Thỏa thuận giai đoạn một góp phần "cài đặt" lại quan hệ Mỹ-Trung

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải, phía trước) và Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc (trái, phía trước) tại lễ ký thỏa thuận thương mại giai đoạn một ở Washington DC., ngày 15/1/2020. Ảnh: THX/TTXVN

Ngày 15/1 theo giờ địa phương (rạng sáng 16/1 theo giờ Việt Nam), Mỹ và Trung Quốc đã ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một tại Nhà Trắng. Trước hết, thỏa thuận sẽ thúc đẩy việc Trung Quốc mua hàng hóa và dịch vụ của Mỹ.

Thỏa thuận sơ bộ này, vốn đã đạt được hồi tháng 12/2019, đã gỡ bỏ các biểu thuế Mỹ dự kiến áp đối với điện thoại di động, đồ chơi, máy tính xách tay do Trung Quốc sản xuất và giảm một nửa mức thuế xuống còn 7,5% đối với các hàng hóa khác của Trung Quốc trị giá 120 tỷ USD, bao gồm tivi màn hình phẳng, tai nghe bluetooth và giày dép.

Bắc Kinh và Washington đã mô tả thỏa thuận thương mại giai đoạn một là bước đi quan trọng sau nhiều tháng đàm phán bế tắc, trong bối cảnh hai bên áp đặt các biện pháp thuế lẫn nhau, gây xáo trộn các chuỗi cung ứng toàn cầu và gây quan ngại về một sự giảm tốc trầm trọng hơn của nền kinh tế toàn cầu. 
Trọng tâm của thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc là việc Bắc Kinh cam kết mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng nông sản Mỹ và các hàng hóa, dịch vụ khác trong hai năm, căn cứ vào mức cơ bản là 186 tỷ USD trong năm 2017.

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh thỏa thuận sẽ bao gồm việc Trung Quốc mua thêm 50 tỷ hàng nông sản Mỹ và ông tin rằng những người nông dân Mỹ sẽ có thể đáp ứng được lượng đặt hàng lớn hơn này. Ông Trump cũng cho hay Trung Quốc sẽ mua thêm 40-50 tỷ USD dịch vụ và 75 tỷ USD hàng sản xuất.
Thứ hai, thỏa thuận là cơ sở để hai bên có cái nhìn lạc quan hơn về các bước đàm phán tiếp theo. Các quan chức hai nước đã hoan nghênh thỏa thuận này, cho rằng thỏa thuận đã mở ra một kỷ nguyên mới cho quan hệ Mỹ-Trung. Về phía Mỹ, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho hay: "Chúng tôi sẽ cùng nhau sửa chữa những sai lầm trong quá khứ và mang lại một triển vọng của sự công bằng về kinh tế và sự an toàn cho những người công nhân, nông dân và các hộ gia đình Mỹ". 
Tổng thống Trump hoan nghênh thỏa thuận và coi đó là một trụ cột trong chiến dịch tái tranh cử của ông trong cuộc bầu cử năm 2020. Ông Trump cho biết ông sẽ nhất trí gỡ bỏ các mức thuế còn lại khi hai bên đạt được một thỏa thuận giai đoạn hai và nhấn mạnh các cuộc đàm phán thỏa thuận thương mại giai đoạn hai giữa hai bên sẽ sớm được khởi động. Ông cho biết, Trung Quốc đã cam kết hành động để giải quyết vấn đề hàng lậu hoặc hàng giả, và rằng thỏa thuận này bao gồm việc bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ. 
Như vậy, thỏa thuận phần nào thỏa mãn chủ chương thực hiện chính sách "Nước Mỹ trước tiên" nhằm tái cân bằng thương mại toàn cầu mang lại lợi ích cho các công ty và người lao động Mỹ. Tổng thống Trump cũng cho hay ông sẽ thăm Trung Quốc trong một tương lai không quá xa.

Ngoài ra, phát biểu với hãng tin Fox News, Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng Larry Kudlow cho rằng thỏa thuận này sẽ giúp Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ trong cả hai năm 2020 và 2021 tăng 0,5 điểm phần trăm. 
Về phần mình, Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đã đọc bức thư của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trong đó nói rằng thỏa thuận này tốt cho Trung Quốc, Mỹ và cả thế giới. Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đã trao bức thư của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong đó khẳng định rằng thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung có lợi cho toàn thế giới.

Trong bức thư, Chủ tịch Tập Cận Bình nói với Tổng thống Trump rằng thỏa thuận thương mại cho thấy Trung Quốc và Mỹ có thể giải quyết bất đồng, tìm ra giải pháp dựa trên đối thoại. Theo ông Tập Cận Bình, hai bên cần "đi đến cùng" trong thỏa thuận thương mại nhằm đạt được những tiến triển hơn nữa trong hợp tác song phương.

Ông Tập cũng hy vọng Mỹ sẽ đối xử công bằng với các công ty Trung Quốc và Washington sẽ ủng hộ hai nước hợp tác trong trường học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng bày tỏ sẵn sàng giữ liên lạc chặt chẽ với ông Trump.
Thỏa thuận này cũng bao gồm các điều khoản nhằm ngăn chặn hành vi đánh cắp quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc, cũng như việc Trung Quốc tăng mua hàng của Mỹ. Tuy nhiên, với các điều khoản này, giới phân tích cho rằng vấn đề lớn nhất chính là việc thực thi thỏa thuận bởi không có một cơ chế giám sát hay trọng tài độc lập để đảm bảo rằng hai bên sẽ giữ cam kết của mình trong thời gian tới.  
Chiến lược gia trưởng về đầu tư của tập đoàn Leuthold tại Minneapolis, ông Jim Paulsen nhấn mạnh: "Tôi nhận thấy không thể có một sự thay đổi triệt để trong việc mua hàng của Trung Quốc và không kỳ vọng nhiều vào việc hai bên có thể đáp ứng được các mục tiêu đề ra".
Như vậy, mặc dù vẫn còn nhiều rủi ro tiềm ẩn trong giai đoạn tiếp theo của cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khi những vấn đề khó khăn nhất chưa được giải quyết. Tuy nhiên, đây là thỏa thuận cần thiết đối với Tổng thống Trump khi ông chuẩn bị bước vào năm bầu cử 2020. Trong khi đó, đối với Trung Quốc, thỏa thuận này sẽ giúp cải thiện triển vọng thương mại, giảm bớt nhu cầu phải triển khai gói kích cầu quy mô lớn nhằm thúc đẩy nền kinh tế./.