Giới chuyên gia cảnh báo về tác động của việc Mỹ rút khỏi NAFTA

Trong bài viết đăng trên trang web của Trung tâm Quản trị Sáng kiến Quốc tế (CIGI) - một tổ chức tư vấn quản trị toàn cầu có trụ sở tại thành phố Waterloo của tỉnh Ontario (Canada) - tác giả Ronald Orol, biên tập viên cấp cao của The Deal, dẫn nhận định của nhiều chuyên gia cho rằng tác động nhanh nhất của việc Mỹ rút khỏi NAFTA là gây ra biến động thị trường chứng khoán, thị trường việc làm và ngành sản xuất ô tô.

Trung tuần tháng 11, Canada, Mexico và Mỹ bước vào vòng thứ 5 tái đàm phán sửa đổi NAFTA tại thủ đô Mexico. Mục tiêu của vòng đàm phán lần này là thống nhất một số vấn đề quan trọng, trong đó có quy định nội dung về sản xuất ô tô.

Tuy nhiên, dù đã kéo dài thêm 2 ngày so với dự kiến, nhưng vòng 5 tái đàm phán NAFTA đã kết thúc với nhiều bất đồng lớn chưa được giải quyết, khiến kế hoạch hoàn tất hiện đại hóa hiệp định này vào tháng 3/2018 trở nên khó khăn. Steve Verheul  - Trưởng đoàn đàm phán của Canada - nói với báo giới: “Đó là một cuộc đàm phán khó khăn, thực sự khó khăn”.

Lời đồn đoán về việc ông Trump có thể đơn phương rút khỏi NAFTA ngày càng hiện hữu với lý do đem việc làm về cho người Mỹ.

Nhiều chuyên gia cho rằng động thái này có thể giúp nước Mỹ tăng công ăn việc làm trong một số lĩnh vực. Theo ImpactECON LLC, một công ty tư vấn kinh tế Colorado, việc làm sẽ gia tăng trong các ngành sản xuất đường, may mặc, hóa chất, kim loại, thiết bị điện tử và máy móc.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cho rằng tác động của việc Mỹ rút khỏi NAFTA cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn đều “lợi bất cập hại”, là tin xấu tổng thể đối với nền kinh tế Mỹ và thị trường việc làm trong khu vực, dẫn đến biến động nhanh chóng thị trường chứng khoán, tổn thất việc làm và tạo ra sự chuyển dịch trong ngành sản xuất ô tô sang các thị trường mới nổi ở nước ngoài.

Bài báo dẫn lời các chuyên gia cho rằng chỉ cần ông Trump ký sắc lệnh rút khỏi NAFTA, ngay lập tức giá cổ phiếu của ngành sản xuất ô sẽ bị giảm mạnh. Trong khi đó, đồng peso của Mexico và đồng đôla Canada cũng phải chịu sự sụt giảm về giá trị.

Về lâu dài, những tác động còn tiêu cực hơn. Robert Scott - chuyên gia kinh tế cao cấp có khuynh hướng cánh tả làm việc tại Viện Chính sách Kinh tế ở Washington, DC - ước tính Mỹ sẽ mất đến 142.000 việc làm nếu mức thuế quan tăng lên 2,7% ở Mỹ, 4,6% ở Mexico và 2,4% ở Canada (ước tính giả định thuế bị áp đặt trở lại với những quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới theo quy chế tối huệ quốc).

Ngành ô tô Bắc Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất, việc làm trong ngành này sẽ tổn thất nặng nề nhất. Đó là do sản xuất ô tô và linh kiện của các công ty Ford Motor, GM và FCA Group (Chrysler) được liên kết chặt chẽ giữa 3 nước.

Giáo sư thuộc Đại học Ottawa Patrick Leblond, cũng là một thành viên cao cấp của Trung tâm Đổi mới Quản trị quốc tế, lưu ý rằng Magna, một hãng sản xuất phụ tùng ô tô có trụ sở tại ngoại ô Toronto, đã hoạt động liên quốc gia ở cả 3 nước, có thể tổn thất lớn từ thuế.

Các nhà sản xuất ô tô khác chỉ sản xuất tại Mỹ hoặc Mexico, chẳng hạn như Volkswagen, cũng bị ảnh hưởng. Mặt khác, để tránh thuế cao, giảm chi phí sản xuất, các công ty sản xuất ô tô Bắc Mỹ sẽ chuyển hướng đầu tư sang các thị trường lao động giá rẻ như châu Á.

Theo Giáo sư Leblond, thay vì đầu tư vào Bắc Mỹ, ngành ô tô sẽ đầu tư ở châu Á, Mỹ Latinh hay châu Âu. Rất nhiều nhà sản xuất ô tô có thể di chuyển sang Trung Quốc hoặc Việt Nam, nơi chi phí lao động thấp.

Các chuyên gia chỉ ra rằng chi phí lao động thấp ở một số nước có thể đủ bù đắp cho thuế liên quan đến nhập khẩu vào Mỹ.

Ông Leblond đặt câu hỏi: “Nếu các loại thuế này mà thêm vào chi phí sản xuất ô tô ở Bắc Mỹ, tại sao phải ở lại Mỹ? Họ có thể chuyển sang Trung Quốc, xây dựng nhà máy khổng lồ và được tiếp cận với thị trường xuất khẩu vào Mỹ”.

Ngoài lĩnh vực ô tô, việc rút khỏi NAFTA có thể tác động tiêu cực đến một loạt công ty của Canada, bao gồm Bombardier, Magna International, đường sắt Thái Bình Dương và đường sắt quốc gia Canada. Bombardier có trụ sở tại Montreal, sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực bởi vì nó cũng được tích hợp cao ở cả 3 quốc gia và sản xuất nhiều máy bay phản lực kinh doanh của mình tại Mỹ.

Trong khi đó, nhiều công ty đường sắt như Canadian Pacific Railway và Công ty đường sắt quốc gia Canada cũng như các ngành công nghiệp vận tải Canada sẽ phải đối mặt với khó khăn vì vận chuyển phụ tùng ô tô và xe hơi qua lại giữa Canada và Mỹ có thể sụt giảm.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, mặc dù tăng thuế có thể có lợi cho một số nông phẩm của Mỹ do Mỹ cũng một là nhà nhập khẩu lớn các loại trái cây và rau quả, gia súc, thịt bò và thịt lợn, song đối với xuất khẩu ngô và đậu nành, Mỹ sẽ bị thiệt lớn.

Theo ước tính của ông Scott, điều này sẽ làm tăng thâm hụt thương mại Mỹ lên 19,6 tỷ USD và làm giảm 0,1% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) do xuất khẩu của Mỹ sang Mexico bị tổn thương. Việc Mỹ rút khỏi NAFTA sẽ có tác động lớn hơn nhiều tới xuất khẩu của Mỹ vào Mexico so với nhập khẩu từ Mexico vào Mỹ.

Tuy nhiên, mới qua 5 vòng tái đàm phán, 3 nước còn cần tiếp tục một số vòng đàm phán nữa mới có thể định đoạt được số phận của Hiệp định thương mại này.

Hiện chưa thể nói việc ông Trump có quyết định rút khỏi NAFTA như từng làm với Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hay không, nhưng nếu như ông Trump muốn làm vậy, đây sẽ là một vấn đề không dễ dàng thực hiện. Quốc hội Mỹ mới có quyết định cuối cùng.

Trong khi đó, các nhà lập pháp đại diện cho các tiểu bang thế mạnh về sản xuất nông nghiệp cũng như những người từ các tiểu bang có các nhà máy ô tô lớn, sẽ dẫn đầu cuộc nổi dậy ở Quốc hội Mỹ chống lại bất kỳ hành động phá vỡ NAFTA nào.

Joel Trachtman - Giáo sư về luật quốc tế thuộc Đại học Tufts ở Massachusetts - khẳng định: “Tôi nghĩ rằng nó sẽ là một núi khó khăn để có được số phiếu nhằm chấm dứt NAFTA”.