Trung Quốc: Liệu khủng hoảng điện có là "cú sốc" kinh tế sau Evergrande?

Giá khí đốt tăng vọt có thể gây ra cú sốc về nguồn cung điện đối với Trung Quốc. Ảnh: TTXVN phát

Chính phủ Trung Quốc đang thắt chặt kiểm soát lượng tiêu thụ điện, trong bối cảnh nhu cầu dùng điện, giá than và khí đốt tăng vọt. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đang áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt để giảm lượng khí thải. 
Ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc là lĩnh vực đầu tiên bị tác động mạnh với biện pháp hạn chế tiêu thụ điện này. Hàng loạt nhà máy lớn, từ các nhà máy luyện nhôm đến các nhà máy dệt, nhà máy chế biến đậu tương đều bị hạn chế hoạt động hoặc thậm chí phải đóng cửa tạm thời.
* Nguồn cung thắt chặt
Cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng nghiêm trọng ở Trung Quốc cũng phản ánh thực tế là nguồn cung điện trên toàn cầu đang cực kỳ eo hẹp. Giá than nhiệt dùng để sản xuất điện đang tăng lên gần mức cao kỷ lục, do nguồn cung ngắn hạn bị gián đoạn và thiếu đầu tư trong dài hạn. 
Trong khi nhu cầu đang tăng mạnh, nguồn cung than toàn cầu lại đang thắt chặt. Những gián đoạn trong ngắn hạn đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu cung trong năm nay và doanh nghiệp có rất ít động lực để tăng đầu tư vào các dự án than mới do các chính sách công khuyến khích giảm dần sử dụng than để hạn chế tình trạng Trái Đất nóng lên.
Tại Trung Quốc, sự phục hồi của nền kinh tế sau đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ điện của hộ gia đình và doanh nghiệp sản xuất. Tuy nhiên, hoạt động đầu tư vào lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch phục vụ cho sản xuất điện lại giảm.
Mặt khác, cuộc khủng hoảng năng lượng của Trung Quốc một phần là do những biện pháp mạnh mẽ nhằm cắt giảm khí thải của nước này. Thế vận hội mùa Đông 2022 sẽ được tổ chức vào tháng Hai năm sau, và Trung Quốc đang nỗ lực chứng tỏ với cộng đồng quốc tế rằng nước này rất nghiêm túc trong nỗ lực xanh hóa nền kinh tế.
Trung Quốc đang thiếu hụt than và khí đốt trầm trọng, ảnh hưởng lớn tới sản lượng điện của các nhà máy điện. Có khả năng nước này sẽ phải cắt điện luân phiên trong những tháng mùa Đông, trong bối cảnh giá nhiên liệu vẫn duy trì xu hướng tăng mạnh từ đầu năm nay.
Giá than nhiệt tại thị trường Trung Quốc đã tăng gấp 4 lần trong tháng Chín, liên tục phá kỷ lục mới. Trung Quốc đã hạn chế hoạt động khai thác than trong nước do lo ngại về vấn đề an toàn và ô nhiễm môi trường. 
Trong khi đó, nước này vẫn tiếp tục cấm nhập khẩu than từ Australia. Giữa bối cảnh này, giá khí đốt tự nhiên trên thế giới, từ châu Âu đến châu Á, cũng tăng vọt do các nước đang chạy đua trả giá cao hơn để bù đắp nguồn cung đang cạn kiệt nhanh chóng.
Chuyên gia Zeng Hao của công ty tư vấn Shanxi Jinzheng Energy cho biết, trong những đợt cao điểm tiêu thụ điện vào mùa Đông ở Trung Quốc trước đây, nhiều người đã dùng máy phát điện chạy bằng dầu diesel để thay thế khi nguồn cung điện thiếu hụt. Năm nay tình hình có thể trầm trọng hơn do Chính phủ Trung Quốc đã tiến hành các biện pháp làm hạn chế khả năng tăng sản lượng điện.

* Tác động đối với nền kinh tế
Gần một nửa trong số 23 tỉnh của Trung Quốc đã không đạt được mục tiêu tiết kiệm điện và đối mặt với áp lực cắt giảm lượng tiêu thụ điện. Trong số đó, những tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất là Giang Tô, Chiết Giang và Quảng Đông - ba trung tâm công nghiệp chiếm gần 1/3 nền kinh tế Trung Quốc.
Công ty sản xuất nhôm Yunnan Aluminum, một trong những nhà cung cấp nhôm lớn nhất tại Trung Quốc, đã phải giảm sản lượng. Ở Thiên Tân, nhiều nhà máy chế biến đậu tương thành dầu ăn và thức ăn chăn nuôi cũng đã buộc phải đóng cửa.
Theo Nikkei, ngày 26/9, một số nhà máy của các nhà cung cấp cho hãng công nghệ Apple và hãng sản xuất xe điện Tesla đã phải ngừng sản xuất. Tuy vậy, các nhà máy của nhà sản xuất thiết bị điện tử theo hợp đồng Foxconn (thường cung cấp cho Apple) tại Quán Lan, Long Hoa, Thái Nguyên và đặc biệt là ở Trịnh Châu - khu phức hợp sản xuất iPhone lớn nhất thế giới - vẫn không bị ảnh hưởng bởi các hạn chế tiêu thụ điện.
Tại tỉnh Giang Tô, hầu hết các nhà máy thép đã đóng cửa và một số thành phố phải tắt đèn đường. Ở tỉnh Chiết Giang gần đó, khoảng 160 công ty sử dụng nhiều điện, bao gồm các xưởng dệt may, cũng phải đóng cửa. Trong khi ở Liêu Ninh, tỉnh nằm ở phía Bắc Trung Quốc, 14 thành phố đã được lệnh cắt điện khẩn cấp mà nguyên nhân một phần là do giá than tăng cao.
Một số doanh nghiệp nhỏ cũng thông báo với sàn giao dịch chứng khoán về việc giới chức yêu cầu họ hạn chế sản xuất hoặc tạm ngừng hoạt động. Việc này có thể dẫn đến sự thiếu hụt nghiêm trọng các mặt hàng từ dệt may đến linh kiện điện tử, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng và lợi nhuận của một loạt công ty đa quốc gia.
Theo nhà phân tích Ting Lu của ngân hàng Nomura, biện pháp hạn chế tiêu thụ điện của Trung Quốc sẽ lan rộng và ảnh hưởng đến thị trường toàn cầu, các nước trên thế giới sẽ nhanh chóng nhận thấy sự thiếu hụt nguồn cung hàng dệt may, đồ chơi và các linh kiện máy móc.
Thêm vào đó, các biện pháp mới nhất có thể trở thành mối đe dọa đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, trong bối cảnh Trung Quốc hiện đang đối mặt với nhiều áp lực trong quá trình phục hồi sau đại dịch.
Chuyên gia Ting Lu nhận định, khi mọi sự chú ý đang tập trung vào cuộc khủng hoảng nợ của tập đoàn bất động sản Evergrande và các biện pháp quản lý của Trung Quốc đối với lĩnh vực bất động sản, một cú sốc về nguồn cung điện có thể bị xem nhẹ hoặc bỏ qua.
Nỗ lực hạn chế tiêu thụ điện đặt ra câu hỏi cho các nhà hoạch định chính sách, đó là làm thế nào để theo đuổi các mục tiêu về khí hậu mà không gây tổn hại đến nền kinh tế vẫn đang ở trạng thái bị tổn thương. Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng cả năm 2021 là trên 6% sau khi đạt 12,7% trong sáu tháng đầu năm. 
Chuyên gia Larry Hu, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế Trung Quốc tại tập đoàn Macquarie, nhận xét rằng các nhà hoạch định chính sách dường như sẵn sàng chấp nhận tăng trưởng chậm lại trong nửa cuối năm nay để đạt được mục tiêu giảm phát thải. Mục tiêu tăng trưởng GDP hơn 6% có thể dễ dàng đạt được, nhưng mục tiêu giảm phát thải thì còn khó khăn do tăng trưởng quá mạnh trong nửa đầu năm nay./.