Tìm giải pháp thúc đẩy xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản cuối năm

Xuất khẩu nông lâm thuỷ sản 7 tháng đầu năm tăng trưởng tích cực với nhiều điểm sáng, song những tháng cuối năm được dự báo nhiều yếu tố thách thức lớn, đặc biệt là khi chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ bắt đầu có hiệu lực. Đây là nhận định của các chuyên gia tại Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thuỷ sản năm 2025 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh, ngày 12/8.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi Trường thông tin, 7 tháng trong bối cảnh chính trị bất ổn và tăng trưởng chậm lại của kinh tế toàn cầu, xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam đã nỗ lực tăng tốc và đạt giá trị kim ngạch trên 39,7 tỷ USD, tăng 14,7% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, xuất khẩu nông sản đạt 21,5 tỷ USD (tăng 17%), lâm sản 10,4 tỷ USD (tăng 8,6%), thủy sản 6,1 tỷ USD (tăng 13,8%), sản phẩm chăn nuôi đạt 339,2 triệu USD (tăng 22,1%). Ba thị trường xuất khẩu lớn là Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản đều duy trì tăng trưởng, dù bối cảnh còn nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, xuất khẩu sang châu Âu tăng mạnh 49%, đạt 4,3 tỷ USD; Trung Đông tăng 10,9%; châu Phi tăng 8,9%.

Để có được kết quả trên, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp đã rất chủ động, nhạy bén, nỗ lực duy trì và mở rộng xuất khẩu các mặt hàng chủ lực sang tất cả các thị trường, bao gồm cả sản phẩm chăn nuôi chế biến, dù kim ngạch còn thấp; tăng tốc thực hiện đơn hàng của các nhóm hàng có lợi thế như gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản, cà phê, hồ tiêu, hạt điều sang những thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản. Đồng thời, chuyển hướng xuất khẩu sang các khu vực thị trường tiềm năng như châu Phi, Trung Đông đối với một số nhóm hàng đang gặp khó khăn tại thị trường truyền thống như gạo, rau quả.

“Trước những diễn biến bất định của thị trường thế giới, việc doanh nghiệp chủ động đẩy nhanh tiến độ thực hiện các hợp đồng đã ký kết xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong thời gian gia hạn thuế đối ứng cũng như tích cực tìm kiếm, chuyển dịch sang thị trường xuất khẩu khác, tăng cường các thị trường truyền thống tiềm năng như Trung Quốc, EU là bước đi đúng đắn, mang lại hiệu quả”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, trong 7 tháng xuất khẩu gạo Việt Nam đã đạt 5,5 triệu tấn, mang về 2,8 tỷ USD. Trong bối cảnh nhiều quốc gia xuất khẩu gạo sụt giảm, xuất khẩu gạo Việt Nam vẫn tăng sản lượng 3,1% dù giá giảm 19% do mặt bằng giá xuất khẩu giảm. Dự kiến cả năm 2025, xuất khẩu gạo Việt Nam sẽ đạt khoảng 8,8 triệu tấn, giữ vững vị trí quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Ấn Độ.

Trong khi đó, Hiệp hội Cà phê Ca cao cũng cho hay, niên vụ cà phê 2024 - 2025 giá cà phê đã lập đỉnh cao nhất từ trước đến nay, có thời điểm lên tới 5.850 USD/tấn. Trong 7 tháng đầu năm nay, Việt Nam đãxuất khẩu 1,1 triệu tấn cà phê, tăng 66% so cùng kỳ. Châu Âu hiện vẫn là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất của nước ta với sản lượng nhập khẩu đạt 670.000 tấn, kim ngạch đạt 3,6 tỷ USD; châu Á chiếm 20,7% và châu Mỹ khoảng 4,7%.

Với ngành thuỷ sản, bà Tô Thị Tường Lan - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam thông tin, trong 7 tháng xuất khẩu thủy sản đạt 6,22 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là kết quả rất tích cực trong bối cảnh thị trường toàn cầu liên tục biến động. Sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU đang mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm thuỷ sản chế biến sâu của Việt Nam.

Bên cạnh thuận lợi, sản xuất – xuất khẩu nông lâm thuỷ sản Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức, nhất là thuế đối ứng từ Hoa Kỳ có hiệu lực từ tháng 8/2025. Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam nêu vấn đề, Hoa Kỳ hiện chiếm 8,42% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam; là một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất hiện nay. Tuy nhiên, hiện tại phần lớn trái cây Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ vẫn chủ yếu phục vụ cho cộng đồng người Việt và người gốc Á. Việc tiếp cận khách hàng bản địa vẫn còn nhiều khó khăn, cộng thêm mức thuế đối ứng 20% mới được áp dụng sẽ là thách thức rất lớn cho thời gian tới.

Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam đề xuất các giải pháp tháo gỡ, trong đó có việc đàm phán chi tiết để đưa thuế các mặt hàng rau quả về 0%. Vì đây là những mặt hàng có xuất xứ thuần tuý 100% do Việt Nam. Rau quả của Việt Nam cũng không cạnh tranh trực tiếp với các loại rau quả sản xuất tại Hoa Kỳ. Đến hiện tại, thương mại ngành rau quả Việt Nam vẫn đang nhập siêu với giá trị nhập khẩu năm 2024 là 560 triệu USD, trong khi xuất khẩu mới đạt 360 triệu USD. 

Về lâu dài, doanh nghiệp xuất khẩu rau quả cần đầu tư phát triển đa dạng sản phẩm chế biến tiện lợi nhưng vẫn đảm bảo có lợi cho sức khỏe đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng bản địa. Đây cũng là cơ hội thị trường rất lớn cho rau quả chế biến của của Việt Nam, giúp tiết kiệm được rất nhiều chi phí vận chuyển, giảm tỷ lệ hư hỏng, kéo dài thời gian bảo quản, gia tăng giá trị.

Trong khi đó, ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung Quốc cho biết, Trung Quốc đang ngày càng mở rộng thị trường cho các nước để đa dạng hóa nguồn cung, là cơ hội tốt để Việt Nam tiếp tục xúc tiến xuất khẩu các mặt hàng nông sản. Song quốc gia này cũng tăng cường quản lý, giám sát đối với hàng hóa nhập khẩu về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc… Đây là vấn đề mà các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam cần đặc biệt lưu ý để tránh rủi ro bị cảnh báo, trả hàng hay dừng xuất khẩu.

“Doanh nghiệp xuất khẩu cần đầu tư, ứng dụng công nghệ vào sản xuất, chế biến, bảo quản nhằm nâng cao giá trị gia tăng của các sản phẩm nông lâm thủy sản. Thường xuyên cập nhật, nắm bắt nhu cầu thị hiếu, xu thế của thị trường từ đó phát triển sản phẩm, mẫu mã, bao bì phù hợp; chú trọng xây dựng thương hiệu cho sản phẩm xuất khẩu. Xây dựng, đăng ký thương hiệu phải được xem là những việc cần làm ngay khi thâm nhập, thậm chí là chuẩn bị thâm nhập thị trường Trung Quốc”, ông Nông Đức Lai khuyến nghị.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, xuất khẩu nông lâm thuỷ sản dù đối mặt nhiều thách thức vẫn luôn đảm bảo là trụ cột tăng trưởng của ngành, đóng góp tích cực vào xuất khẩu chung cả nước. Bộ Nông nghiệp và Môi trường quyết tâm đạt tăng trưởng ngành trên 4%, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt trên 65 tỷ USD, phấn đấu 70 tỷ USD trong năm 2025.

Ồng Trần Đức Thắng nhận định, đây là giai đoạn vừa có thách thức, vừa có cơ hội. Với sự vào cuộc của tất cả các bên, đẩy mạnh xuất khẩu nông lâm thuỷ sản hoàn toàn khả thi, bởi dư địa vẫn còn rất lớn. Để kịp thời hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, ngành hàng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao sẽ phối hợp chặt chẽ tổ chức các hội nghị xúc tiến thương mại hiệu quả ở từng khu vực, thị trường cụ thể.

Từng thị trường sẽ có hướng tiếp cận riêng, trong đó tiếp tục đàm phán với đối tác Hoa Kỳ chia sẻ chi phí thuế để duy trì xuất khẩu; mở rộng xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc; gấp rút gỡ “thẻ vàng” IUU, tận dụng lợi thế thủy sản nuôi, rau quả; gia tăng sản phẩm chế biến chất lượng cao vào Nhật Bản, Hàn Quốc…

Về lâu dài, các ngành hàng cần xây dựng vùng nguyên liệu tập trung đạt tiêu chuẩn quốc tế, giữ vững uy tín chất lượng, ứng dụng công nghệ cao, đổi mới bao bì; chuyển dịch từ tăng sản lượng sang giá trị gia tăng với sản phẩm chế biến sâu nhằm nâng cao vị thế cho nông lâm thuỷ sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.