Khủng hoảng năng lượng và cơ hội tăng giá trị xuất khẩu cho Australia

Nhiều tỉnh của Trung Quốc chịu sự thiếu hụt điện, trong bối cảnh nguồn cung than đá và khí đốt nội địa dần cạn kiệt. Ảnh minh họa: Bloomberg

Tuy nhiên, ngay tại Australia lúc này, Chính phủ của Thủ tướng Scott Morrison đang phải đối mặt với các vấn đề nội bộ về việc có nên thiết lập mục tiêu giảm phát thải mạnh mẽ hơn theo lời kêu gọi của thế giới hay không.
Trong bài phân tích đăng tải trên tờ Australian Financial Review, nhà báo Peter Ker và William McInners cho biết, Bộ Công nghiệp Australia nhận định một đợt tăng giá bất thường mới đối với hàng hóa nhiên liệu hóa thạch của nước này sẽ bù đắp cho sự sụt giá của mặt hàng xuất khẩu chủ lực quốc gia là quặng sắt. Tuy nhiên, sự tăng giá này sẽ làm tăng áp lực lạm phát lên kinh tế toàn cầu và phá hỏng các thị trường chứng khoán.
Theo Bộ Công nghiệp, các nhà xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Australia sẽ trở thành đối tượng được hưởng lợi nhiều nhất từ các cuộc khủng hoảng năng lượng đang diễn ra ở Bắc Bán Cầu, với Trung Quốc được dự đoán sẽ mở rộng nhập khẩu khoảng 7% lượng LNG trong năm nay và đang trên đà trở thành quốc gia nhập khẩu LNG lớn nhất thế giới.
“Chiến thắng” của các nhà xuất khẩu LNG Australia
Năm 2020, Australia là nhà cung cấp LNG lớn nhất của Trung Quốc. Bộ Công nghiệp Australia ước tính giá trị xuất khẩu LNG của Australia sẽ tăng 87%, lên mức 56 tỷ AUD (40,3 tỷ USD) trong năm tài chính 2021-2022 (kết thúc ngày 30/6/2022).
Phần lớn các tỉnh của Trung Quốc đều phải chịu sự thiếu hụt điện nhất định, trong bối cảnh nguồn cung than đá và khí đốt nội địa dần cạn kiệt. Nhiều nhà máy đã phải ngừng hoạt động và trong ngắn hạn, khả năng duy trì tốc độ sản xuất thép và nhôm của Trung Quốc rất có thể cũng sẽ bị gián đoạn, gây ảnh hưởng tới sản lượng nhập khẩu quặng sắt của Australia.
Nhà kinh tế họ Kevin Xie của Ngân hàng Commonwealth Australia cho biết: “Sự gián đoạn trong sản xuất công nghiệp của Trung Quốc (do nguồn cung cấp điện bị hạn chế) có thể làm trầm trọng hơn tính dễ bị tổn thương của chuỗi cung ứng toàn cầu và làm tăng giá sản xuất của Trung Quốc”.

Trong khi đó, tại châu Âu cũng đang phải đối mặt với một “cơn bão” lớn từ sự gián đoạn nguồn cung khí đốt, bao gồm cả việc giảm lượng cung từ các đường ống dẫn khí đốt của Nga, Vương quốc Anh và Hà Lan xuống mức kỷ lục. Tại nước Anh, giá xăng tăng lên mức cao nhất trong vòng 8 năm và các tài xế đã hoảng loạn mua tích trữ, dẫn đến hiện tượng gần 90% các cây bơm xăng tự động của quốc gia này cạn kiệt xăng.
Lebanon cũng đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng năng lượng. Tại đây, hiện tượng cắt điện kéo dài xảy ra trên diện rộng và mức nhiên liệu thậm chí không đủ để cho các máy phát điện tại các bệnh viện và các cơ sở dịch vụ thiết yếu khác. 
Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford (OIES) của Anh cho biết, nhập khẩu LNG thế giới, không bao gồm châu Âu, trong vòng 8 tháng đầu năm, đã cao hơn 12% so với cùng kỳ năm 2019 và đang trên đà tăng 10% so với cùng kỳ năm ngoái.
Theo OIES, Trung Quốc là lực lượng chính thúc đẩy nhu cầu LNG thế giới tăng cao. Trong giai đoạn tháng 1-8/2021, nước này đã nhập khẩu LNG nhiều hơn 30% so với năm 2019.
Nhà nghiên cứu cao cấp của OIES Mike Fulwood nhận định: “Điều này được thúc đẩy bởi sự kết hợp của nhu cầu khí đốt mạnh mẽ trong mùa Đông lạnh giá, dự trữ hàng hóa, sự phục hồi kinh tế thúc đẩy hoạt động công nghiệp và nhu cầu tăng cao trong ngành điện, cùng với sự chuyển đổi từ than sang khí đốt đang diễn ra trong các lĩnh vực khác nhau”.
Các thị trường LNG truyền thống của Australia là Nhật Bản, Hàn Quốc và vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc) đều đã tăng nhập khẩu khoảng 7%. Trong khi đó, do các máy thủy điện ở Brazil cung cấp mức sản lượng thấp hơn bình thường, khu vực Nam Mỹ cũng chứng kiến lượng LNG nhập khẩu tăng mạnh.
OIES đánh giá trong năm nay, nguồn cung LNG không tăng nhanh như dự kiến. Tình huống này khiến thị trường LNG thế giới bị thắt chặt và các khách hàng châu Âu đặc biệt dễ bị tổn thương.
Chuyên gia Fulwood nói: “Châu Âu thực sự là điểm đến bấp bênh của thị trường khí đốt toàn cầu. Lượng LNG đến châu Âu được xác định bởi những gì còn lại sau khi các nước khác đã nhập khẩu đủ số lượng mà họ cần”.
Trong khi đó, sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc trên thị trường LNG thế giới, với tư cách là nhà nhập khẩu lớn nhất, cũng làm nổi bật sự nguy hiểm trong tranh chấp thương mại giữa Australia với siêu cường châu Á. Căng thẳng thương mại giữa hai bên đã đẩy một số mặt hàng xuất khẩu thế mạnh của Australia vào bản “danh sách đen” cấm nhập khẩu của Trung Quốc, bao gồm cả than và lúa mạch.
Mặc dù vậy, báo cáo của Bộ Công nghiệp Australia nêu rõ: “Rủi ro liên quan đến dự báo doanh thu xuất khẩu đạt kỷ lục là thấp. Những rủi ro này bao gồm khả năng lạm phát toàn cầu tăng đột biến và nguy cơ lãi suất tăng cao hơn, để ứng phó với lạm phát. Ngoài ra, còn có một rủi ro nhỏ khác là mức độ gián đoạn kéo dài trong thương mại hàng hóa năng lượng và tài nguyên của Australia với Trung Quốc”.
Do nguyên liệu hóa thạch ngày càng trở nên không “phù hợp” đối với các nhà đầu tư, nhiều chuyên gia, như Gavin Thompson của công ty Wood Mackenzie, kỳ vọng khí đốt sẽ được hưởng lợi từ sự chuyển hướng khỏi hoạt động sản xuất nhiệt điện chạy bằng than trong những thập kỷ tới và thông qua vai trò hỗ trợ cho nguồn cung cấp năng lượng tái tạo.
Giá thị trường hàng ngày của LNG tại châu Á đã chạm mốc kỷ lục 39,72 USD/mmBtu vào tháng 1/2021. Bộ Công nghiệp Australia ước tính giá này sẽ đạt mức trung bình 19,1 USD/mmBtu trong ba tháng cuối năm nay.
Hầu hết LNG xuất khẩu của Australia được bán theo giá hợp đồng dài hạn, neo theo giá dầu. Điều đó có nghĩa là vào tuần này, khi giá dầu đạt mức cao nhất trong vòng ba năm, các công ty khai thác LNG như Woodsie Petroleum và Santos tại Australia sẽ có khả năng thu nguồn lợi lớn trong những tháng tới.
Bộ Công nghiệp kỳ vọng Australia sẽ xuất khẩu được 82 triệu tấn LNG trong năm tài chính 2021-2022, cao hơn 4,3 triệu tấn so với mức 77,7 triệu tấn của năm ngoái.
Tuy nhiên, trong bối cảnh giá dầu thô Brent đạt hơn 79 USD/thùng, Bộ Công nghiệp Australia cho biết các nhà sản xuất lớn ở Trung Đông có khả năng sẽ tăng lượng khai thác. Do đó, giá dầu thế giới ước tính giảm xuống còn 65 USD/thùng trong hai năm tới và kéo giá LNG hạ theo.
Giá dầu, LNG, than nhiệt và than luyện cốc có xu hướng biến động theo nhau, vì chúng có thể thay thế cho nhau trong hoạt động sản xuất điện hoặc được khai thác từ cùng một nguồn địa chất, vì vậy cùng chịu sự biến động về nguồn cung như nhau.
Giá than nhiệt và than luyện cốc của Australia đã đạt mức cao kỷ lục trong hai tuần qua và Bộ Công nghiệp dự đoán giá trị xuất khẩu của than nhiệt sẽ tăng từ 16 tỷ AUD lên 24 tỷ AUD. Tương tự, giá trị than luyện cốc của Australia được cho là tăng từ 23 tỷ AUD lên 33 tỷ AUD.
Bang New South Wales là nơi xuất khẩu than nhiệt nhiều nhất Australia, nhưng Bộ trưởng phụ trách năng lượng của địa phương này ông Matt Kean hôm 29/9 đã cảnh báo rằng ngành công nghiệp khai thác than đang ngày càng bị tổn thương bởi các chính sách cắt giảm khí carbon, do các quốc gia nhập khẩu than áp dụng. Tuyên bố được ông Kean nêu ra tại lễ công bố kế hoạch cắt giảm một nửa lượng khí thải carbon của bang New South Wales vào năm 2030.

Triển vọng xuất khẩu lithium của Australia
Mục tiêu giảm khí phát thải do liên minh hai đảng Tự do và Quốc gia của bang New South Wales đặt ra, trong bối cảnh các đảng phái chính trị của Australia đều đang cố gắng hướng tới một lập trường thống nhất về chính sách khí hậu ở cấp liên bang, trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) sẽ được tổ chức vào tháng 11 tới ở Glasgow, Scotland, Vương quốc Anh.
Cũng trong lễ công bố mục tiêu khí thải mới, ông Kean đã lên tiếng thể hiện sự ủng hộ chính sách khí hậu của chính phủ liên bang. Ông cho rằng giá than tăng cao sẽ khuyến khích một làn sóng các nhà đầu tư tham gia vào các mỏ than mới của Australia.
Trên thực tế, không phải tất cả các mặt hàng năng lượng của Australia đều sinh ra nhiều khí carbon. Australia là một trong những nhà cung cấp hợp chất lithium lớn nhất thế giới, một loại đất hiếm được dùng trong các loại pin thế hệ mới, cung cấp năng lượng cho xe điện.
Mặc dù, ngành công nghiệp lithium của Australia vẫn còn rất nhỏ bé so với các ngành công nghiệp khai khoáng khác, như quặng sắt, than đá và LNG, song giá của mặt hàng này đã tăng mạnh trong năm nay nhờ doanh số bán xe điện cao “chót vót”, đặc biệt là tại thị trường Trung Quốc.
Bộ Công nghiệp Australia lưu ý sự thiếu hụt chất bán dẫn trên toàn cầu có thể làm chậm nhu cầu đối với nguồn nguyên liệu thô của các nhà sản xuất ô tô thế giới. Nhưng bất chấp thách thức hiện hữu này, giá lithium xuất khẩu của Australia vẫn tăng gấp ba lần trong năm nay, lên hơn 3 tỷ AUD.
Quặng sắt có còn là “con át chủ bài” ?
Australia đã xuất khẩu quặng sắt đạt giá trị 153 tỷ AUD trong năm tài chính 2020-2021 và Bộ Công nghiệp ước tính con số này sẽ giảm xuống mức 132 tỷ AUD trong năm tiếp theo.
Theo Bộ Công nghiệp Australia, giá quặng sắt, không bao gồm chi phí vận chuyển, sẽ đạt trung bình 115 USD/tấn trong năm tài chính 2021-2022 và 85 USD/tấn trong năm tiếp theo, khi nguồn cung từ Brazil bắt đầu phục hồi.
Triển vọng giá như vậy vẫn tương đối hấp dẫn đối với các công ty khai thác quặng sắt của Australia và đối với cả ngân sách liên bang, vốn từ lâu chỉ dự đoán giá quặng sắt sẽ nằm quanh ngưỡng 55 USD/tấn.
Theo công ty nghiên cứu S&P Global Platts, ngày 28/9, giá chuẩn của quặng sắt Australia là 112,35 USD/tấn. Mức giá này đã bao gồm chi phí vận chuyển là 21,75 USD/tấn. Hiện giá vận chuyển hàng hóa của Australia đến Bắc Á cao bất thường. Điều này cho thấy áp lực lạm phát đang tác động lên nền kinh tế toàn cầu./.