Tp. Hồ Chí Minh vào cuộc làm rõ khuất tất tại dự án Cảng sông Phú Định

Dự án Cảng Phú Định đang nằm trong "tầm ngắm" của Thanh tra TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Trần Xuân Tình/TTXVN

Không chỉ vậy, khu đất được Thủ tướng Chính phê duyệt làm dự án đã bị thay đổi về quy mô và bị bóp méo về mục đích sử dụng.

Sự việc nghiêm trọng đã được cơ quan chức năng vào cuộc qua đó xử lý các tồn tại, hạn chế để đảm bảo hiệu quả dự án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Khuất tất việc cổ phần hoá?

Công ty TNHH MTV Cảng sông Tp. Hồ Chí Minh (gọi tắt là Công ty Cảng sông) do Tổng Công ty Cơ khí Giao thông vận tải Sài Gòn (viết tắt là Samco, 100% vốn nhà nước, thuộc UBND Tp. Hồ Chí Minh) làm chủ sở hữu.

Công ty Cảng sông Thành phố có vốn điều lệ 208,3 tỷ đồng, kinh doanh trong lĩnh vực bốc xếp hàng hoá, kinh doanh vận tải, bến tàu, kinh doanh khách sạn, nhà hàng ăn uống…, quản lý, khai thác cảng Phú Định tại địa chỉ số 14 Đường số 1, Hồ Ngọc Lãm, Phường 16, Quận 8.

Ngày 25/10/2012 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp 100% vốn nhà nước của UBND Tp. Hồ Chí Minh (Công văn số 1754/TTg-ĐMDN); trong đó Công ty Cảng sông Thành phố thực hiện cổ phần hoá, Nhà nước giữ trên 50% vốn điều lệ.

Trên cơ sở đó, UBND Thành phố ban hành Quyết định số 7321/QĐ-UBND (ngày 31/12/2013) phê duyệt phương án tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và đến tháng 10/2014 Công ty Cảng sông Thành phố công bố đề án bán đấu giá cổ phần lần đầu.

Vào thời điểm 31/12/2013, giá trị thực tế của Công ty Cảng sông là 412,438 tỷ đồng; trong đó giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại công ty là 329,318 tỷ đồng.

Công ty Cảng sông Thành phố đang quản lý gần 60,4 ha đất thuê đến năm 2051 nhằm xây dựng cảng sông Phú Định.

Trong đợt cổ phần này, Công ty Cảng sông Thành phố chào bán 33 triệu cổ phần, mệnh giá 10.000 đồng/cổ phần.

Tuy nhiên, Công ty Cảng sông Thành phố lại được UBND thành phố phê duyệt phương án cổ phần hoá là doanh nghiệp không thuộc diện nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối vốn điều lệ như theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 1754/TTg-ĐMDN nói trên.

Một điểm đáng chú ý nữa trong đề án bán đấu giá cổ phần lần đầu mang tính chất “cầm đèn chạy trước ô tô” là việc định hướng phát triển Công ty Cổ phần cảng Phú Định hợp tác chặt chẽ với Tập đoàn Novaland trong việc khai thác và phát triển mạng lưới thị trường cho sản phẩm và dịch vụ đầu ra tại cảng Phú Định.

Công ty Cảng sông Tp. Hồ Chí Minh lựa chọn và đề xuất danh sách nhà đầu tư chiến lược đăng ký tham gia mua cổ phần lần đầu là Tập đoàn Novaland vào thời điểm này có ngành nghề đăng ký kinh doanh là đầu tư, phát triển bất động sản; phát triển, xây dựng chuỗi giá trị cung cấp nguồn thực phẩm sạch có truy nguồn gốc.

Sau khi cổ phần xong và đổi tên thành Công ty Cổ phần Cảng Phú Định có vốn điều lệ 330 tỷ đồng, trong tháng 10 và tháng 12/2015 Tổng Công ty Samco đã đề nghị UBND Tp. Hồ Chí Minh xem xét việc Samco tăng vốn điều lệ tại Công ty Cổ phần Cảng Phú Định để thực hiện việc tăng vốn điều lệ từ 330 tỷ đồng lên 1.000 tỷ đồng.

Và sau đó nhà nước đã không còn nắm quyền chi phối Công ty Cổ phần Cảng Phú Định. Ngày 27/3/2017 Hội đồng quản trị Tập đoàn Novaland ra Nghị quyết số 11/2017-QĐ.HĐQT-NVLG về việc chấp thuận cho Tập đoàn Novaland nhận chuyển nhượng 34.339.960 cổ phần (tương đương 343,399 tỷ đồng), chiếm 34,34% vốn điều lệ tại Công ty Cổ phần Cảng Phú Định.

Từ đó nâng tổng số cổ phần của Tập đoàn Novaland sở hữu tại Công ty Cổ phần Cảng Phú Định sau khi nhận chuyển nhượng là 59.727.384 cổ phần (tương đương 597,273 tỷ đồng), chiếm 59% vốn điều lệ và trở thành cổ đông chi phối tại Công ty Cổ phần Cảng Phú Định.

Đến đây “thương vụ” cổ phần hoá Công ty Cảng sông kết thúc. Với chỉ đạo kể trên của UBND Tp. Hồ Chí Minh, Nhà nước đã không còn giữ trên 50% vốn điều lệ và để doanh nghiệp tư nhân đã tham gia và giữ quyền chi phối Công ty Cổ phần Cảng Phú Định như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 1754/TTg-ĐMDN.

Báo cáo tài chính năm 2017 của Tập đoàn Novaland thể hiện, vào ngày 23/3/2017, Tập đoàn đã hoàn tất việc mua 83,45% lợi ích vốn chủ sở hữu của Cảng Phú Định với tổng giá phí là 1.520 tỷ đồng.

Việc hợp nhất kinh doanh này ảnh hưởng đến tài sản thuần của Tập đoàn tại ngày mua. Trong đó, lợi thế thương mại mà Tập đoàn dự kiến thu được trị giá 222,65 tỷ đồng từ việc mua lại phần lớn cổ phần.

Huỷ các quyết định trái chỉ đạo Thủ tướng

Ngày 28/8/2001, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1132/QĐ-TTg về việc thu hồi 649.646 m2 đất tại Phường 16, Quận 8, Tp. Hồ Chí Minh và cho Cảng sông Thành phố thuê 647.921 m2 đất trong diện tích đất thu hồi trên để xây dựng cảng sông Phú Định thời hạn thuê đất là 50 năm kể từ ngày ký.

Thủ tướng cũng chỉ đạo UBND thành phố có trách nhiệm chỉ đạo việc thu tiền thuê đất nộp ngân sách nhà nước, kiểm tra chặt chẽ việc sử dụng đất, kiến trúc xây dựng theo đúng dự án đầu tư được duyệt.

Ngày 8/2/2017, Công ty Cổ phần Cảng Phú Định có Công văn số 18/CPĐ-KTĐT gửi UBND thành phố xin công nhận chủ đầu tư dự án Khu dân cư đô thị Cảng Phú Định tại Phường 16, Quận 8.

Văn bản này thể hiện: Ngày 7/7/2016 Sở Xây dựng có văn bản số 10843/SXD-PTĐT báo cáo UBND thành phố việc Công ty Cổ phần Cảng Phú Định đề nghị làm chủ đầu tư dự án Khu đô thị cảng Phú Định.

Đến ngày 1/8/2016 Văn phòng UBND thành phố truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch UBND thành phố Lê Văn Khoa (hiện đã nghỉ hưu) giao Sở Tư pháp nghiên cứu Công văn 10843/SXD-PTĐT của Sở Xây dựng.

Đến ngày 15/8/2016 Sở Tư pháp có văn bản số 6782/STP-VB báo cáo UBND thành phố việc Công ty Cổ phần Cảng Phú Định làm chủ đầu tư dự án Khu đô thị cảng Phú Định là đảm bảo cơ sở pháp lý cũng như phù hợp với các quyết định, chỉ đạo của UBND thành phố. Bộ Xây dựng cũng có ý kiến tương tự Sở Tư pháp Tp. Hồ Chí Minh tại Văn bản số 144/BXD-QLN ngày 1/11/2016.

Như vậy, thay vì nghiêm túc thực hiện nghiêm Quyết định số 1132/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng cảng sông Phú Định thì vào thời điểm này, ông Nguyễn Hữu Tín, Phó Chủ tịch UBND thành phố (hiện là bị cáo trong vụ án liên quan đến Phan Văn Anh Vũ – còn gọi “Vũ nhôm”) ký Quyết định số 6737/QĐ-UBND ngày 10/12/2015 về duyệt điều chỉnh cục bộ đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư Phường 16, Quận 8
 tại khu vực Cảng sông Phú Định.

Đáng chú ý, ông Lê Văn Khoa, Phó Chủ tịch UBND thành phố (hiện đã nghỉ hưu) ký 2 quyết định gồm Quyết định số 1201/QĐ-UBND ngày 16/3/2016 về duyệt điều chỉnh cục bộ đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư Phường 16, Quận 8 
tại khu vực Cảng sông Phú Định và Quyết định số 3789/QĐ-UBND ngày 22/7/2016 về duyệt điều chỉnh cục bộ đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư Phường 16, Quận 8
 tại khu vực Cảng sông Phú Định.

Cả 3 quyết định nói trên nối tiếp nhau, bổ sung khái niệm “đất phức hợp” thay vì chỉ có đất kho tàng bến bãi như quy hoạch, đưa vào khu chức năng xây dựng nhà ở, khu chức năng sử dụng hỗ hợp (chức năng ở kết hợp dịch vụ thương mại)… Tất cả các quyết định này đều không căn cứ theo Quyết định 1132/QĐ-TTg ngày 28/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ.

Một góc Cảng Phú Định, TP.Hồ Chí Minh. Ảnh: Trần Xuân Tình/TTXVN

Đáng lẽ, UBND Tp. Hồ Chí Minh phải thực hiện nghiêm quy hoạch nói trên của Thủ tướng Chính phủ nhưng trên thực tế đã diễn ra việc điều chỉnh quy hoạch tuỳ tiện, không báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Cụ thể, ngày 31/5/2018, bà Lê Thị Huỳnh Mai, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và  Đầu tư (hiện nay là Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư) ký Văn bản số 3823/SKHĐT-ĐKĐT gửi Sở Giao thông vận tải lấy ý kiến về việc quy hoạch phát triển cảng và các nội dung liên quan đến việc đầu tư dự án Khu đô thị Cảng Phú Định của Công ty Cổ phần Cảng Phú Định.

Văn bản này thể hiện dự án Khu đô thị Cảng Phú Định có mục tiêu kinh doanh bất động sản có quy mô diện tích khu đất, mặt nước, mặt bằng dự kiến sử dụng là 50,05 ha, mật độ xây dựng toàn khu là 35%, tầng cao tối đa 20 tầng.

Cơ cấu gồm 3.500 sản phẩm trong đó có 1.500 biệt thự, nhà ở liên kế, nhà phố thương mại, 2.000 sản phẩm căn hộ cao tầng. Tổng vốn đầu tư là 6.550 tỷ đồng.

Thế nhưng Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố dường như chỉ "chú ý"nhắc đến dự án Khu đô thị Cảng Phú Định mà lại không nhắc đến việc xây dựng cảng sông Phú Định.

Về vấn đề này, trước đó tại Văn bản số 4921/BGTVT-ĐTCT phúc đáp Sở Kế hoạch và Đầu tư Tp. Hồ Chí Minh, Bộ Giao thông vận tải nêu rõ: “Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư dự án Khu đô thị cảng Phú Định với mục tiêu kinh doanh bất động sản với diện tích 50,05 ha mà không đề cập đến việc xây dựng cảng sông Phú Định. Như vậy, ở đây có sự khác nhau về mục đích sử dụng đất với Quyết định số 1132/QĐ-TTg ngày 28/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ; đề nghị Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố rà soát lại và giải thích, làm rõ đảm bảo triển khai dự án, sử dụng đất đúng mục đích, đúng thẩm quyền theo các quy định của pháp luật”.

Bộ Giao thông vận tải cũng lưu ý Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất để xây dựng khu dân cư, trung tâm thương mại, dịch vụ phải được cấp thẩm quyền chấp thuận và cần xem xét mật độ xây dựng nhà ở, quy mô xây dựng trung tâm thương mại, dịch vụ đảm bảo phù hợp với hạ tầng, tránh ây ùn tắc giao thông.

Mặc dù còn những vấn đề bất hợp lý như vậy nhưng ngày 7/5/2018 ông Lê Quỳnh Đài, Phó Chủ tịch UBND quận 8 (hiện đã nghỉ hưu) ký văn bản số 2138/UBND-ĐT gửi Sở Kế hoạch và Đầu tư, thống nhất việc phát triển Khu đô thị Cảng Phú Định tại khu vực.

Theo Sở Quy hoạch và Kiến trúc thành phố (tại Văn bản số 1489/SQHKT-QHKV1), 3 lần UBND thành phố đã ban hành 3 quyết định làm giảm diện tích cảng sông Phú Định. Cụ thể, lần 1 giảm 4 ha tại Quyết định 78/QĐ-UBND ngày 9/1/2007, lần 2 giảm 3.925 m2 tại Quyết định số 1516/QĐ-UBND ngày 28/3/2013, lần 3 giảm xuống còn 6,04 ha tại Quyết định 6737/QĐ-UBND ngày 10/12/2015, Quyết định 1201/QĐ-UBND ngày 16/3/2016, Quyết định 3789/QĐ-UBND ngày 22/7/2016.

Những lần điều chỉnh giảm diện tích này, theo Sở Tư pháp (tại Văn bản số 3122/STP-VB) là chưa xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, cần phải rà soát, báo cáo pháp lý sử dụng đất, tình hình triển khai dự án tại 4 ha và 3.925m2, tham mưu UBND thành phố thu hồi các quyết định dẫn tới việc thay đổi đó.

Từ những điều bất hợp lý kể trên, Sở Quy hoạch và Kiến trúc đã liên tục và cùng với Sở Tư pháp có các văn bản báo cáo và kiến nghị UBND thành phố thu hồi Quyết định 6737/QĐ-UBND ngày 10/12/2015, Quyết định số 1201/QĐ-UBND ngày 16/3/2016 và Quyết định số 3789/QĐ-UBND ngày 22/7/2016 do ông Nguyễn Hữu Tín và ông Lê Văn Khoa ký trước đó. Để đến ngày 24/7/2020 UBND Tp. Hồ Chí Minh ban hành Quyết định số 2608/QĐ-UBND huỷ bỏ 3 quyết định nói trên với lý do chưa đúng trình tự, thủ tục quy định.

Theo quy hoạch, cảng sông Phú Định là cảng sông lớn nhất Việt Nam với diện tích 64 ha, hàng hoá trung chuyển qua cảng đến năm 2020 dự kiến đạt 2,5 triệu tấn/năm.

Cảng Phú Định sẽ đảm trách việc cung cấp các dịch vụ kho bãi, xếp dỡ hàng hoá… đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hoá cho khu vực miền Tây, Campuchia và Phú Quốc.

Hiện nay dự án cảng sông Phú Định chỉ mới hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2011, giai đoạn 2, 3 chưa thực hiện.

UBND Quận 8 đã phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 khu đất 4 ha được tách ra trong tổng diện tích đất xây dựng cảng để xây dựng khu tái định cư tại chỗ cho cảng sông Phú Định, đã bố trí tái định cư 90 nền. Phần khu đất còn lại chưa được triển khai.

Mặc dù lãnh đạo UBND thành phố đương nhiệm đã kịp thời huỷ bỏ các quyết định trái với chỉ đạo, quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ, chưa để lại hậu quả nghiêm trọng nhưng trên thực tế đã diễn ra các chỉ đạo, quyết định hành chính và triển khai một phần tái định cư trong khu đất 4 ha tại cảng Phú Định, không những ảnh hưởng đến công tác quy hoạch, phát triển đô thị mà còn làm giảm uy tín và hiệu lực quản lý nhà nước.

Vừa qua ngay sau khi UBND Tp. Hồ Chí Minh huỷ 3 quyết định nói trên, Thanh tra thành phố đã công bố việc thanh tra quá trình cổ phần hoá cũng như các vấn đề liên quan khác đến dự án cảng sông Phú Định.

Điều này là hết sức cần thiết, nhằm chấn chỉnh công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch, tránh để lại những “vết sẹo” đô thị khó chữa lành như đã từng diễn ra trong các sự vụ liên quan đến quản lý đất công vừa qua tại Tp. Hồ Chí Minh./.