Thủ tướng May liệu có mạo hiểm với Brexit "không thỏa thuận"?

Thủ tướng Anh Theresa May. Ảnh: EPA/TTXVN 

Thời hạn theo kế hoạch Anh sẽ rời Liên minh châu Âu (EU) vào ngày 29/3 tới đang đến gần. Tờ Financial Times đã trích lời của Chủ tịch Ủy ban chọn lựa Brexit của các nghị sĩ Công đảng tại Hạ viện, Hilary Benn, cho biết các lãnh đạo doanh nghiệp đang vò đầu bứt tai trước triển vọng Anh sẽ rời khỏi EU mà không có thỏa thuận vào cuối tháng sau. 
Sau tuyên bố của Thủ tướng May ngày 12/2, xuất hiện nhiều đồn đoán trái ngược nhau tại Hạ viện. Trong đó có khả năng Thủ tướng May sẽ để nước Anh rời EU không thỏa thuận hay là đó chỉ là cách để bà gây sức ép lên các nghị sĩ muốn chống lại thỏa thuận Brexit của bà.
Tuy nhiên, có một thực tế đó là không một ai ngoài một số ít những người thân cận của bà biết được thực sự Thủ tướng May sẽ dẫn dắt nước Anh theo kịch bản nào, thậm chí một số nhân vật có uy tín trong nội các chính phủ cũng không biết được ý đồ thực sự của Thủ tướng là gì.
Tờ Financial Times cho rằng Thủ tướng May dường như đang học theo "thuyết người điên" của Richard Nixon cho thế kỷ 21, bài học có được từ cựu Tổng thống Mỹ - người đã thuyết phục những kẻ đối kháng ông bằng cách đưa ra hai lựa chọn: một là nhượng bộ ý chí của tổng thống hoặc sẽ phải đối mặt với rủi ro tổng thống thực hiện một điều gì đó vô cùng nguy hiểm và bất hợp lý.
Thủ tướng Anh đã tìm cách thuyết phục Brussels và những người theo phái hoài nghi châu Âu trong đảng Bảo thủ của bà là bà sẵn sàng để xảy ra tổn thất cho nền kinh tế Anh và EU bằng cách thực hiện Brexit "không thỏa thuận" nếu như các bên không đạt được sự thỏa hiệp đối với thỏa thuận "ly dị" của Anh.
Một thành viên trong nội các Anh giấu tên cho biết ông thực sự không biết Thủ tướng sẽ làm gì. Thủ tướng May đang tìm cách thay đổi một số điểm trong thỏa thuận Brexit với EU mà bị các nghị sĩ Anh bỏ phiếu bác lại hồi tháng 1/2019. 
Những nghị sĩ theo phái hoài nghi châu Âu đã kịch liệt phản đối những điều khoản của phương án chốt chặn đối với vấn đề đường biên giới Ireland tại cuộc bỏ phiếu hồi tháng 1/2019, do vậy Thủ tướng May muốn có những sửa đổi để những nghị sĩ này ủng hộ thỏa thuận Brexit sửa đổi của bà lần 2 sắp tới. Nhưng Brussels lại khăng khăng từ chối xem xét lại thỏa thuận mà Chính phủ Anh và EU đã nhất trí với nhau hồi tháng 11/2018.
Văn phòng Thủ tướng Anh hiện vẫn từ chối việc loại trừ khả năng bà May sẽ chỉ tiến hành bỏ phiếu đối với thỏa thuận Brexit lần 2 vào tuần cuối của tháng Ba, sau ngày 21/3 diễn ra cuộc họp thượng đỉnh các nhà lãnh đạo của EU.

Vào thời điểm đó, Thủ tướng May sẽ đưa các nghị sĩ vào một lựa chọn khó khăn đó là hoặc chấp nhận thỏa thuận Brexit mà bà đưa ra hoặc nước Anh sẽ phải đối mặt với một Brexit "không thỏa thuận" vào ngày 29/3 theo quy định của luật pháp Anh và Điều 50 Hiệp ước Lisbon của EU.
Tuy nhiên, cựu lãnh đạo Công đảng Ed Miliband đã đặt ra câu hỏi: liệu bà May có lựa chọn giữa việc nước Anh rời EU không thỏa thuận vào ngày 29/3 hay sẽ gia hạn Điều 50, tức là lùi ngày nước Anh rời EU? Thủ tướng May thể hiện sự điềm tĩnh đến khó hiểu khi đối mặt với hàng loạt các câu hỏi các nghị sĩ đưa ra tại Hạ viện.
Thủ tướng đã từng căng thẳng tuyên bố với các nghị sĩ "nếu các vị không muốn xảy ra kịch bản Brexit không thỏa thuận thì các vị phải đồng ý với dự thảo thỏa thuận rút khỏi EU", nhưng sau khi bị thất bại trong cuộc bỏ phiếu hồi tháng 1/2019 tại Hạ viện thì bà lại nói sẽ đề xuất nội dung sửa đổi với Hạ viện "sớm nhất có thể".
Việc rời khỏi EU không thỏa thuận là một rủi ro chính trị vô cùng lớn cho dù các nghị sĩ bảo thủ hoài nghi châu Âu thuyết phục rằng những nguy hiểm của kịch bản này đã bị phóng đại và sự gián đoạn hoạt động kinh doanh thương mại với EU nếu xảy ra Brexit "không thỏa thuận" cũng có thể hạn chế được.
Các nhà nghiên cứu kinh tế của chính phủ hồi tháng 11/2018 phân tích Brexit "không thỏa thuận" có thể khiến nước Anh bị mất 9,3% GDP so với kịch bản Anh vẫn ở lại trong EU trong 15 năm tới. Bỏ qua việc con số đó có đáng tin cậy hay không, đó là khuyến cáo chính thức được đặt lên bàn của bà May. 
Phớt lờ cảnh báo và đi tiếp đến cái đích Brexit "không thỏa thuận" là điều mà bà May sẽ cần cân nhắc kỹ lưỡng cho dù quan ngại về tổn thất kinh tế có thể không bao giờ được cụ thể hóa.
Theo số liệu thống kê đưa ra ngày 12/2, kinh tế Anh năm 2018 tăng trưởng thấp nhất kể từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Thủ lĩnh Công đảng Jeremy Corbyn cho rằng bà May đang chơi trò chơi vô cùng mạo hiểm với đời sống của người dân Anh.
Những nghị sĩ ủng hộ châu Âu, những người cho rằng Thủ tướng May có thể có ý định đưa nước Anh rời khỏi EU mà không cần thỏa thuận, hiện đang nỗ lực đưa ra kế hoạch thông qua luật ngăn chặn Thủ tướng có thể làm được điều mà họ lo ngại. 
Những nghị sĩ kỳ cựu, trong đó có nghị sĩ Yvette Cooper của Công đảng, sẽ cố gắng lần nữa để có thể nắm quyền kiểm soát tiến trình Brexit vào cuối tháng này sau khi kế hoạch này của họ bị thất bại tại Hạ viện hồi tháng 1/2019.
Thủ tướng May đã cam kết rằng các nghị sĩ có thể sửa đổi thỏa thuận Brexit và bỏ phiếu vào ngày 27/2, điều này cho thấy những nghị sĩ thuộc phái muốn Anh ở lại EU có gì đó đã đúng khi đưa ra tranh luận Thủ tướng phải hoãn thời gian Anh rời EU nếu Hạ viện không thông qua thỏa thuận Brexit sửa đổi lần 2.
Mặt khác, câu hỏi đặt ra là liệu các bộ trưởng có sẵn sàng từ chức để ngăn chặn kịch bản Anh rời EU không thỏa thuận hay không. Một số bộ trưởng nhiều lần lên tiếng dọa sẽ từ chức, nhưng cho đến nay chưa ai thực sự làm điều này. Bà May sẽ đấu tranh để bỏ ngỏ khả năng lựa chọn Brexit "không thỏa thuận", có lẽ là theo lời khuyên của Machiavelli - người lập luận rằng đôi lúc "kích thích sự điên rồ lại là điều khôn ngoan"./.