Giải ngân vốn đầu tư công: Còn nhiều thách thức

Tại Hội nghị trực tuyến về sơ kết và thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công vay nước ngoài 2020, diễn ra ngày 25/6, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà cho biết, dịch COVID-19 đã khiến giải ngân vốn đầu tư các dự án sử dụng vốn ODA, vay ưu đãi gặp nhiều khó khăn, khiến nhiệm vụ này từ nay đến cuối năm gặp nhiều thách thức vì khối lượng còn lại rất lớn.

Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, đến ngày 24/6, giải ngân nguồn vốn nước ngoài mới đạt 7.427 tỷ đồng, bằng 13,1% so với dự toán. 

Trong số đó, giải ngân của các bộ, ngành trung ương là 2.815 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 15,46% so với  dự toán được giao. Có 3 Bộ đã giải ngân trên 20% so với kế hoạch được giao gồm: Bộ Giao thông Vận tải là 29%, Bộ Quốc phòng là 27,6%, Bộ Y tế là  27,3%; có 1 Bộ chưa giải ngân phần vốn cấp phát đầu tư công là Bộ Công Thương với dự toán được giao là 138 tỷ đồng.
Giải ngân của các địa phương đạt 4.611 tỷ đồng, bằng 11,98%. Theo đó, có 14 địa phương đạt tỷ lệ giải ngân trên 20% so với kế hoạch vốn như: Hà Nội, Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, Nghệ An…
Theo ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ  Tài chính) cho biết, có tới 10 địa phương chưa giải ngân được vốn đầu tư công nguồn vốn vay nước ngoài năm 2020, gồm: Bắc Giang, Hải Dương, Nam Định, Đà Nẵng, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Phước, Đồng Nai, Tiền Giang.
Riêng đối với Thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ giải ngân hiện là 4,13%. Tuy nhiên, Tp. Hồ Chí Minh đang có vướng mắc về việc hoàn ứng cho 3 dự án, Metro 1 Bến Thành – Suối Tiên; dự án Cải thiện môi trường nước giai đoạn 2 và dự án vệ sinh môi trường Tp. Hồ Chí Minh trị giá 4.600 tỷ đồng.
"Trường hợp UBND Tp. Hồ Chí Minh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính phối hợp giải quyết dứt điểm việc xác định giá trị cấp phát cho tuyến đường sắt số 1 Bến Thành – Suối Tiên và hoàn thành các thủ tục hoàn ứng thì tỷ lệ giải ngân chung của Thành phố sẽ nâng lên mức khoảng 40%", lãnh đạo Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại nói.
Bà Phạm Thị Hồng Hà, Giám đốc Sở Tài chính Tp. Hồ Chí Minh cho biết, nguyên nhân chính khiến tỷ lệ giải ngân vốn nước ngoài thấp là do Thành phố đang trình Thủ tướng cho phép điều chỉnh thời gian thực hiện dự án, thẩm định điều chỉnh thiết kế cơ sở để làm thủ tục điều chỉnh dự án.
Đặc biệt, theo bà Phạm Thị Hồng Hà, do ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 nên chưa thể hoàn tất các thủ tục cho các chuyên gia nước ngoài vào làm việc tại Thành phố, nhất đối với các gói thầu ngắn hạn cần phải có sự tham gia của các chuyên gia châu Âu và Nhật Bản.
Bà Phạm Thị Hồng Hà cho biết thêm, dự kiến đến hết tháng 7 năm nay, khi các kiến nghị được giải quyết, Tp. Hồ Chí Minh sẽ giải ngân vốn nước ngoài vay lại được khoảng 7.630 tỷ đồng, đạt 53,76% so với kế hoạch và tiếp tục có đà phấn đấu đạt mức cao nhất hoàn thành chỉ tiêu giải ngân năm 2020.
Mặc dù tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài theo kế hoạch vốn 2020 vẫn cao gấp 3,6 lần so với mức cùng kỳ của năm 2019, nhưng với tốc độ giải ngân như hiện nay và việc nền kinh tế tiếp tục chịu tác động tiêu cực từ đại dịch COVID-19, Thứ trưởng Bộ tài chính Trần Xuân Hà cho rằng, nếu các cấp, các ngành, các địa phương và các chủ dự án không có giải pháp quyết liệt, khắc phục khó khăn thì sẽ khó có thể hoàn thành được nhiệm vụ đã được Quốc hội và Chính phủ giao đối với nguồn vốn vay ODA và vay ưu đãi của năm 2020.
Lãnh đạo Bộ Tài chính cũng chỉ ra nguyên nhân cơ bản của việc giải ngân thấp xuất phát từ việc triển khai thực hiện dự án của các cơ quan chủ quản, các chủ dự án. Dù vốn đầu tư đã được giao từ đầu năm nhưng cho đến nay, vẫn còn một số Bộ, địa phương chưa phân khai và nhập hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc (Tabmis) hết dự toán được giao, khối lượng triển khai các hoạt động còn thấp.
Ngoài ra, một số dự án phải điều chỉnh chủ trương đầu tư gồm tổng mức đầu tư, thời gian thực hiện dự án, cơ cấu vốn,..., điều chỉnh hiệp định vay nên chậm triển khai.
Bên cạnh đó, thời gian thống nhất được với nhà tài trợ nước ngoài về các nội dung hoạt động của dự án như kế hoạch tổng thể, kế hoạch hoạt động chi tiết, thuê chuyên gia, tuyển chọn tư vấn,... thường kéo dài.
Tình hình diễn biến phức tạp của dịch COVID-19 cũng có ảnh hưởng lớn đối với tiến độ triển khai các dự án vay ODA, vay ưu đãi có các yếu tố gắn với nước ngoài như: nhập khẩu máy móc thiết bị, huy động chuyên gia, nhà thầu, tư vấn nước ngoài,...
Thứ trưởng Trần Xuân Hà nhấn mạnh, với khoảng 6 tháng còn lại của năm 2020, nhiệm vụ giải ngân vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài của Chính phủ đặt ra còn rất nhiều, là thách thức cho tất cả các Bộ, ngành, địa phương.
“Nếu các Bộ, ngành, địa phương không có những biện pháp kịp thời dẫn đến việc lặp lại trình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công, vốn vay nước ngoài như các năm trước đây sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nỗ lực bình ổn kinh tế vĩ mô, thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Chính phủ và ảnh hướng đến kết quả thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của giai đoạn trung hạn 2016-2020”, Thứ trưởng Bộ Tài chính nói.
Do đó, thời gian tới, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương khẩn trương thực hiện các giải pháp trong phạm vi quản lý của mình và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công; trong đó, có nguồn vay vốn nước ngoài, vay ưu đãi nước ngoài.
Ngoài ra, khẩn trương rà soát phân bổ chi tiết dự toán đến từng dự án, đảm bảo sát tiến độ, nhu cầu giải ngân của dự án và kịp thời nhập vào hệ thống Tabmis để có cơ sở giải ngân; tập trung vốn cho các dự án có tiến độ giải ngân tốt, các dự án ưu tiên cần sớm hoàn thành để đưa vào sử dụng và các dự án sắp hoàn thành hoặc các dự án sắp hết thời hạn giải ngân. Trường hợp nhận thấy không đủ khả năng giải ngân, đề nghị hủy, chuyển dự toán cho dự án khác có tính sẵn sàng hơn.
Đối với số vốn nước ngoài các năm trước thuộc kế hoạch trung hạn đã bị hủy do không kịp giải ngân theo dự toán và ảnh hưởng đến kế hoạch thực hiện của dự án, Bộ Tài chính đề nghị các cơ quan chủ quản tổng hợp để Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Kế hoạch đầu tư xem xét, báo cáo cấp có thẩm quyền, đảm bảo tuân thủ cam kết với nhà tài trợ và đảm bảo cho dự án không bị chậm trễ trong quá trình thực hiện./.