Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng, Washington D.C., ngày 20/11/2018. Ảnh: THX/ TTXVN. Ảnh: TTXVN phát
Kể từ ngày 22/12, một số cơ quan hành chính Mỹ lại bị tê liệt, do Thượng viện và cơ quan hành pháp bất đồng về ngân sách của chính phủ liên bang xung quanh khoản ngân sách hơn 5 tỷ USD dành cho việc xây bức tường biên giới giữa Mỹ với Mexico.
Việc đóng cửa một phần Chính phủ liên bang Mỹ nhiều khả năng sẽ phải kéo dài qua cả kỳ nghỉ lễ Giáng sinh, khi các cuộc đàm phán về dự luật ngân sách giữa các Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ và Nhà Trắng liên quan tới việc xây dựng bức tường dọc biên giới với Mexico không đạt kết quả.
Trong ngày 22/12 (theo giờ địa phương), ngày đầu tiên đánh dấu giai đoạn Chính phủ Mỹ đóng cửa một phần, cuộc đàm phán về dự luật ngân sách giữa lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer cùng Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và Chánh Văn phòng Nhà Trắng Mich Mick Mulvaney đã diễn ra, song dường như không đạt được bất kỳ tiến triển nào.
Theo người phát ngôn của ông Schumer, Phó Tổng thống Pence đã đưa ra một đề nghị nhưng hai bên vẫn còn rất bất đồng. Ông Schumer nói rằng việc đóng cửa một phần chính phủ này có thể kết thúc ngay lập tức nếu Tổng thống Donald Trump đơn giản rút lại đề nghị chi tiêu cho bức tường biên giới.
Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mich McConnell sau đó phải thông báo cuộc họp tiếp theo của Thượng viện sẽ diễn ra vào ngày 27/12 tới, tức là khi dịp nghỉ lễ Giáng sinh đã kết thúc.
Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn thực hiện bằng được kế hoạch này và coi bức tường nói trên là phương tiện duy nhất ngăn cản các làn sóng người nhập cư từ biên giới Mexico tràn vào nước Mỹ. Ông vấp phải sự chống đối mạnh mẽ tại Thượng viện, nơi đảng Cộng hòa tuy chiếm đa số nhưng không hội đủ 60 phiếu thuận trên tổng số 100 để thông qua, như giải thích của thông tín viên Grégoire Pourtier từ New York:
Trước đó, ngày 19/12, Thượng viện Mỹ đã thông qua một dự luật chi tiêu tạm thời cho chính phủ liên bang tới tháng 2/2019 cùng với khoản chi 1,3 tỷ USD cho các dự án an ninh biên giới, nhưng không bao gồm khoản chi phí cho bức tường biên giới giữa Mỹ và Mexico.
Tổng thống Trump sau đó loan báo sẽ không phê chuẩn dự luật này khi không bao gồm khoản tài chính 5,7 tỷ USD cho dự án bức tường biên giới Mỹ - Mexico. Hạ viện Mỹ, hiện do phe Cộng hòa kiểm soát, sau đó thông qua một dự luật có bổ sung chi phí cho bức tường biên giới.
Nhưng rõ ràng là tại Thượng viện, đảng Cộng hòa không có đủ đa số để văn bản này được thông qua. Tối 21/12 là cơ hội cuối cùng để các bên đàm phán, song cuộc thương lượng đã không kéo dài. Chỉ hai giờ đồng hồ trước hạn chót, Tổng thống Donald Trump đã cho công bố một đoạn video, cảnh báo là chính phủ sẽ lại phải đóng cửa.
Lỗi tại ai? Thoạt đầu, Tổng thống Mỹ khẳng định ông sẵn sàng nhận trách nhiệm về việc một phần các hoạt động hành chính bị tê liệt, thế nhưng giờ đây ông Donald Trump nêu đích danh đối phương. Ông nói: “Chúng ta không thể làm gì khác bởi vì chúng ta cần lá phiếu của đảng Dân chủ. Ta có thể gọi đây là một vụ đóng cửa của phe Dân chủ, hay bằng một cái tên nào đó tùy ý. Nhưng chúng ta cần họ giúp đỡ để thông qua kế hoạch.
Hỡi các vị bên đảng Dân chủ, chúng ta có một danh sách tuyệt vời các nhu cầu để bảo vệ đất nước của chúng ta. Hãy ngưng các trò chống đối, để cùng bắt tay vào việc, bất luận màu sắc chính trị, và hãy cùng nhau đi đến đích...”
Kết thúc bài phát biểu, Tổng thống Trump hy vọng đợt đóng cửa lần này sẽ không kéo dài. Nhưng để được như vậy thì một trong hai phe phải nhượng bộ. Hiện tại, đảng Dân chủ nhắc đi nhắc lại là sẽ không chấp nhận cấp ngân sách cho bức tường biên giới.
Ông Chuck Schumer, lãnh đạo Dân chủ tại Thượng viện, đã không chấp nhận bị đổ trách nhiệm. Các thượng nghị sỹ Bob Corker và Richard Shelby của đảng Cộng hòa cho biết các cuộc thương thuyết đang tiếp diễn để xem liệu có đạt được một đạo luật ngân sách mang tính thỏa hiệp hay không.
Một trợ lý cao cấp của phe Cộng hòa trong Thượng viện cho biết có hy vọng rằng phe Dân chủ và phe Cộng hòa sẽ tìm được điểm chung trong dự luật ngân sách tạm thời.
Nhà Trắng liệu có thể chấp nhận những giải pháp khác để bảo vệ đường ranh giới với Mexico hay không? Trong tuần, Tổng thống Mỹ đã nhượng bộ, nhưng rồi có lẽ trước những lời chỉ trích mạnh mẽ của một số nhà bình luận vốn trung thành với ông, Tổng thống Donald Trump cuối cùng đã thay đổi thái độ và giờ đây, ông tỏ ra cứng rắn hơn bao giờ hết.
Không ai biết việc đóng cửa này sẽ kéo dài bao lâu. Không giống như những lần trước, lần đóng cửa này dường như không có tính khẩn cấp, xảy ra trong kỳ nghỉ cuối tuần dài sau khi Tổng thống Trump đã tuyên bố trước đó rằng Giáng sinh là một ngày lễ của liên bang.
Thay vì nỗ lực suốt ngày đêm để cố gắng chấm dứt việc đóng cửa như họ đã từng làm trong quá khứ, các nhà lãnh đạo của Hạ viện và Thượng viện đã chấp nhận việc này, dù tỏ ra không loại trừ sẽ hành động nếu một thỏa thuận được thực hiện.
Việc Chính phủ Mỹ phải đóng cửa một phần thêm một lần nữa đẩy Mỹ vào tình trạng hỗn loạn chính trị sau quyết định từ chức của Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis ngày 20/12 nhằm phản đối quyết định rút quân khỏi Syria của Tổng thống Donald Trump. Việc Washington không thể đảm bảo một trong những nhiệm vụ cơ bản là duy trì cho chính phủ hoạt động ổn định cũng gây ra những quan ngại sâu sắc.
Không chỉ lĩnh vực chính trị, kinh tế cũng chịu tác động mạnh không kém sau những diễn biến này. Thị trường chứng khoán phố Wall trải qua tuần giao dịch tồi tệ nhất trong một thập kỷ khi tin tức về nguy cơ chính phủ đóng cửa một phần khiến ngày giao dịch ngày 21/12 khép lại với sắc đỏ rực bao trùm.
Hãng tin Reuters (Anh) dẫn kết quả khảo sát mới đây cho thấy chỉ có khoảng 31% người được hỏi ủng hộ việc đưa vấn đề bức tường biên giới vào một trong ba ưu tiên tại Quốc hội. Giới chuyên gia đánh giá việc Tổng thống Trump mang vấn đề này đánh đổi với nguy cơ đóng cửa một phần chính phủ là tự đưa mình vào một nguy cơ chính trị khi phe Dân chủ đã bắt đầu khởi động công tác chuẩn bị cho cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2020 và tìm kiếm lợi thế cần thiết./.