Năm lực lượng sẽ định hình tương lai hậu COVID-19

Người dân đeo khẩu trang phòng dịch COVID-19 tại Newcastle-upon-Tyne, Anh ngày 19/12/2020. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ Financial Times, đại dịch COVID-19 đã đẩy thế giới tiến nhanh vào tương lai. Có 5 yếu tố chính đã diễn ra trước COVID-19, phát triển mạnh hơn trong thời kỳ đại dịch và sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến thế giới vào năm 2025 và sau này.
Thứ nhất là công nghệ. Sự phát triển của công nghệ máy tính và thông tin liên lạc tiếp tục định hình lại cuộc sống và nền kinh tế. Giờ đây, truyền thông băng thông rộng, cùng với Zoom và các phần mềm hội nghị truyền hình tương tự, đã giúp rất nhiều người có thể làm việc tại nhà.
Đến năm 2025, có khả năng là một số, có thể là hầu hết, sự dịch chuyển khỏi các văn phòng này sẽ được đảo ngược. Tuy nhiên, sự đảo ngược này không diễn ra hoàn toàn. Mọi người sẽ có thể, và được phép, làm việc từ xa.

Chắc chắn, điều này sẽ không chỉ đối với những lao động nội địa mà cả với những lao động từ nước ngoài - những lao động thường có mức lương thấp hơn. Kết quả là khả năng gia tăng mất ổn định trong cái có thể được gọi là “nhập cư ảo”.
Thứ hai, bất bình đẳng. Nhiều nhân viên văn phòng được trả lương cao hơn đã có thể làm việc tại nhà, trong khi hầu hết những người khác thì không. Ở các nước phương Tây, nhiều người trong số những người bị ảnh hưởng bất lợi nhất là người dân tộc thiểu số. Trong khi đó, tỷ lệ lớn những người đã thành công và quyền lực lại tiếp tục làm ăn phát đạt.
Khả năng là tình trạng bất bình đẳng, đã trở nên trầm trọng hơn trong đại dịch, sẽ không suy giảm vào năm 2025. Các yếu tố thúc đẩy sự bất bình đẳng quá mạnh do đó chỉ có thể hy vọng một sự cải thiện khiêm tốn. Điều này cho thấy rằng chủ nghĩa dân túy nổi lên gần đây sẽ tiếp tục định hình chính trị vào năm 2025.
Thứ ba, tình trạng mắc nợ. Nợ nần đã tăng lên ở gần như tất cả mọi nơi trong bốn thập kỷ qua. Đại dịch đã làm gia tăng đáng kể việc vay nợ của khu vực tư nhân và nhà nước. Theo Viện Tài chính Quốc tế, tỷ lệ tổng nợ toàn cầu trên tổng sản lượng kinh tế đã tăng từ mức vốn đã cao vào cuối năm 2019 là 321% lên mức 362% vào cuối tháng 6/2020. Một bước nhảy mạnh và đột ngột như vậy là chưa từng xảy ra trước đây trong thời bình.
May mắn là nợ chính phủ hiện nay "rất rẻ", với lãi suất danh nghĩa và thực tế đối với nợ chính phủ của các nền kinh tế có thu nhập cao ở mức thấp. Nhưng nợ chính phủ quá lớn có thể làm tê liệt nhiều phần của khu vực tư nhân trong những năm tới.
Thứ tư, phi toàn cầu hóa. Tương lai không phải là giao dịch quốc tế sẽ chấm dứt nhưng có khả năng sự trao đổi này trở nên khu vực hóa và trực tuyến nhiều hơn.
Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, thương mại không còn tăng trưởng nhanh hơn sản lượng của thế giới như đã từng diễn ra trong những thập kỷ trước, mà thay vào đó là tăng trưởng thương mại gần như tương đương với mức tăng trưởng của sản lượng thế giới.

Sự chậm lại này là do không còn nhiều cơ hội, thiếu tự do hóa thương mại toàn cầu và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng. COVID-19 củng cố những xu hướng này. Một biểu hiện rõ ràng là mong muốn chuyển chuỗi cung ứng về nước, hoặc ít nhất là ra khỏi Trung Quốc.
Cuộc khủng hoảng cũng đang củng cố chủ nghĩa khu vực, đặc biệt là ở châu Á. Ví dụ đáng chú ý gần đây là thỏa thuận thương mại Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), quy tụ 10 quốc gia thành viên ASEAN cùng với Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, New Zealand và Hàn Quốc.
Cuối cùng là những căng thẳng chính trị. Một mặt là sự suy giảm uy tín của nền dân chủ tự do, sự nổi lên của chủ nghĩa chuyên chế ở nhiều quốc gia. Mặt khác là sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy ở các nước nòng cốt của phương Tây, đặc biệt là Mỹ. 
Tuy nhiên, có lẽ điều quan trọng nhất trong những diễn biến địa chính trị là căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng. Điều này đang buộc các nước phải chọn bên. Một lần nữa, COVID-19 đã đẩy nhanh sự chia tách này. Tổng thống Mỹ Donald Trump đổ lỗi cho Trung Quốc về đại dịch. Ngay cả khi ông Trump rời Nhà Trắng, nhiều người Mỹ vẫn sẽ ủng hộ quan điểm này.
Với tất cả những yếu tố này, thế giới sẽ ở đâu vào năm 2025? Nếu may mắn, các nền kinh tế nhìn chung sẽ phục hồi sau đại dịch. Nhưng hầu hết các nước sẽ nghèo hơn so với nếu như không có đại dịch.
Tuy nhiên, có lẽ thách thức lớn nhất là xây dựng một sự hợp tác toàn cầu. Việc duy trì một nền kinh tế thế giới năng động, gìn giữ hòa bình và quản lý cộng đồng toàn cầu luôn là điều không dễ dàng. Nhưng một kỷ nguyên của chủ nghĩa dân túy và xung đột cường quốc sẽ khiến cho điều này trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Đến năm 2025, các thách thức vẫn còn đó và trong tất cả các khả năng có thể xảy ra, thậm chí còn nhiều khó khăn hơn nữa./.