạ tầng, vừa tạo nguồn lực tài chính bền vững cho phát triển đô thị.

Tiến sĩ Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98, nhận định, với TOD, TP. Hồ Chí Minh có thể khai thác hiệu quả quỹ đất xung quanh các nhà ga metro, bến trung chuyển lớn, từ đó hình thành các trung tâm đô thị nén, đa chức năng, giảm áp lực giao thông và giãn dân hợp lý. Quan trọng hơn, thành phố được giữ lại toàn bộ nguồn thu từ khai thác giá trị gia tăng của đất trong các khu vực TOD để tái đầu tư hạ tầng.

Cụ thể hóa nội dung liên quan đến lĩnh vực TOD, vào năm 2024, Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh đã ban hành Kế hoạch thực hiện các khu vực TOD dọc tuyến metro số 1, metro số 2, tuyến Vành đai 3. Theo đó, trong giai đoạn 2024-2028, TP. Hồ Chí Minh sẽ phát TOD tại 11 khu vực dọc các tuyến metro và Vành đai 3, trong đó 9 vị trí thực hiện ngay trong năm 2024-2025. Trong kế hoạch mới nhất về thực hiện các khu vực phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (khu vực TOD) dọc tuyến metro số 2 (Bến Thành-Tham Lương), UBND TP. Hồ Chí Minh xác định tổ chức lập quy hoạch các khu vực TOD tập trung xung quanh 12 nhà ga của tuyến metro Bến Thành-Tham Lương, từ ga trung tâm Bến Thành đến depot Tham Lương.

Bà Nguyễn Thị Dạ Thảo, Trưởng phòng Phòng Quản lý đường sắt đô thị (Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh) cho biết, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ phát triển mạng lưới đường sắt đô thị (metro) dài khoảng 355 km, đóng vai trò là hệ thống “xương sống” cho chiến lược TOD. Trong giai đoạn 5 năm đầu, thành phố sẽ tập trung phát triển TOD tại các vị trí thí điểm xung quanh các nhà ga metro và các tuyến đường vành đai chính, nhằm tạo ra các khu vực đô thị tích hợp, đa chức năng. Thành phố giao nhiệm vụ cho các sở, ngành rà soát, điều chỉnh các đồ án quy hoạch hiện có để tích hợp mô hình TOD, bảo đảm sự đồng bộ giữa phát triển đô thị và hệ thống giao thông công cộng. Mục tiêu cuối cùng là định hình lại không gian phát triển đô thị, giảm ùn tắc giao thông, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Có thể nói, TOD không chỉ là mô hình quy hoạch mà là công cụ phát triển. Tiến sĩ Trần Du Lịch phân tích, nếu làm tốt, TP. Hồ Chí Minh sẽ tạo được nguồn lực rất lớn để đầu tư hạ tầng mà không phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách trung ương. TOD cho phép TP. Hồ Chí Minh chuyển từ tư duy phát triển dàn trải sang phát triển tập trung, hiệu quả. Đây là cách nhiều siêu đô thị trên thế giới đã làm để vừa phát triển hạ tầng, vừa tạo nguồn thu bền vững.

Song song với phát triển hạ tầng, TP. Hồ Chí Minh đang đứng trước yêu cầu thu hút mạnh mẽ hơn nguồn lực đầu tư tư nhân và nhà đầu tư chiến lược. Nghị quyết 98 sửa đổi đã mở rộng thẩm quyền cho thành phố trong việc lựa chọn, đàm phán và áp dụng cơ chế ưu đãi phù hợp đối với nhà đầu tư chiến lược, trên cơ sở bảo đảm minh bạch và hiệu quả.

Nghị quyết 98/2023/QH15 sửa đổi mới được Quốc hội thông qua cũng đã bổ sung khung pháp lý vượt trội cho mô hình Khu Thương mại tự do (FTZ) TP. Hồ Chí Minh. Các cơ chế vượt trội này được kỳ vọng tháo gỡ các rào cản, giúp TP. Hồ Chí Minh chuyển hóa lợi thế cảng biển, giao thông đa phương thức và quy mô đô thị thành động lực tăng trưởng mới.

Chia sẻ về cơ chế mới này, Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh Trần Lưu Quang cho biết, cùng với Trung tâm Tài chính quốc tế, Khu thương mại tự do là những phần việc mới, khó nhưng sẽ là động lực tăng trưởng mới của TP. Hồ Chí Minh về thu hút đầu tư, tạo ra nguồn thu.

Để cụ thể hóa mô hình này, hiện TP. Hồ Chí Minh xúc tiến thành lập Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ thuộc phường Tân Phước quy mô gần 3.800 ha, được chia thành 3 khu chức năng chính, gồm khu hệ thống cảng biển hiện hữu, bến cảng container Cái Mép Hạ (thượng lưu và hạ lưu), cảng bến thủy nội địa và đặc biệt là ga Cái Mép Hạ thuộc tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu; khu kho bãi logistics và công nghiệp (bao gồm Khu nam Khu công nghiệp Cái Mép và Trung tâm logistics Cái Mép Hạ); khu công nghiệp công nghệ cao, đô thị và dịch vụ, trong đó chú trọng đến quy hoạch khu dự trữ xanh và tín chỉ carbon rừng.

Một điểm mới đáng chú ý của Nghị quyết 98 sửa đổi là cho phép TP. Hồ Chí Minh chủ động hơn trong huy động nguồn lực xã hội, từ phát hành trái phiếu, hợp tác công – tư đến khai thác hiệu quả quỹ đất. Theo các chuyên gia kinh tế, nếu triển khai tốt, TP. Hồ Chí Minh có thể tạo ra làn sóng đầu tư mới, không chỉ trong nước mà còn từ các nhà đầu tư quốc tế. Yêu cầu này cũng đặt ra những kỳ vọng, yêu cầu rất cao về năng lực điều hành và tổ chức thực hiện. Nghị quyết 98 đã mở đường, vấn đề còn lại là TP. Hồ Chí Minh phải đi nhanh, đi chắc trên “đường băng” đã được nâng cấp với chất lượng cao./.

Xem thêm:

Gia tăng động lực cho kinh tế TP. Hồ Chí Minh bứt tốc - Bài cuối: Tận dụng cơ chế, tăng tốc phát triểnGia tăng động lực cho kinh tế TP. Hồ Chí Minh bứt tốc - Bài 2: Khơi thông dòng phát triển mới 

Gia tăng động lực cho kinh tế TP. Hồ Chí Minh bứt tốc- Bài 1: Từ “điểm nghẽn” đến điểm sáng